Een paar honderd meter ten zuiden van het tegenwoordige knooppunt Zonzeel lag in vroegere tijden het Nieuw Veer over de Mark. Waar nu auto’s en vrachtwagens over de A16 van Breda naar de Moerdijkbrug razen, was het ook eeuwen geleden al een drukte van belang met karren en koetsen.
Al in 1313 wordt melding gemaakt van het Zonzeelse Veer over de Mark. In de vijftiende eeuw ontstond niet ver daarvandaan een tweede veerverbinding. Het Zonzeelse Veer werd sindsdien meestal aangeduid als het Oude Veer, terwijl de nieuwe verbinding in een creatieve flits het Nieuw Veer is gaan heten.
Het lijkt erop dat het Nieuw Veer het Oude Veer heeft verdrongen, want na 1600 wordt het laatste in ieder geval niet meer genoemd. Het Nieuw Veer daarentegen groeide mettertijd uit tot een belangrijke schakel in de noord-zuid-verbinding van Holland over Moerdijk via Breda naar Antwerpen.
De eigenaar van het veer, de Heer van de heerlijkheden Hage en Terheijden, verpachtte het veer aan een veerman. Deze mocht in 1680 van elke persoon die hij overzette een halve stuiver vragen; een paard bracht een hele stuiver op, een “hoornbeest” driekwart stuiver, een schaap of een ander “laag beest” een kwart stuiver. Voor een kar met één paard betaalde men twee stuivers, een wagen met twee paarden kostte er drie, een wagen met drie paarden vier. Bij harde wind, vóór zonsopkomst en ná zonsondergang betaalde men dubbel veergeld.
Ten oosten van het veer verrees kort na 1860 een spoorbrug, die deel uitmaakte van de spoorlijn Rotterdam-Breda. Wie met eigen vervoer de Mark over wilde, moest echter nog vele jaren gebruik blijven maken van het Nieuw Veer. Pas in 1938 werd op deze plaats een verkeersbrug geopend. Nadat die brug tijdens de bevrijding eind 1944 was beschadigd, voer het veer nog enige jaren. De heropening van de verkeersbrug in 1952 betekende het definitieve einde van het Nieuw Veer.
Doordat ook het veerhuis op de noordelijke oever in oktober 1944 door het oorlogsgeweld werd vernield, is er ter plekke weinig meer dat nog aan het veer herinnert, met uitzondering van de naam van de oude zuidelijke toegangsweg naar het veer, de Nieuwveerweg.
Het veer lag 150 meter WEST van de huidige autobrug in de A16.
De weg over het veer liep aan de noordkant langs het in 1421 (St. Elizabethsvloed) verdronken dorp Zonzeel. Na 1421 was er bijna een eeuw geen veer: alleen onbewoonde gorzen en slikken aan de noordkant. Vanaf 1504 werden daar weer polders aangelegd en in 1518 kwam het veer weer tot leven: het "Nieuw Veer". Die naam is dus geen creatieve flits maar een juiste weergave van de geschiedenis.
Het Nieuw Veer is dus de OPVOLGER van het Zonzeels Veer. Het is dus NIET een tweede verbinding naast de eerste.
De eigenaar van het veer was de heer, later baron, van Breda. Die was inderdaad ook de baas in Terheijden en Princenhage, maar Zonzeel had voor het verdronk een tijdje een eigen dorpsheer. Die had echter niets te zeggen over het veer: dat was toen ook van de heer van Breda. Het is dus beter om te schrijven: het veer was van de heer van Breda.
Er zijn nu maar liefst drie bruggen: de autoweg A16 met parallelweg, de HSL-spoorlijn en de gewone spoorlijn.
Rien Wols, namens BHIC
bhiczei op 22 april 2014 om 11:47
Dank je wel voor je reactie, Karel. En je hebt natuurlijk volkomen gelijk: op basis van de beschikbare literatuur, waaronder jouw eigen artikel in Hage (1974), hadden we meteen al moeten schrijven dat het Nieuw Veer de opvolger was van het Oude of Zonzeelse Veer. En inderdaad, het veer lag ten zuiden van het huidige knooppunt Zonzeel, maar jouw aanduiding is nog exacter. Op de kaart kun je precies zien waar de Nieuwveerweg doodloopt op de Mark. We hebben de tekst aangepast.
Met vriendelijke groet,
Lex van der Valk
zei op 16 februari 2021 om 10:37
Er is een bijzonderheid.
Op de brug over de Mark in de A16 hangt een bordje: "Nieuwveer", zie google maps streetvieuw: Bredeweg, westzijde brug.
De spoorbrug, dit was vroeger een lage draaibrug, heet echter Nieuwe Veer Brug (met telegrafische afkorting Nvbr (zie: https://www.klassiekebeveiliging.com/seinhuizenBd.htm).
Ik dacht eerst dat dit een foutje was of een misvatting tussen Spoorwegen en Rijkswaterstaat.
Maar na lang zoeken heb ik misschien een verklaring gevonden op Topotijdreis.nl
De spoorlijn en dus ook de spoorbrug is aangelegd in (of net voor) 1866 (https://www.spoortijdlijn.nl/event/58e16/1866-staatslijn-i-breda-moerdijk).
Op Topotijdreis heet deze plek in 1866: 't Nieuwe Veer. Om vanaf 1869: "Het Nieuw Veer" te gaan heten. Zoals in uw verhaal vermeld is de brug in de A16 (inclusief de parallelle "Markweg") gebouwd in 1952
Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de verschillen in naamgeving voor twee bruggen die vlak naast elkaar liggen.
Bent u het daarmee eens?
Groeten,
Lex van der Valk
Marilou Nillesen
bhiczei op 17 februari 2021 om 16:39
Hallo Lex, leuke kwestie heb je daar opgedoken! En ja, we kunnen je redenatie prima volgen, en je hebt ongetwijfeld gelijk. Overigens zijn dergelijke verschillen in benamingen geen grote uitzondering, maar dat doet niets af aan je speurwerk. Mooie constatering en bedankt voor het delen hier!
Al in 1313 wordt melding gemaakt van het Zonzeelse Veer over de Mark. In de vijftiende eeuw ontstond niet ver daarvandaan een tweede veerverbinding. Het Zonzeelse Veer werd sindsdien meestal aangeduid als het Oude Veer, terwijl de nieuwe verbinding in een creatieve flits het Nieuw Veer is gaan heten.
Ten oosten van het veer verrees kort na 1860 een spoorbrug, die deel uitmaakte van de spoorlijn Rotterdam-Breda. Wie met eigen vervoer de Mark over wilde, moest echter nog vele jaren gebruik blijven maken van het Nieuw Veer. Pas in 1938 werd op deze plaats een verkeersbrug geopend. Nadat die brug tijdens de bevrijding eind 1944 was beschadigd, voer het veer nog enige jaren. De heropening van de verkeersbrug in 1952 betekende het definitieve einde van het Nieuw Veer.
