Van school gestuurde of gehaalde leerlingen 1860-1880
Indie van Lieshout
vertelde op 15 maart 2020 om 15:56 uur
Een goedemiddag allemaal,
ik had een speciale vraag over het katholiek lager onderwijs in Noord-Brabant. Werden er wel vaker kinderen van de lagere school gestuurd of gehaald omdat ze te druk werden bevonden? Dit vermoeden heb ik namelijk bij mijn betovergrootvader.
Mijn betovergrootvader werd in 1863 in Tilburg als derde van negen kinderen. In 1870 stonden hij en zijn oudere zus in het bevolkingsregister ingeschreven als schoolleerlingen, hun oudste broer was toen al dertien dus waarschijnlijk al klaar met de lagere school. In het gevangenisregister staat bij mijn betovergrootvader vier keer dat hij geen lager onderwijs heeft genoten, ook kon hij geen handtekening zetten, terwijl al zijn andere broers en zussen (op die ene na dan) dat wel konden. Dat is toch vreemd?
Betekent 'lager onderwijs genoten' zoveel als lager onderwijs afgerond? Dat lijkt mij toch wel? Waarom ik dit vermoeden heb, is dat in onze familie ADHD of zoals dat vroeger werd genoemd, 'een druk kind', vaker voorkomt. Dit lijkt ook vooral over te erven met het uiterlijk. Mijn vader, mijn oudoom en ik zien er alledrie ongeveer hetzelfde uit en alledrie waren we vroeger een buitengewoon (anders dan doorsnee) druk kind. Verder ken ik verhalen dat mijn oudoom op zijn grootvader leek, dus een plus een is al gauw twee voor mij, daarom zou het mij niet verbazen als hij door zijn druk zijn van school werd gestuurd. In die periode (1860-1880) zal men natuurlijk ook nog een stuk strenger en minder ervaren met onderwijs zijn geweest als in het midden van de twintigste eeuw en later, mede met het oog op de maatschappelijke ontwikkelingen, onder andere in de psychologie.
Weet iemand toevallig meer of heeft iemand tips of interessante (informatie)bronnen over dit fenomeen?
Dat er in een BR in 1870 staat dat iemand 'schoolleerling' was... toch nog geen bewijs dat die persoon elke dag naar school ging. Ook in 19e eeuw moesten kinderen in veel gezinnen al op vrij jonge leeftijd mee bijdragen aan de inkomsten van een gezin en/of meewerken in het gezin (huishouden/boerderij/weverij etc.). Ouders die kinderen daarom van school hielden is goed mogelijk. Tweede helft 19e eeuw kwam daar werken in fabrieken bij, maar door het zgn. 'kinderwetje van Van Houten' (1874) werd fabrieksarbeid onder 12 jaar verboden. https://nl.wikipedia.org/wiki/Kinderwetje_van_Van_Houten
Van school wegblijven is niet van gisteren of vandaag en controle door leerplichtambtenaren was er nog niet. De leerplichtwet kwam er pas na 1900 en was in eerste kwartaal 20ste eeuw plicht van 6-12 jaar.
Of je voorouder een druk persoon was kun je uit de BR en zo uit die andere registers niet weten.
Je weet niet of iemand van school werd gestuurd, van school werd gehouden of zelf weg bleef.
Regulier onderwijs was (en is) niet voor iedereen even geschikt. Dat kan aan veel factoren liggen.
Maurice
zei op 16 maart 2020 om 08:05
Ik sluit me aan bij Helena: uit registers kun je geen informatie over iemand's mentale toestand halen. Hoogstens als deze in een instituut (denk aan Reinier van Arkel) terecht kwam.
Daarnaast denk ik dat iemand die in die tijd al van school werd getrapt eerder in een internaat of tuchthuis terecht zou komen. Dan zou je heel misschien een causaal verband kunnen vermoeden, maar dat is het dan ook: een vermoeden.
