Wanneer een rivier door natuurlijke ontwikkelingen of door mensenhand geholpen een andere loop krijgt, ontstaat een nieuw obstakel in oude verbindingen. Een wijziging in de loop van een rivier is dan ook vaak de aanleiding voor een nieuwe oeververbinding in de vorm van een veer of een brug.
Kaart uit 1928. Klik voor een groter beeld
In de winter van 1474 op 1475 werd bij het Gelderse Well de zuidwaartse meander van de Maas die Bokhoven en Hedikhuizen van elkaar scheidde, doorgegraven. Het gebied dat de afgesneden Maasarm omsloot, de “Geldersche waarden”, bleef nog eeuwenlang Gelders bezit, al lag het nu ten zuiden van de Maas. Pas in 1958 is het bij de provincie Noord-Brabant gekomen.
1935: tegen het autoveer ligt ook een van de roeiboten. (bron: Alles wel in Well)
Vanaf het moment dat de Maas in 1477 een nieuwe loop kreeg, ging hier een veer varen van Well aan de noordoever naar het afgesneden gebied ten zuiden van de rivier. Over het bezit van dit Wellse veer ontstond begin zeventiende eeuw onenigheid. Otto van Arkel, Heer van Ammerzoden, had het veer verpacht, terwijl de prelaat van de abdij van Berne beweerde dat híj het veerrecht in erfpacht zou hebben van de Rekenkamer van het graafschap Holland.
Boeg van de Brabantse roeiboot in de haven van Well, 1985 (bron: Alles wel in Well)
Maar wie het veer ook bezat: eeuwenlang zijn er reizigers van Well naar de overkant en weer terug gebracht. In de eerste helft van de twintigste eeuw waren er naast een autoveer ook twee roeiboten voor personen en fietsen in bedrijf. De veerpont van veerman Stef Witjes overleefde de Tweede Wereldoorlog niet. In 1946 waren alleen nog de twee roeibootjes in dienst, waarmee per keer zo’n 10 personen en 4 à 5 fietsen konden worden overgezet.
Restanten van het pontje in de haven van Well, 1985 (bron: Alles wel in Well)
Na de oorlog heeft er waarschijnlijk helemaal geen veerpont meer gevaren tussen Well en de overkant. Het voetveer heeft nog wel geruime tijd gefunctioneerd. Op topografische kaarten uit 1956 en 1967 komt het voetveer in ieder geval nog voor, maar op een kaart uit 1978 staat het niet meer. Ergens tussen 1967 en 1978 moet het voetveer dan ook zijn beëindigd.
De restanten van het oude pontje liggen nog steeds in de voormalige haven bij restaurant ’t Wellse veerhuis. Er zijn wel plannen geweest om de oeververbinding tussen Well en Hedikhuizen te herstellen, maar die hebben tot nu toe geen concreet resultaat opgeleverd.
Hierbij een aanvulling op Het Wellse veer.
Het Wellse veer
In 1475 werd de Maasmeander bij Well met hulp van wat graafwerk afgesneden, en kwam een groot gedeelte van de dorpsgronden (uiterwaarden) aan de overzijde, de Brabantsekant, van de Maas te liggen. Daarom ging men deze gronden ‘De Gelderse Waarden’ noemen. Boeren die deze gronden in bezit hadden moesten nu naar de overkant en zo ontstond het Wellse veer. Het veerrecht op Bokhoven was in het bezit van het Wellseveer tot in 1926 de Heerlijkheidrechten vervielen met de verkoop van de Heerlijkheid Bokhoven. Het Wellse veer was een zogenaamd ‘Roepveer’ je moest de veerman (g)aan roepen om overgevaren te worden. Die veermannen waren voor 1709 Laurens Boeff (tevens prikvisser), erna Gerrit Vormer (ook prikvisser), zijn zoon Jan en vanaf 1763 zijn zonen Gerrit en Cornelis. In 1793 werd Joannis van Dijck als veerman aangesteld. En vanaf 1852 was Jacobus Vos de veerman op het Wellse veer, dat hij in 1862 ook kocht van Baron Arthur de Woelmont. Na zijn dood in 1888 kocht zijn zoon Cornelis (Cees) het veer dat bestond uit 2 veerboten en een pontaak (lang vaartuig met een platte bodem en een brede boeg om om paard en wagen over te zetten). Toen in 1916 Cees overleed volgde Stephanus Paulus Witjes, die in 1919 met zijn dochter Irene trouwde, hem op. Deze laatste veerman ‘Stef’ Witjes had een pont (die met de hand naar de overzijde werd getrokken) en een roeiboot in gebruik om vee, hooikarren, melkers, fietsers enz. over te zetten. Door het overlijden van Stef kwam er in 1965 een eind aan het Wellse veer.
Marilou Nillesen
bhiczei op 9 februari 2024 om 20:11
Dag A. de Koning, hartelijk dank voor deze inhoudelijke aanvulling! Dat biedt weer meer context. Mag ik uit alle wetenswaardigheden opmaken dat u zich buitengewoon heeft verdiept in het Wellse Veer?
