Niet alle Brabantse havens hebben geprofiteerd van de aanleg van de grote kanalen. De Groenendijkse haven is er zelfs aan ten onder gegaan. Het verhaal van een klein industriehaventje.
Willem III
In 1675 kreeg het dorpsbestuur van Dongen toestemming van de Prins van Oranje om een haventje aan te leggen op Oosterhouts grondgebied (!). Daarvoor legde men een 2,5 km lange vaart aan die van de Donge naar Dongen liep.
De haven bestond uit een zwaaikom en een loskade. Via de Donge, de haven en via Oosteind werden met paard en wagen hout, stenen, plavuizen en ander bouwmateriaal aangevoerd.
Later werd het haventje gebruikt voor de aanvoer van hooi en riet uit de Biesbosch, voor zaaghout en voor eikenschors ten behoeve van de leerlooierijen. Verder kwamen producten als wol, koloniale waren en vloeimest via de haven aan.
De Groenendijkse haven (foto: Heemkundegroep Ulendonc)
Maar er werden ook producten vanuit de Groenendijkse haven uitgevoerd, zoals turf, die in de Willemspolder was gestoken, hooi, graan en gerief- en brandhout. Het vervoer verliep met geubels, scheepjes met weinig diepgang. Zij kwamen tot in de zwaaikom. Via het jaagpad werden zij door mannen of paarden voortgetrokken.
Huisje langs de Groenendijk (foto Regionaal Archief Tilburg)
De grotere zeilschepen bleven in de Donge voor anker. Al deze havenactiviteiten zorgden ook voor een bescheiden bebouwing rond het havenhoofd. Naast het havenhuis en een vijftal herbergen waren dat vooral eenvoudige arbeidershuisjes. Zo ontstond het gehucht Groenendijk.
Een grote opbloei van het haventje was te danken aan de komst van een beetwortelsuikerfabriek in 1871. Er kwam zelfs een verbinding tot stand via een elektrische smalspoortram. Volgens de jaaropgave van de havenmeester van 1895 werden er in de Groenendijksehaven dat jaar totaal 1.459 schepen gelost.
De Suikerfabriek bij Groenendijk (foto: Heemkundegroep Ulendonc)
Maar al weer in 1902 werd de suikerfabriek wegens het dichtslibben van de haven gesloten. De genadeklap voor de haven kwam toen in 1916 ook het Wilhelminakanaal gereed kwam. Het laatste stuk van de vaart op de voormalige haven verdween tijdens de ruilverkaveling van 1981. Ook de haven zelf is inmiddels gedempt.
Arno en Saskia van Aartrijk stuurden ons onderstaande foto's op van de Antoinette, later St. Antonius:
zand lossen & mast lieren
St. Antonius
met rouwvlag
klaar voor Engeland
lage bolders laagdek met zwaardlier
St. Antonius
kluiverboom kokerlier
de Waterman
wedstrijd met Snape met tjalk
Veel dank voor het insturen van deze prachtige foto's, Arno en Saskia!
Mijn overgrootvader was hier schipper,was ook de eigenaar van de hooipers en handelde in schors voor de leerlooierijen.In 1887 is voor hem nog een schip gebouwd bij P.& A.Ruijtenberg in waspik.
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 20 juni 2013 om 14:51
@Adrie: He, wat interessant. Weet je of er nog foto's van dat schip bestaan?
Adrie van gerwen 't vaartje 38 waspik.
zei op 20 juni 2013 om 17:59
Even terug in de geschiedenis.Mijn overgrootvader was cornelis Franken.
Woonde in het huis met pakhuis op de foto.Van het schip heeft de familie helaas geen foto's.Ik heb nog wel de naam en meet gegevens.Antoinette,lengte 26m.43 cm.
breedte 5 m.53 cm. waterverplaatsing
123,724 ton.
Scheepstype,stevenaak,materiaal ijzer.
Marilou Nillesen, namens BHIC
bhiczei op 21 juni 2013 om 10:21
@Dank voor de aanvullingen!
Arno van Aartrijk
zei op 12 februari 2021 om 11:12
Beste Marilou en Arie,
We hebben toevallig jullie berichten gevonden. De Antoinette het sinds 1983 Waterman en eigenaar is A. van Aartrijk. Het schipt ligt in de haven van Hoorn en wordt nog regelmatig mee gezeild.
We hebben wel wat oude foto's van de Antoinette, later St. Antonius en we zijn altijd blij om nog meer verhalen over het schip te horen.
Als jullie nog iets weten of foto's willen dan horen we het graag.
Groeten Arno en Saskia
Marilou Nillesen
bhiczei op 12 februari 2021 om 14:17
Hallo Arno en Saskia, wat leuk dat jullie hier op zijn gestuit! We zijn namelijk heel benieuwd naar die oude foto's... ;) Als je die stuurt naar info@bhic.nl ovv Groenendijkse haven, dan plaatsen we die hier graag bij.
Alvast dank!
Marilou Nillesen
bhiczei op 16 februari 2021 om 16:30
Inmiddels hebben we een reeks imposante foto's ontvangen! Check het verhaal hierboven maar eens, wat een prachtige beelden erbij staan.
Gijs Verduijn
zei op 27 januari 2022 om 15:09
Ik lees in de Provinciale Noordbrabantsche en ‘s Hertogenbosche courant van 3 december 1869:
“Krimpen a/d. IJssel 27 Nov. Op de werf van den heer C. van der Giessen is in aanbouw eene ijzeren schroefstoomboot, voor rekening en onder
directie van de heeren A. C. en B. van der Noort te
Oosterhout, en genaamd Nijverheid van Dongen, bestemd voor eene stoombootdienst tusschen Dongen,
Raamsdonk, Geertruidenberg, Dordrecht en Rotterdam
vice versa. De machines worden vervaardigd bij de
firma W. de Bruijn Czn. te Dordrecht.”
Wat moet ik me daarbij voorstellen? Waar was de haven in of voor Dongen? Welke route volgde het schip? Het Wilhelminakanaal was er nog niet.
Marilou Nillesen
bhiczei op 30 januari 2022 om 19:40
Hallo Gijs, bedankt voor je berichtje en interessante vragen! Een snelle zoektocht leverde mij niet de exacte antwoorden op maar ik denk dat de heemkundekring Dongen hier meer van weet. Probeer het anders eens via: https://www.heemkundedongen.nl/
