Johan Baptist, graaf tot den Bergh-Hohenzollern-Sigmaringen, had geen al te beste naam onder de bevolking van Boxmeer. Dat blijkt ook wel uit zijn bijnaam: "de dolle graaf". Het gerucht ging dat hij ooit bij wijze van grap een Boxmeerse leidekker van het kasteeldak afgeschoten had, wat de arme man niet overleefde. Was deze daad misschien nog terug te voeren op het te ver doorgeschoten jachtinstinct van een edelman, de koelbloedige en volstrekt willekeurige moord bij het logement de Zwaan in Boxmeer had geen enkele rechtvaardiging.
Het gebeurde op de avond van 17 november 1748, even na acht uur. De graaf wandelde door de straten van Boxmeer. Vlakbij de Zwaan kwam hij Jan Ansay, een Boxmerenaar van goede naam en faam, tegen. Zonder enige aanleiding trok de graaf plotseling zijn degen en stak Jan dood.
De graaf liet het lijk begraven, zonder het voor onderzoek vrij te geven. Maar de weduwe van Jan wilde deze schanddaad van de graaf natuurlijk niet zo maar aan de vergetelheid prijsgeven. Zij besloot een zerk op het graf van haar doodgestoken man te laten leggen, met tekst en uitleg. Natuurlijk hoorde de koster hiervan en waarschijnlijk heeft hij het plan aan de graaf verteld. Binnen de kortste keren werd de koster namelijk naar de weduwe gestuurd. Hij deelde haar mee dat er wel een sarck op het graf mogt gelegt werden, maar dat er niet op moghte werden geschreven of gegraveert.
De weduwe liet het er echter niet bij zitten. Zij ging naar drossaard Leopold Frans de Raet en verzocht dat hij aan haar, weduwe, reght en justitie geliefde te besorgen. Helaas moest de drost antwoorden, dat zijn baas alleenheerser en oppermachtig was. Zijne Hooggrafelijke Excellentie - zoals de drost hem noemde - had hem persoonlijk geïnstrueerd. Maar wat zal ik doen? ’t is mijnen Heer en die is hier souverain, verzuchtte hij.
De drost probeerde verdere protestacties te voorkomen. Hij waarschuwde de weduwe, dat zij verder niet veel ruchtbaarheid aan dit ‘voorval’ moest geven, want dat zou wel eens het einde van haar bedrijf kunnen betekenen. Jan Ansay was namelijk een succesvol zakenman geweest. Hij bezat een grote negotie in calk, coolen en andere Luijkse waren. De graaf had al gedreigd aan deze handel een einde te maken.
Waarschijnlijk heeft de weduwe eieren voor haar geld gekozen en haar verdriet in stilte verwerkt, want deze geschiedenis kent geen vervolg.
Naar M.P.J. van den Brand,"Moord en schietpartij in Boxmeer (1748/1771)" In: Merlet 1983, p. 2-6.
De moord op van Anray kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Hij was een informant van de families De raet en Hengst en bracht allerlei rare en vervelende verhalen over JB van den Berg de wereld in. Mede door hem is Johan Baptist opgepakt en daardoor lijkt het een afrekening van JB. Overigens is het zo dat de Boxmeerse bevolking geen enkele moeite had met deze executie omdat van Anray bekend stond als een sluwe leugenaar en verrader. De bovengemelde families hebben daarnaast allerlei verhalen de wereld in geholpen bij de bevolking en vooral bij de justitie in Den Haag en de familie Von Hohenzollern Sigmaringen. Dat leidde uiteindelijk tot zijn gevangenneming.( bron Br C Thiery)
arno peters
zei op 27 februari 2011 om 16:15
van anray moet zijn ansay
arno peters
zei op 15 juni 2015 om 23:59
De eerste zin van uw verhaal is helaas niet juist, Graaf Johan Baptist van den Berg Hohenzollern was juist zeer geliefd door de boxmeerse bevolking. Zie de vele doopgetuigenissen, Bij veel boxmeerse geboorten werd de Graaf gevraagd getuige te wille zijn van een geboorte. Dit is een teken dat hij hier zeer geliefd was. Echter in hogere kringen rond de graaf werd had hij geen goede naam omdat hem stelselmatig verweten werd te amicaal met de boxmeerse bevolking om te gaan. Toen hij afgevoerd werd stonden de mensen in grote getalen te protesteren bij het kasteel, gewapend met stokken en rieken ed. Hij leefde met de mensen mee en was een graag geziene gast bij verschillende herbergen waar hij zich onder de gewone bevolking op zijn gemak voelde. Ook toen hij uit Duitsland terug kwam met zijn nieuwe bruid is hij door vele boxmerenaren ingehaald in Sambeek aan de pont en stond Boxmeer in het teken van grote feestelijkheden rondom zijn terugkomst. Verschillende brieven getuigen van zijn liefde voor zijn vrienden uit Boxmeer!!!
