Klokgebouw met een gruwelijk oorlogsverleden

Naast de klok was een groot waterreservoir. Ten behoeve van de druk voor de geleiding van die vloeistof bij de voortbrenging van Röntgen-apparatuur. Er loopt op deze foto nog laagspoor langs en er is een kruisende overgang met spoorbomen waarop uiteraard nogal wat ongevallen plachten plaats te hebben  wanneer het personeel zich huiswaarts spoedde ter consumptie van lunch en avondeten. Dan was het, gelet op de aantallen, tijdelijk hier immens druk. Nu is er hoogspoor en ligt er op dat hoogspoor het perroncomplex van het bij-station Eindhoven Strijp. Zodat eindelijk, eindelijk, Eindhoven het verderop gelegen fraaie naoorlogse moderne hoofdstation "Eindhoven Centraal" mag noemen, hetgeen de stad nog meer allure geeft.  Het gebouw was destijds een wonder van techniek in heel West-Europa. Vooral omdat overal op gezette afstanden stopcontacten voorhanden waren, degelijk randgeaard in zwaar bakeliet vervat. En het productieproces wemelde van snufjes die geheim waren.

De Duitse bezetting meteen geïnteresseerd

Dit Röntgencomplex trok onmiddellijk de aandacht van de civiele landvoogd Arthur Seysz-Inquart,  de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied. Al in augustus 1941. Hij nam het deswege in beslag, ook al, omdat hij de technische faciliteiten die voorhanden waren in verband met de productie van de Röntgenbuizen kon bezigen voor de geneeskundige operaties ten behoeve van de talloze zwaar verwonde Wehrmachtssoldaten die vanaf het in december 1941 vastgelopen Oostfront van de Duitsers westwaarts afgevoerd moesten kunnen worden. Dat kwam de Oberste Heeresleitung onder General-oberst Franz Halder mede daardoor zo goed uit, omdat het röntgencomplex lag binnen de omgrenzing van de zwaar afgeschermde "Verboden Stad" die de firma Philips in de vooroorlogse tijd had voorzien.

Halders omzichtige voorzienigheid

Franz Halder was een uitmuntend logisticus, al was hij oorspronkelijk artillerist.  Hij was steeds tegen de inzet van de massale aanval op Sovjet Rusland geweest. Niet, omdat hij haar ethisch of tactisch onverantwoord vond. Maar omdat hij, technisch expert die hij was in de strategische logistica,  vond dat Hitler veel te laat deze frontale bliksemoorlog inzette. In juni. Halder duchtte dat de immense Russische stepperuimten na een aanvankelijke gemakkelijke penetratie, honderden kilometers oostwaarts, moest stuklopen op de veel en veel te lange aanvoerlijnen voor de brandstoffen, ravitaillering en troslogistiek. Dan zouden de beruchte Russische herfstregens hun geduchte werk doen betreffende de versopping en bemoddering van de zandwegen. De zware tanks zouden in de blubber stokken en wegzakken. De partizanen zouden de hulpeloze bemanningen vervolgens afmaken en de nadringende infanterie zou zich gaan ingraven in putjes. Dan zou de koude intreden. Vroeg dat najaar. Het was voorspeld. De granaten zouden de aarde, vastgevroren, in scherven doen rondvliegen en buiten de berekening exploderen. De infanteristen zouden bij duizenden zwaar verminkt worden, ook door bevriezing in de modderstromen. Hitler had er niets van willen weten. Halder had omgezien naar gigantische hospitaalcomplexen in het achterland westwaarts, buiten Groot-Duitsland. Een uiterst kundige assistent had Halder op dit Philipscomplex gewezen, dat óók nog eens natte secties bij de vleet had op iedere verdieping. Binnen een Verboden Stad. Met wachttorens en doorlaatsluizen. Mooier kon het niet.

De attractiviteit van de Eindhovense Verboden Stad.

