De Baardwijkse overlaat werd in 1765 aangelegd om de druk op de dijken van Maas en Merwede te verminderen door een deel van het aanstormende Maaswater vanaf Bokhoven via een alternatieve route om te leiden. Daardoor werden ook ’s-Hertogenbosch en omgeving ontlast.
Het is de enige overlaat die in deze tijd in Nederland is aangelegd en een echt monument van de waterstaatsgeschiedenis. Het oorspronkelijke idee hiervoor dateerde al van 25 jaar eerder.
Na de watersnood van 1741, waarbij onder meer de Alblasserwaard en het Land van Heusden en Altena onderliepen, stelde Martinus van Barnevelt, vrijheer van Noordeloos en Slingeland (Alblasserwaard), heer van Engelen en Vlijmen en oud-burgemeester van Gorinchem, een waterbeheersplan op.
Dat plan hield in dat het Maaswater bij Bokhoven een vrije doortocht kreeg via de Bokhovense Overlaat. Langs de Hoge Maasdijk en de Heidijk stroomde het dan via een overlaat tussen Drunen en Baardwijk naar het Oude Maasje af. Een soort gecontroleerde overstroming dus, naar het idee van de Beerse Maas meer naar het oosten.
Het was een mooi plan, maar er werd vervolgens niets mee gedaan. Er moest blijkbaar eerst nóg een ramp gebeuren, voordat er echt maatregelen genomen werden. In 1757 voltrok zich zo’n ramp in het rivierengebied: niet alleen liep het Land van Maas en Waal onder, maar ook het Maaskwartier als gevolg van een dijkbreuk bij Kessel. Een dijkbreuk bij Hedel zette de Bommelerwaard onder en het water bij Den Bosch steeg tot de ongekende hoogte van 6,88 m. boven AP. Zeventien dorpen in de wijde omgeving kwamen onder water te staan.
Plan voor de Baardwijkse overlaat; klik voor een vergroting
Het jaar daarna lag het oude plan voor de Baardwijkse Overlaat uit 1741 weer op tafel. De majoor der genie B. de Roy had het plan aangepast voor een bespreking in de Staten van Holland en op de Gelderse Landdag. Het duurde nog tot 1765 voordat de besprekingen leidden tot een overeenkomst tussen Holland, Gelderland, de Staten-Generaal (als soeverein van Brabant) en de stad ’s-Hertogenbosch om de overlaat aan te leggen.
In het begin van 1766 vond de aanbesteding plaats. De kosten - ƒ 216.175 (dat zou nu bijna 4,5 miljoen gulden of ruim 2 miljoen euro geweest zijn) - werden gedeeld door de deelnemende partijen, waarbij Holland het leeuwendeel betaalde. Dit gewest nam ook het beheer en onderhoud voor zijn rekening.
De huidige Zeedijk
Voor de aanleg van de overlaat werden enkele tientallen huizen en schuren gesloopt. De Meerdijk of Baardwijkse Zeedijk werd over een lengte van 622 meter verlaagd tot 4,11m +AP. Lager kon niet vanwege de noodzaak tot militaire inundatie van de directe omgeving van Den Bosch bij een vijandelijke aanval.
Om Baardwijk en Drunen te beschermen werden er twee leidijken van 1.600 meter aangelegd. Het van nature aflopende terrein tussen deze leidijken werd geëgaliseerd om uitspoeling te voorkomen en in het najaar van 1766 was de overlaat gereed. Hij zou tot in het begin van de twintigste eeuw functioneren.
Wij wonen in Dordrecht en om toekomstig overlast van Maas en Merwede water te voorkomen heeft men in de Brabantse Biesbosch diverse waterwerken uitgevoerd.
Iets bijzonders dachten wij. Totdat we vandaag over de Baardwijkse overlaat dijken fietsten. Wat blijkt 300 jaar geleden had men al dezelfde problemen.
Maar het mooiste vind ik dat men toen al de kennis had om het waterprobleem op te lossen. Prachtig.
Hilde Jansma
bhiczei op 2 augustus 2018 om 09:45
Het blijft inderdaad bijzonder mooi dat men 300 jaar geleden ook al, met succes, een strijd voerde tegen het water.
G. van Heeswijk
zei op 12 augustus 2018 om 19:41
En voor de liefhebbers is er natuurlijk het boek "Van Baardwijkse overlaat tot Drongelens kanaal". In 2015 uitgegeven door de heemkundekring Onsenort in Nieuwkuijk.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 13 augustus 2018 om 10:43
Die kaart is niet gescand maar ik weet niet precies wat daarvan de reden is. Ik ga informeren of dat mogelijk is. Je hoort snel meer van ons.
Ad Hartjes
zei op 12 juni 2019 om 19:53
G Avond Marilou, als ik op de link klik kom ik uit bij t boek van Gien v Wijk mij wel bekend maar de link om bij de kaart te komen werkt niet, heb de laptop al een keer opnieuw opgestart maar geen resultaat, gr Ad.
Marilou Nillesen
bhiczei op 13 juni 2019 om 10:03
Hallo Ad, dat ligt aan je laptop, hoor, maar het is een verwijzing naar een boek. De kaart staat niet online. Geen nood, ik neem achter de schermen even contact met je op.
Dat plan hield in dat het Maaswater bij Bokhoven een vrije doortocht kreeg via de Bokhovense Overlaat. Langs de Hoge Maasdijk en de Heidijk stroomde het dan via een overlaat tussen Drunen en Baardwijk naar het Oude Maasje af. Een soort gecontroleerde overstroming dus, naar het idee van de 