Rien Wols
bhiczei op 16 juni 2015 om 09:41
Geachte heer Peters, het stukje is gebaseerd op een artikel van Rien van den Brand, die ik ken als een zeer gedegen onderzoeker. Ik heb dan ook geen reden om te twijfelen aan de stelling dat de graaf "geen al te beste naam had" onder de bevolking. Ik heb uw argumenten voor het tegendeel zorgvuldig gelezen, en ze overtuigen me niet, eerlijk gezegd. Aan de andere kant, het blijft natuurlijk ook erg lastig om meer dan 250 jaar na dato nog algemene uitspraken te doen over zoiets als een volksgevoel.
Vriendelijke groet
arno peters
zei op 16 juni 2015 om 18:50
Geachte heer Wols, deze informatie komt uit de welbekende maar helaas verdwenen kroniek van Dr Peelen die is bijgehouden tot 1943. Broeder C. Thiery heeft hier deze gegevens overgeschreven in de jaren 1950- 1960, toen hij deze in mocht zien door de douariere van Sasse van Ijsselt. Deze kroniek is weggeraakt in de jaren 1970-1976. Samen met enkele geschiedvorsers zijn we aktief op zoek naar dit schitterend document met daarin 400 jaar geschiedenis van Boxmeer. Natuurlijk is mijn vorige verhaal een uittreksel overgenomen door bovengenoemde Br. C. Thiery. m.vr. gr. Arno Peters.
Rien Wols
bhiczei op 18 juni 2015 om 09:46
Ik hoop van harte dat jullie erin zullen slagen die kroniek weer op te sporen!
Willem
zei op 5 mei 2016 om 14:50
Beste Arno Peters, weet u ook in wie zijn opdracht Dr. Peelen zijn kroniek geschreven heeft?
Kees wijnhoven
zei op 6 mei 2016 om 22:39
Op 24-juni 2016 presenteert Herman Jan van Cuijk zijn boek "Het merckwaerdige leven van een dolle graef" in de Weijer te Boxmeer.
Hij heeft negentien jaar gewerkt aan dit boek over Johan Baptist van den Bergh.
Maurits Stoetzer
zei op 3 augustus 2016 om 13:08
Het zou het BHIC sieren om het gedegen onderzoek van de heer van Cuijk in bovenstaand verhaal te verwerken. De verhalen rondom de Dolle Graaf zijn veelal verzonnen of verdraaid. Al in een heel vroeg stadium zijn ze de wereld in geholpen door onder andere de drossaard de Raet. Mooi voorbeeld hiervan is dat reeds in 1770 John Gabriel Stedman (ingehuurd door De Raet) klakkeloos de verzinsels overneemt in zijn 'naratives' die in 1796 en 1963 gepubliceerd zijn. Duljé maakt het in 1852 helemaal bont met zijn verhalen in zijn Geschiedkundige verhalen, waar de graaf als een volslagen gek wordt geportretteerd. De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars, en in dit geval door diegene die achterbleven (De Raet en Hengst). Niet voor niets zijn er zoveel onrustige tijden aangebroken in Boxmeer na de ontvoering van de graaf. JB was slachtoffer van de enorme schuldenlast welke hij geërfd had....
Hanneke van der Eerden
bhiczei op 8 augustus 2016 om 12:18
@Maurits, bedankt voor je aanvulling. Geschiedenis wordt inderdaad altijd geschreven door overwinnaars. Het BHIC probeert in de verhalen een historisch juist beeld te schetsen, waarin winnaars/verliezers, voor-/tegenstanders, goede/kwade mee genomen worden. Maar ook het BHIC is niet altijd op de hoogte van alle bronnen en onderzoeken. Vandaar dat we altijd iedereen uitnodigen om te reageren, te completeren en te corrigeren.
Geijsbregts jack
zei op 8 augustus 2016 om 14:25
kan de sterke drank ook niet de oorzaak zijn? vroeger werden er wel meer in een gesticht gezet wij noemen dat gekkenhuis
Maurits Stoetzer
zei op 22 augustus 2016 om 12:34
@Hanneke. bedankt voor je antwoord. Het is ook niet makkelijk. Als eenmaal iets 'bezonken' is als waarheid, kom je er niet zomaar vanaf. In alle publicaties van de afgelopen 150 jaar is JB afgeschilderd als een gek, ook door legitieme historici. Ik hoop wel dat de bevindingen en nuchtere wetenschappelijke analyse van de heer van Cuijk in bovenstaand verhaal wordt verwerkt.
Het gebeurde op de avond van 17 november 1748, even na acht uur. De graaf wandelde door de straten van Boxmeer. Vlakbij de Zwaan kwam hij Jan Ansay, een Boxmerenaar van goede naam en faam, tegen. Zonder enige aanleiding trok de graaf plotseling zijn degen en stak Jan dood.