Deze stad was omgeven door hoog prikkeldraadwerk, waarboven ook in de nachtelijke uren lichtopstellingen waren te ontsteken. En hier en daar waren er massieve schuttingen met glasscherven op de bovenranden. Men kon alleen door bepaalde dubbele toegangspoorten binnen na vertoon van een identiteitsbewijs met personeelscertificering. Seysz kon dus Halder garanderen dat niemand kennis zou komen te dragen van buiten betreffende ontzagwekkende hoeveelheden voor het leven verminkte militairen die hier nog enige curatieve medische ondersteuning en partiële genezing konden hopen te vinden. Er liep van het laagspoor een rangeertak naar een spoorwegnet dat binnen die Verboden Stad werd ontwikkeld. Daarover reden dan de hospitaaltreinen in de nachtelijke uren, uiteraard onverlicht en gecamoufleerd, binnen.

Der Endsieg is da!

Het Duitse volk was door Hitler in december 1941 publiekelijk bezworen dat de Ostkampagnien eigenlijk al gewonnen was: alleen Stalingrad gaf nog niet op, maar Moskou lag open voor de Duitse spitsen. Dat wás ook zo. Maar daarmee was de eind-overwinning nog niet in zicht, zoals we nu weten. Destijds scheelde het maar een haar of het was wèl zo geweest. De geredde, zwaar gemutileerde patiënten werden, ook weer in de nacht, overgebracht naar het in 1942 voltooide Veemgebouw om daar te recupereren. Dat mocht óók niet publiek bekend worden, want het zou de weerstandsbereidheid van het Germaanse Volk ten zeerste ondermijnen als het daarmee geconfronteerd werd.  Het complex werd op last van Seysz door de Oberbefehlshaber der Wehrmacht in das Niederländisches Besetztes Bereich aangewezen als Hauptskriegslazarett. Ingevolge het Verordnungsblatt für die besetzten niederländischen Gebiete, Stück II, 1941/1942, genoot het terrein sedertdien met terugwerkende kracht exterritorialiteit en immuniteit binnen de Nederlandse rechtsmachtkring en jurisdictie. Ook de hoofdverslaggevers van Goebbels' Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda, specifiek door de de rijksminister afgezonden, mochten het terrein binnen de Verboden Stad niet op.

Het SHAEF te Brussel

De geallieerde troepen, in september 1944 in Eindhoven doorgedrongen, keken natuurlijk wel op van de taferelen die zij in het Klokgebouw en Veemcomplex aanschouwen moesten. Vooral de ziekenafdelingen waren nog niet ontruimd. Niemand had de doorstoot die Montgomery gepland had in september 1944 vanaf Neerpelt tot Arnhem kunnen bevroeden. Niet aan Duitse zijde. En het Nederlandse Oorlogskabinet al allerminst. Het Supreme Headquarters Allied Expeditionary Forces (SHAEF) onder opperbevelhebber Eisenhower zond allerlei experts.  Die vonden een volledige geoutilleerd medisch complex, geschikt voor ingewikkelde operaties. En met een immense capaciteit. Letterlijk voor lopende band-werk. Dat werd dus, mede gelet op de transitverbindingen met de haven van Antwerpen fluks gestart.

Want het doel was deze inmiddels vaak gesneuvelden en afzichtelijk gemutileerden meteen ook uit het zicht van de oprukkende troepen te houden. Zoiets is nooit goed voor het moreel, die merkwaardige geestesconditie die vereist is om troepen in beweging voorwaarts te houden, aarzelloos het spervuur in. Het SHAEF ging beslist niet erg subtiel te werk. Mensonwaardig soms. Vooral als de zwaargewonden als “transporteenheden” op de treinen werden gezet via de raccordementen in de Verboden Stad – de dwars door stedelijk gebied lopende rangeerlijnen – waarop de commune Spoorwegwetten niet zondermeer toepasselijk zijn. Het moet in de zwengelende, in de herfststormen krachtig heen en weer geschudde booglampen boven de laadperrons een inferno zijn geweest in de stijl van Dante. Want met die transporteenheden werd niet zachtzinnig omgegaan. Soldaten hebben later veel klachten ingediend. Terecht. In de USA is zulks ook wel bekend. Maar in ons Brabant niet.