We gebruiken het woord 'bevolkingsregisters' hier als verzamelterm voor de zogenoemde volkstellingsregisters en bevolkingsregisters. Ze bevatten ongeveer dezelfde gegevens, maar zijn met een ander doel opgezet.
Bevolkingsregisters zijn ingesteld naar aanleiding van de derde algemene volkstelling in Nederland in 1849. Toen werd bepaald dat iedere gemeente een lopende bevolkingsadministratie moest bijhouden van wie er in de plaats woonachtig zijn. Terwijl de volkstellingsregisters een momentopname laten zien van de situatie in het jaar van de volkstelling, geven de bevolkingsregisters meer zicht op de wijzigingen (verhuizing, huwelijk, overlijden) gedurende een periode van tien jaar of langer.
Het BHIC heeft van veel plaatsen (grofweg Noordoost-Brabant) de bevolkingsregisters gescand en er een digitale toegang op gemaakt.
Zoek in de bevolkingsregisters Bekijk het overzicht
Je kunt op naam zoeken in de database. Deze omvat ruim 1.500.000 namen van personen die voorkomen in de registers van de volgende plaatsen:
Alem, Maren en Kessel, Beers, Berghem, Berlicum, Beugen en Rijkevoort, Boekel, Boxmeer, Cromvoirt, Cuijk en Sint Agatha, Den Dungen, Deursen en Dennenburg, Dieden, Demen en Langel, Dinther, Erp, Esch, Escharen, Gassel, Geffen, Grave, Haaren, Haps, Heesch, Heeswijk, Helvoirt, Herpen, Huisseling en Neerloon, Linden, Lith, Lithoijen, Maashees en Overloon, Megen, Haren en Macharen, Mill en Sint Hubert, Nistelrode, Nuland, Oeffelt, Oijen en Teeffelen, Oploo, Sint Anthonis en Ledeacker, Oss, Ravenstein, Reek, Sambeek, Schaijk, Schijndel, Sint-Michielsgestel, Sint-Oedenrode, Uden, Veghel, Velp, Vierlingsbeek, Vught, Wanroij en Zeeland
Ook zijn in deze index de bevolkingskaarten verwerkt van Vluchtoord Uden.
Goed om te weten
- In bevolkingsregisters zijn gegevens van alle bewoners van één bepaald adres bijgehouden. Bij een verhuizing zijn de vertrokken personen van een adres doorgestreept en de nieuwe bewoners onder de oude bewoners op de desbetreffende bladzijde vermeld. Bij elke verhuizing moesten alle gangbare gegevens worden overgeschreven. Gezien het grote aantal verhuizingen in de vorige eeuw zijn (schrijf)fouten niet te vermijden. Het is dan ook aan te raden om gegevens die je in het bevolkingsregister hebt gevonden, waar mogelijk te controleren aan de hand van de registers van de Burgerlijke Stand.
- In bevolkingsregisters worden vaak afkortingen gebruikt. Onduidelijk is nog in hoeverre men daar plaatselijk eigen varianten op heeft gemaakt. Deze lijst op geneaknowhow.net -door het gemeentearchief in Den Haag verzameld- geeft enig houvast.
Wat zijn bevolkingsregisters?
Vanaf de Franse tijd (1795-1813) zijn in Nederland volkstellingen gehouden. Het eerste register daarvan dateert uit 1809. Daarna waren er onder andere tellingen in 1820 en 1829. Ze vormen een goede 'voorloper' op de bevolkingsregisters. Mocht je willen weten op welk adres je voorouders vóór 1850 hebben gewoond, dan kun je dat in een volkstellingsregister opzoeken.
In volkstellingsregisters staat per adres vermeld wie waar woonde op een bepaald moment. Ze geven dus een momentopname. Verder staat er in een volkstellingsregister onder andere de leeftijd van de personen vermeld en dit kan een goede brug slaan tussen de doop- trouw- en begraafboeken (vóór 1811) en de Burgerlijke Stand (vanaf 1811). Als je bijvoorbeeld in het register van 1810 vindt dat iemand acht jaar oud is, dan weet je dat hij of zij rond 1802 is geboren.
In de bevolkingsregisters is door de gemeenten bijgehouden wie er in die gemeente woonachtig zijn. Bevolkingsregisters zijn ingesteld na de derde algemene volkstelling in Nederland in 1849. Anders dan in de registers van de Burgerlijke Stand tref je in de bevolkingsregisters meer 'actuele' gegevens aan. Allerlei wijzigingen (verhuizing, huwelijk, overlijden) zijn namelijk in deze registratie verwerkt. In de bevolkingsregisters zijn de gegevens per buurt en dan verder op wijk of straatnaam en huisnummer vastgelegd. De registers lopen over een periode van tien jaar of langer.
In 1920 kregen gemeenten toestemming om hun gegevens niet meer in registers in te schrijven, maar op losse kaarten, de zogenaamde gezinskaarten, alfabetisch geordend op gezinshoofd. Dit systeem werd op zijn beurt in 1938 vervangen door de persoonskaarten.
De volgende gegevens zijn vastgelegd: namen en voornamen van alle bewoners (inclusief dienstboden, knechten en andere inwonende personen), hun geslacht, geboorteplaats en geboortedatum, religie, burgerlijke staat en beroep. Van de inwoners van gestichten en kloosters en van dienstboden en knechten zijn vaak aparte registers aangelegd. Je kunt uit de inschrijving ook de relatie van het gezinslid tot het gezinshoofd terugvinden. Verder vind je meestal de huwelijksdatum van het gezinshoofd, de datum waarop men op het adres is komen wonen, de vorige woonplaats, de eventuele datum van vertrek en de nieuwe woonplaats en soms de overlijdensdata van de bewoners. Hoewel mensen vaak meerdere middelen van bestaan hadden, werd slechts één beroep vermeld. Het adres zelf zegt iets over de status van de woning van je voorouders: was het een gegoede of een arme buurt, en wie waren hun buren? Al deze gegevens zijn op één blad ingevuld, waarop bovenaan de wijk of straat staat met het huisnummer.
Beschikbaarheid
Zie het overzicht van de scans en digitale toegangen van de volkstellings- en bevolkingsregisters (grofweg Noordoost-Brabant) op de website van het BHIC.
Van veel andere Brabantse plaatsen zijn de bevolkingsregisters online te raadplegen bij de respectievelijke streek- en gemeentearchieven: www.westbrabantsarchief.nl; www.rhc-eindhoven.nl; www.regionaalarchieftilburg.nl; www.salha.nl; https://stadsarchief.breda.nl; www.erfgoedshertogenbosch.nl; www.gemeentearchiefgemert-bakel.nl (nog niet online) en vaak ook op de studiezaal van het BHIC.
Hulp nodig?
Heb je vragen? Je kunt altijd contact met ons opnemen, telefoon 073-6818500, e-mail vragen@bhic.nl en chat. Je kunt je vragen ook stellen op ons forum voor historisch onderzoek en genealogie: www.bhic.nl/forum
Foto ingekleurd met ColourizeSG
