Het wordt wel het laatste middeleeuwse riddergevecht genoemd: de Slag van Lekkerbeetje op de Vughtse hei in februari 1600. Het was een georganiseerd groepsduel onder aanvoering van Charles de Bréauté, ritmeester in dienst van prins Maurits, aan de ene kant en Gerard van Houwelingen, bijgenaamd Lekkerbeetje en kapitein van de Bossche gouverneur Grobbendonck, aan de andere kant.
Beide partijen waren tweeëntwintig man sterk. Plaats van handeling was de besneeuwde Vughterhei, op korte afstand van de stadsmuren van ’s-Hertogenbosch. Het duel was bepaald geen spelletje: er vielen nogal wat doden, onder wie de beide aanvoerders.
Aan Bossche kant sneuvelden er nog vier man, aan Staatse zijde nog eens zeventien, allemaal Franse militairen. “Lekkerbeetje” (dat betekent: lekkerbek, "snoeper", maar ook wel "snoever") werd al vrijwel direct dodelijk getroffen door een pistoolkogel. Charles de Bréauté werd, nadat hij zich had overgegeven, alsnog door een aantal soldaten vermoord.
Het gevecht werd door meer dan 500 toeschouwers bijgewoond. Er zijn dan ook verschillende getuigenverklaringen bewaard gebleven. Hieruit enkele fragmenten:
“De Bréauté had een grote pluim op zijn helm. Ook op het hoofd van zijn paard was zo’n pluim en om de hals hing een grote, groene sjerp. Van Houwelingen, de luitenant van Grobbendonck en aanvoerder van de vijandelijke ruiters, had een grote rode sjerp om zijn middel.
Toen beide partijen aanvielen, ging de Bréauté recht op de luitenant af, die bij die eerste aanval al dood bleef, samen met zijn broer en met zijn zwager. Van de zijde van de Bréauté sneuvelden bij dat eerste treffen zijn kwartiermeester Hugo Plisson en de Bahubert.
Hijzelf reed dwars door de vijandelijke linie heen, keerde terug om opnieuw een charge uit te voeren, maar daarbij werd zijn paard dood geschoten. …
De Bréauté vocht te voet verder met zijn degen en deed alles wat hij kon om zich te verdedigen. Maar een paar van zijn mensen sloegen op de vlucht. De eerste die dat deed was kapitein la Pierre, die later overliep naar de vijand. Na hem sloegen ook le Tarte, Beaurou en Champaigne op de vlucht. …
Terwijl de Bréauté nog te voet vocht, vluchtte du Lyon ook weg. Toen de Bréauté dat zag riep hij: ‘Schurken, jullie laten me in de steek?!’ En de getuigen riepen: ‘Lafaards, kom terug!’, maar de anderen gingen er vandoor. Mijnheer de Bréauté gaf zich daarna over aan een ruiter uit het vijandelijke kamp, op voorwaarde dat men hem het leven zou sparen.
De trompetter van de vijand zei tegen mijnheer de Bréauté dat kapitein Grobbendonck voor hem een avondmaal zou bereiden met allerlei soorten wildbraad. Op weg naar de stad, voorbij een paar duinen, kwamen ze een groep voetvolk tegen, zo’n dertig tot veertig man. De kornet van kapitein Grobbendonck, die te paard was en een zwarte mantel droeg bij wijze van sjerp, vroeg aan de Bréauté : ’Bent u de Bréauté?’ En toen die bevestigend antwoordde, zei de kornet: ‘Handen omlaag! Geef je over! Sla hem dood! Sla hem dood!’
En hij trok zijn degen en sloeg hem. Toen zei mijnheer de Bréauté: ’Mijnheer, sla mij niet dood als een lafaard, maar geef mij wapenen, zodat ik mij kan verdedigen. Ik sta niet bekend als een lafaard.’ Maar de kornet en de andere ruiters van de vijand die bij het gevecht waren geweest, stortten zich op hem, brachten hem veel wonden toe en vermoordden hem ter plaatse. …"
De Staatse aanvoerder heeft in dit stuk de voornaam 'Charles', maar hij wordt in andere teksten over hetzelfde voorval ook geregeld opgevoerd als 'Pierre'. Ongetwijfeld zal hij als Franse edelman meerdere voornamen hebben gehad, maar toch waarschijnlijk wel eentje als meest gebruikte, direct aanspreekbare. Hoe zit dit nou precies?