Ik heb zelf een jaar op een internaat doorgebracht en daar vindt je in feite verschillende soorten jongeren:
- kinderen die nog niet rijp zijn voor een tuchthuis
- kinderen die door hun ouders gedumpt worden omdat ze geen tijd voor ze hebben
- kinderen die niet in het reguliere systeem passen
Wat ik wil zeggen: de plek waar iemand zat, zegt niet zo veel over de persoon.
Indie van Lieshout
zei op 16 maart 2020 om 08:47
Als iemand wél meer tips of informatie heeft, zoals ik in mijn vraag omschreef, hoor ik het natuurlijk graag. Liever niet meer antwoorden als je mij niet verder kan helpen...
Met vriendelijke groet,
Indie van Lieshout
Helena
zei op 16 maart 2020 om 09:40
Beste Indie, - heb je willen helpen, maar had mogelijk niet de antwoorden [ op je drie vragen] waarop je hoopte?
De eerste vraag >>> ' Werden er wel vaker kinderen van de lagere school gestuurd of gehaald omdat ze te druk werden bevonden? ' Ik lees hieruit dat je er al vanuit gaat dat het ind ie jaren wel zo was... In mijn reactie heb ik willen aangeven dat je met alleen die gegevens uit BR en dat andere register toch niet kunt weten of iemand druk was noch of iemand werd weggestuurd. Dat is een vermoeden.
De tweede vraag >> " Betekent 'lager onderwijs genoten' zoveel als lager onderwijs afgerond? '
Beantwoord door aan te halen dat kinderen wel meer van school weg bleven of van school gehaald werden om (bijv.) mee te helpen in het huishouden ofwel voor extra geld te zorgen. Wat in kan houden dat ze weliswaar lager onderwijs genoten hebben, maar mogelijk niet afgerond hebben.
Je derde vraag >> ' Weet iemand toevallig meer of heeft iemand tips of interessante (informatie)bronnen over dit fenomeen?'... heb ik onbeantwoord gelaten. Mogelijk eens wat google searches (books) uitvoeren.
HenkD
zei op 16 maart 2020 om 12:17
Indie,
Eigenlijk suggereer je een verband tussen meer dan gemiddeld "druk zijn", uiterlijke kenmerken, onderwijs en crimineel gedrag. Dit is een onderwerp waar de wetenschapper Wouter Buikhuisen in het recente verleden al eens over gestruikeld is.
Het is een bijzonder ingewikkelde kwestie omdat zowel hersenfuncties, erfelijke factoren en opvoeding/omgeving een rol spelen. Raakt ook de discussie rond nature en nurture. De wetenschap is daar gewoon nog lang niet uit.
Het is daarbij goed te bedenken dat ADHD niet echt gelijk te stellen is met "druk gedrag".
Wat ADHD dan wel is? Ook daar is de wetenschap nog niet uit.
Wel weet ik wat de beste remedie is voor ADHD, namelijk: - de diagnose niet stellen ;-)
(Daar is men meestal het beste mee af).
De door jou bedoelde Hendrikus van Lieshout geboren Tilburg 24 december 1863 heeft blijkens de gegevens een vrij normaal leven geleid, 2x gehuwd, aantal kinderen, wever van beroep.
De gevangenisregistraties betroffen veelal lichte vergrijpen (stroperij) en straffen van een paar dagen (ik heb niet alles uitgezocht, dan moet jij maar met wat exactere data komen).
Wel opvallend zijn de vermeldingen als geen lager onderwijs en "kan niet schrijven".
Daarentegen wordt zijn gedrag in de inrichting als "goed" omschreven.
Maar, zoals Helena al schreef: uit de beschikbare archieven kun je geen verdere gegevens afleiden.
Wat mij doet besluiten met: beste Indie -> jij bepaalt niet welke antwoorden je krijgt. Dat bepalen wij op het forum met z'n allen.
Wees bij dat je hier een vraag kunt stellen. En wees blij met de mensen die de moeite nemen om een antwoord voor je te zoeken.
Norah
zei op 16 maart 2020 om 12:56
Ik lees dat de vader van dit gezin wever van beroep was, met andere woorden armoe troef. Mogelijk werd juist deze zoon aan het werk gezet...
