Van groot belang voor de afwatering van zowel Lith als Lithoijen was de Hertogswetering. Deze watergang, van de Ossermeer naar Gewande, is hoogstwaarschijnlijk tussen 1300 en 1310 gegraven. Vanaf 1325 was het beheer en onderhoud van de Hertogswetering toevertrouwd aan de heemraden van het waterschap De Polder van het Hoog Hemaal. Deze ‘watermanagers’ waren afkomstig uit Lith, Lithoijen, Oss en Geffen.
Bij Gewande ontstond allengs een sluizencomplex, omdat daar ook het Laag Hemaal via de Roode Wetering spuide op de Maas. De sluis van deze wetering werd spoedig de “Roode Sluis” genoemd, de andere, van de Hertogswetering, heette de “Blauwe Sluis”.
De aanduiding ‘blauw’ had niets te maken met de eventuele tint van het water. Elders in het land bevinden zich meer ‘blauwe sluizen’ en dan betreft het vrijwel altijd sluizen met drempels en andere onderdelen van blauwe of Naamse steen.
De Blauwe Sluis bij Gewande dateert zeker al van de middeleeuwen. Zeker is dat ze in 1568 en 1569 een grondige reparatie onderging. De kosten bedroegen maar liefst 3.835 gulden; het bedrag werd opgebracht door Lith, Lithoijen, Oss en Geffen.
Ad Hartjes stuurde ons dit handzame overzicht over de geschiedenis van het gemaal Caners in Gewande (met dank, Ad!)
, Lithoijen, Oss en Geffen.