Henk Buijks, namens BHIC
bhiczei op 9 maart 2012 om 16:25
@Jurgen, je hebt ongetwijfeld het Nieuw Ned.Biografisch Woordenboek gegoogeld en ook daar worden beide namen genoemd. Ik zou hem 'Charles' noemen en tussen haakjes vermelden dat hij door sommigen ook wel 'Pierre' wordt genoemd.
Zag overigens wel dat Charles' zoon 'Adrien Pierre' heette.
drs. FAM van Eekelen
zei op 21 november 2012 om 15:49
De Breaute heette wel degelijk Pierre, ofwel volledig Pierre I, Seigneur de Breaute.(Bron onderzoek Andre Decloitre, Geneanet).
Zijn vader was Adrien II, seigneur de Breaute en zijn moeder Suzanne de Monchy. Hij was geboren op 24 april 1580 en overleed direct na de Slag van Leckerbeetje op 5 febr. 1600
Pierre I was gehuwd met Charlotte de Harlay.
Hun enige zoon was Adrien III(1599-1624),die omkwam tijdens het ruitergevecht nabij Made, tijdens het beleg van Breda.
Meer informatie over de Slag van Leckerbeetje : www.fvaneekelen.nl en ook themanummer INBRABANT nr. 3 , 2012
Annemarie van Geloven namens BHIC
bhiczei op 22 november 2012 om 11:46
Hartelijk dank voor je bijdrage, Frans. Jouw paper over de slag van Leckerbeetje hebben wij niet in de bibliotheek van BHIC. Ik ga dat aan onze bibliothecaris doorgeven.
Leuke website, met al die prachtige vakantiefoto's! En voor gezelschappen, die voor een uitje eens wat anders op hun programma willen zetten, heb jij ook genoeg te bieden, lees ik ...
En ik zie dat je op verzoek ook historische lezingen geeft. Leuk in combinatie met een uitje
drs. Frans van Eekelen
zei op 30 november 2012 om 12:16
Annemarie,
Dank je voor je reactie.
Even ter informatie : Op 11 dec. geef ik in Made voor de Heemkunde Kring, een lezing over de Slag van Leckerbeetje en het vervolg ervan tijdens het beleg van Breda. De zoon van Breaute gaat dan revanche nemen op de zoon van Grobbendonk. Net als zijn vader komt hij hierbij om het leven. Wel een bijzonder en ook triest verhaal.
Indien je wenst wil ik mijn paper wel naar jullie opsturen. Ik hoor het wel
Annemarie van Geloven namens BHIC
bhiczei op 1 december 2012 om 10:20
Frans, je paper is van harte welkom! Graag naar info@bhic.nl versturen. Die revanche tussen de zoons is hier niet zo bekend.
drs, Frans van Eekelen
zei op 28 november 2016 om 15:23
Inmiddels is er eind 2015 een boekje van mijn hand verschenen bij uitgever Boekscout in Soest. ISBN : 978-94-022-2285-2.
Titel "De Slag van Leckerbeetje" Een cause celebre in de 17de eeuw. Het boekje kost 14,95 en is ook via mij te bestellen. (frans@fvaneekelen.nl).
Meer informatie zie : www: Fvaneekelen.nl
Annemarie van Geloven
bhiczei op 29 november 2016 om 13:44
Heel goed dat je dit meedeelt. Ik geef de titel door aan onze bibliothecaris!
Beide partijen waren tweeëntwintig man sterk. Plaats van handeling was de besneeuwde Vughterhei, op korte afstand van de stadsmuren van ’s-Hertogenbosch. Het duel was bepaald geen spelletje: er vielen nogal wat doden, onder wie de beide aanvoerders.
Toen beide partijen aanvielen, ging de Bréauté recht op de luitenant af, die bij die eerste aanval al dood bleef, samen met zijn broer en met zijn zwager. Van de zijde van de Bréauté sneuvelden bij dat eerste treffen zijn kwartiermeester Hugo Plisson en de Bahubert.
