Als de rogge twee kontjes hoog is

Nu zijn de akkers oerwouden van maïs en dat heb ik de afgelopen dagen gemerkt: tientallen kilometers moest ik afleggen voor enkele korenaren, die nodig waren voor het maken van een kroedwusj.

Thuis uit de nachtdienst bij Philips vond ik het zonde om in bed te stappen en ging er op uit om de - toen normale - plaatjes vast te leggen. Nu precies vijftig jaar geleden maakte ik foto’s van Hein van Duinhoven met zijn vrouw, bruin gebrand door de zon, op Buurtschap Kooldert handmatig bezig met de oogst.

‘s Avonds kwamen de zoons thuis en zij spanden het paard in. Het koren en vooral de rogge was veel hoger, vooral dat groeide op de zandgrond. Het stro werd gebruikt bij het dakdekken, maar ook de Strohulzenfabriek in Uden had belangstelling. De boer teelde rogge, haver en tarwe.

Thuis hadden we meestal een perceel met koren en lieten het door een boer maaien. Het koren was voor het roggebrood en voor het varken. Het stro werd gebruikt voor in de geiten- en varkensstal en het was nodig bij het afdekken van de buiten opgeslagen aardappels. De gedorste rogge werd later op de zoldervloer uitgespreid om te drogen.

In de oogsttijd werden we als kind op het korenveld ingezet, bij het binden van de gârven, voorzien van een wis. We waren gekleed in een korte broek. Het harde roggestro kraste flink op je huid, het haverstro was veel zachter.

Bij de oogst achter het Retraitehuis, bracht Moeke ‘s middags op de fiets boterhammen met drinken, in het grijze emaille kènneke, nadien gezeten tussen de schoven, gelijk het schilderij van Julien Dupré. 

Roggestro werd in verband met de lengte daarom voorzien van twee wissen. Daarna werden de gârven voor het drogen met 4 tot 6 bij elkaar gezet. Die vormden dan een gaast, die werd ook voorzien van een wis. Bij regenweer schuilden we onder zo’n opgezette gaast. 

Was de oogst droog, dan werd het op de wagen geladen om in de buurt van het korenveld een mijt op te richten, het dak of pet genoemd, werd soms verzwaard met een karrenreep.

Daarna was het: “arenlezen”: de op het korenveld nog aanwezige halmen/aren oprapen en staken die in de aanwezige gârven. De Franse schilder Jean Francois Millet heeft de arenleessters op doek vereeuwigd.

Mijn broer ontdekte dat, wanneer we tarwe fijn kauwden en aanvulden met een pepermuntje, we kauwgom hadden, nu wist ik wat kauwgom was! Voor surrogaatkoffie brandde Moeke in de oorlog rogge in de koekenpan op de kolenkachel.

Was het korenveld leeg, dan was er voldoende plaats om de vlieger op te laten.