In het najaar schilde ons moeke appelen, sneed ze in partjes en spreidde ze uit op een krant voor het drogen in de zon. De zoete lekkernij kwam meestal in de wintermaanden op een vrijdagmiddag bij de warme maaltijd op tafel.
Dwarsdoorsnede van een Goudrenet
Vroeger uitgespreid op krantenpapier en in de zon gedroogd, daarna ter droge op de zoldervloer, echter de bakoven van het met hout gestookte fornuis in den herd werd niet gebruikt.
Jaren terug werkten we samen als vrijwilliger in de Monumentale Hoogstamboomgaard van Acht (Eindhoven), volop fruit. Boomvruchten die in de winkel niet meer te koop waren hier aangeplant, enkele van de 34 oude appelsoorten Sterappeltje, Bellefleur, Pater van der Elzen, Notarisappel en de kweepeer.[*]
Van het geplukte en geraapte fruit, onderling verdeeld, werd thuis appelmoes gemaakt en een deel gedroogd. Voor het droogproces bedachten we iets anders: ik creëerde een stalen rek. De appels werden geschild, het klokhuis verwijderd en daarna in partjes gesneden, doorboord en aan een stalen pen geschoven en opgehangen in het rek en in de zon geplaatst. Later in het seizoen werd het frame in de huiskamer op de gashaard geplaatst. Hierbij enkele getallen, het 40 cm brede rek bood met 20 staven een drooglengte van 8 meter.
Het stalen droogrek, met nog tamelijk verse appelschijfjes
Onlangs kocht ik tweemaal Goudrenetten; het drogen in de zon is nu onmogelijk. Ongeschild en in plaats van aan partjes aan schijven gesneden, daarbij ontdekte ik (toevallig op 6 januari Drie Koningendag) de vijfpuntige ster, Venus. Verwijderde het klokhuis, schoof de schijven op de stalen pen en in het rek opgehangen en het frame op de gashaard van de huiskamer geplaatst. Al snel steeg in het vertrek het vochtgehalte. Na enkele uren kleurden de schijfjes goudkleurig en de volgende dag al fladderden schijfjes met het donkerbruin randje van de schil; zij krimpen het meest in de dikte.
Na het droogproces zijn de schijfjes knapperig en van het gewicht van 1 kg appelen hield ik 0,6 kg appelschijfjes over. De gedroogde schijfjes zijn tientallen jaren afgesloten bewaarbaar. Op de avond smaken de krakende schijfjes bijzonder.
Droogrek op de gashaard
Voorheen boden dorpse bakkers klanten om gesneden appeltjes op de ovenmantel te laten drogen. Een klant van het naburige Zeeland haalde na enkele weken zijn product weer op en keerde snel terug: het aantal was minder dan bij de levering, was het aantal vóór de levering geteld? Ook bij de ovens van steenfabrieken was belangstelling voor het drogen van fruit.
Schoonmoeder bezat een Bellefleur. Op haar aanwijzing werd met afgaande maan in de herfst de fruitboom geplukt.
Noot
[*] Ik benaderde destijds Frits Benjamins, schimmelbioloog uit Eindhoven: en óók een kweepeer? Frits vertelde, dat in het klokhuis van de kweepeer pitten met een geleiachtige stof bijeen worden gehouden. Deze substantie werd gebruikt om het Pantoffeldiertje (paramecium; 0,05 mm. lang) te fixeren onder de microscoop.
