Ambtelijke molens, geldverslinders

Decennialang bestiert de familie Verbruggen de Rijkevoortse molen. Daar komt midden jaren tachtig van de vorige eeuw verandering in. De eigenaresse [correctie: niet de rechtstreekse afstammeling van de bouwer Verbruggen; zie het commentaar] wil de stellingkorenmolen uit 1901 van de hand doen. De gemeente Wanroij wil het voor Rijkevoort zo karakteristieke gebouw veilig stellen en de molen overnemen.

De molen lijkt aanvankelijk nog in redelijke staat, maar dat oordeel moet al snel herzien worden in “matig”, al is dat geen reden om niet te handelen. “Om iets in stand te houden dat het visitekaartje van het dorp genoemd mag worden, moet je ook bereid zijn er geld voor beschikbaar te stellen”, vindt de Rijkevoortse wethouder Jan Cuijpers.

Vereniging De Hollandsche Molen taxeert de Luctor et Emergo op ƒ 15.000. Mevrouw Verbruggen gaat akkoord met dit bedrag, op voorwaarde dat er de eerste 25 jaar geen bedrijf in de molen wordt gevestigd. Daarin kan de gemeente zich helemaal vinden. “Anders zou dat het einde zijn van het enige monument dat Rijkevoort heeft. Tussen nu [=1986] en vijf jaar willen we hem in zijn oorspronkelijke staat laten herstellen”, aldus Cuijpers.

Voor de eerste keer wordt nu ook een bedrag genoemd voor de restauratie: ƒ 85.000. Een groot deel daarvan moet van het Rijk komen. Maar ambtelijke Rijksmolens malen langzaam en na twee jaar is er nog geen schot in de zaak. Aleen het verval gaat door: de molen blijkt in zo slechte staat, dat de gemeente niet langer wil wachten op geld uit het Rijksrestauratiefonds. Vooral de molenkap is er slecht aan toe, waardoor ook de rest versneld in verval dreigt te raken.

De bekende molenbouwer Beijk uit Afferden dient een restauratie-offerte in van ƒ 132.000. Dat is al ƒ 47.000 meer dan de oorspronkelijke raming. De gemeente wil het project dan ook gaan voorfinancieren (in plaats van te wachten op het geld uit het rijkspotje), om zo de molen voor omvallen te behoeden. Maar dan blijkt dat Wanroij geen keus heeft: men móet met restauratie wachten, omdat de molen rijksmonument is. Pas in mei 1989 gaat het licht op groen, als het Rijk met ƒ 82.000 subsidie over de brug komt.

Eenmaal aan het werk, blijkt na een jaar dat ook het geraamde bedrag van ƒ 132.000 bij lange na niet toereikend is: er moet zeker een ton bij. Dat komt door enkele kostbare tegenvallers die “moeilijk in een eerder stadium vastgesteld konden worden”, aldus De Gelderlander. Het gaat om specialistische, maar essentiële zaken zoals de onderste ring van de kruivloer. Ook het houtwerk is op meerdere plaatsen slechter dan de specialisten aanvankelijk hadden ingeschat.

Al met al een stevige tegenvaller: de restauratie valt uiteindelijk bijna drie keer zo hoog uit als oorspronkelijk geschat is. De ambtelijke molens hebben door hun trage draaien ook vooral heel veel geld vermalen. Maar in Rijkevoort is sindsdien wel een schitterend monument “bovengekomen”.