Voor kinderen was, bij het bezoek aan het Prehistorisch dorp Eindhoven, Trees het middelpunt. En nu behouden door Theo de Jong, Stadsarcheoloog van Helmond. Hiermee blijft Trees tóch in beeld.
Theo vertelt
In 1993 kwam het varken met een broertje en twee zusjes vanuit Berlijn naar het preHistorisch Dorp in Eindhoven. De biggetjes waren toen vier maanden oud. Trees werd als langstlevende tot op hoge leeftijd (te) goed verzorgd in het varkenskot van het preHistorisch Dorp. De laatste jaren was de zeug veel te zwaar en kon ze nauwelijks meer op haar pootjes staan. Ze sleet haar dagen zittend of liggend in de modder. Een ongeneeslijke tumor aan haar tepel was de reden om het varken op 15 juni 2008 in te laten slapen.
Het ‘Düppeler Weideschwein’
Een van de meest bijzondere skeletten in mijn collectie is het varken ‘Trees’, afkomstig van het preHistorisch Dorp Eindhoven. Dit varken is in het middeleeuwse museumdorp Düppel bij Berlijn-Zehlendorf gefokt naar het voorbeeld van middeleeuwse prenten en een uitgestorven varkensras. Trees is het fokresultaat van de zevende generatie en bevat 33% wild zwijn, 40% Wolschwein, 20% Rotbunt Schwein en 7% Veredeltes Landschwein en is als het ras ‘Düppeler Weideschwein’ geregistreerd.
‘Het skelet van Trees, samen met een dertiende-eeuws varken uit Eindhoven, bij de expositie ‘Zonder Boer Geen Voer’, in het Boerenbondsmuseum in Gemert in maart 2014.’ Theo de Jong
Levensverhaal
De skeletten en hun afzonderlijke elementen zijn echter meer dan wetenschappelijke studieobjecten. Ze behoorden immers toe aan individuen met een eigen levensverhaal. De oorzaak van pathologische veranderingen aan het skelet of sporen van doodslag of slacht kunnen worden verklaard, maar wat betekende dit voor het levende dier?
Waar leefde het dier? Onder welke omstandigheden? Hoe oud is het werkelijk geworden? Hoe was het levenseinde: ouderdom en aftakeling met kwalen (welke?) of abrupt en traumatisch (jacht, slacht)? Deze informatie is van waarde voor het verklaren van waarnemingen en veranderingen aan de skeletelementen.
Verwerving
Naast het levensverhaal is er ook het verhaal van het verwerven van het (dode) dier en/ of het skelet. Verreweg de meeste kadavers verdwijnen spoorloos in de natuur of bij de destructor. Incidenteel belanden exemplaren in een collectie.
Toen het skelet eenmaal schoon was bleek de ernst van de kwalen en de pijnlijke gevolgen daarvan voor het levende dier. De enorme slijtage aan tanden en kiezen verraadde haar hoge leeftijd. Vrijwel alle borst- en lendenwervels hadden botwoekeringen en diverse borstwervels waren vergroeid, facetgewrichten zaten vol exostosen. De gewrichten van de knieën, enkels en polsen vertoonden veranderingen als gevolg van de slijtage en ontstekingen van artrose en/of artritis. Botten waren poreus en ontkalkt als gevolg van osteoporose.
Vanwege het bijzondere ras (met stamboom) en formaat van het dier, de voor een varken uitzonderlijk hoge leeftijd en haar bekendheid bij de bezoekers van het prehistorisch dorp is het skelet van Trees geprepareerd. In plaats van vernietiging door de destructor bleef het skelet voor onderzoek en educatie behouden, samen met haar bijzondere levensverhaal.
Vastleggen van de wijze van verwerving is niet alleen noodzakelijk voor verantwoording, maar dikwijls ook interessant om te documenteren en te behouden.
Het skelet van varken Trees in het Erfgoedhuis (foto: Rini de Groot)
Door deze geweldige interesse van Theo staat Trees te kijk in het Erfgoedhuis van Eindhoven en kun je ‘haar ribben tellen’.
