Halverwege de jaren zestig telt Nederland meer dan 500 winkels en 7.000 werknemers van het kruideniersimperium De Gruyter, nog los van de buitenlandse vestigingen. Maar tien jaar later gaat het bedrijf roemloos ten onder. Ook het Gele Monster – het grote hoofdkwartier met de markante toren aan de Orthenstraat in Den Bosch – wordt uiteindelijk in 1980 geveld.
Bij De Gruyter gebeurt in de gloriedagen álles zelf: ontwerp, productie, verkoop, reclame en drukwerk, allemaal in eigen beheer. De winkels zijn aanvankelijk heel chique ingericht, met glanzend koper, kroonluchters, spiegelglas en kenmerkende tegelplateaus. Dat dit concern de volgende eeuw niet zou halen, is vrijwel onvoorstelbaar.
Kloppend hart
Daarvoor eerst terug naar het begin. ‘Piet den dief’ is de bijnaam van Piet de Gruijter, de Bosschenaar die in 1818 grondlegger is van het kruideniersimperium De Gruyter. Die bijnaam dankt hij aan zijn reputatie van slimme koopman, die de boeren bij wie hij inkocht te vlug af is. Meer nog dan Piet en zijn zonen, weten zijn kleinzonen het bedrijf tot een multinational uit te bouwen. Met het kloppend hart in Den Bosch.
De Gruyter drukt decennia lang een groot stempel op Brabantse hoofdstad. Vele jaren is de grutter de grootste werkgever van de stad. Door de kenmerkende koffie- en chocoladegeur – zoals Bosschenaar Theo Verbruggen ook weet te herinneren – kun je niet om de aanwezigheid van de kruidenier heen, om over de nadrukkelijke aanwezigheid van het Gele Monster nog maar te zwijgen. Vanuit dit hoofdkwartier worden eigen fabrieken en winkels bestierd. Maar door vast te houden aan deze behoudende formule en de zelfbediening te negeren, wordt de slag met andere grootgrutter Albert Heijn verloren. In 1970 wordt De Gruyter verkocht aan de Steenkolen-Handelsvereniging (SHV) en zeven jaar later gaat de laatste winkel dicht.
Nostalgische herinneringen
Hiermee komt ook een eind aan nostalgische herinneringen: van het Snoepje van de Week (een slimme vondst om tegelijkertijd van de overcapaciteit van de suikerwerkfabriek af te komen terwijl je klanten aan je bindt), kortingsacties als je contant betaalt en handige reclame-uitingen over De Betere Waar, "Je hoort het, als je 'm maalt...'' (over versheid van de koffie) en "Bier van Pieters. Koop het met liters!" Het betekent ook het einde van de vele 'De Gruyterhuwelijken' in Den Bosch.
Piet den Dief
Op de plaats van het voormalige fabriekscomplex van Het Gele Monster staat nu nieuwbouw. Dwars door het complex heen loopt een nieuwe straat: De Gruyterpassage. Piet den Dief laat hiermee toch nog z’n sporen na in de Bossche binnenstad.
Wil je weten welke herinnering NOS-verslaggever Theo Verbruggen aan de Gruyterfabriek heeft?
de afkorting van Steenkolen Handels Vereniging is SHV en niet zoals in uw
artikel (door de gebruikelijke slordigheid en ongeinteresseerdheid) SVH .
marcel van de ven
zei op 7 augustus 2023 om 10:38
Steenkolen Handels Vereniging is afgekort niet SVH maar SHV.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 7 augustus 2023 om 12:01
Bedankt voor deze correctie Marcel. Ik heb de afkorting inmiddels aangepast in ons verhaal. Een typefout zoals deze is snel gemaakt en heeft niets van doen met ongeïnteresseerdheid. Zeker niet bij zo'n overduidelijke typefout. Mijn collega Marilou schrijft en onderzoekt ontzettend veel en schrijft daar ook veelvuldig over. Zij is vooral juist wél geïnteresseerd in allerlei onderwerpen, dat staat echt als een paal boven water.
Norah
zei op 7 augustus 2023 om 17:11
Ik sluit me helemaal bij de reactie van Mariët aan!
Maar wat interessant weer om te lezen. Ik dacht altijd dat door mijn grootvader alleen de uitdrukking "Piet den Dief" gebezigd werd...
Mijn grootouders/overgrootouders hadden een kruidenierszaak(koloniale waren) in de binnenstad. Dus toen mijn moeder dat lang geleden aan me vertelde, dacht ik dat het concurrentie gerelateerd was:)
Jan N.
zei op 7 augustus 2023 om 18:34
Wat een onaardige reactie van Marcel van de Ven om zo'n futiliteit. Ik proef juist altijd een grote geïnteresseerdheid bij de moderatoren en bereidheid om te helpen. Volgende keer niet meer zo doen, zou ik zeggen en niet meer met het verkeerde been uit bed stappen!
Bij De Gruyter gebeurt in de gloriedagen álles zelf: ontwerp, productie, verkoop, reclame en drukwerk, allemaal in eigen beheer. De winkels zijn aanvankelijk heel chique ingericht, met glanzend koper, kroonluchters, spiegelglas en kenmerkende tegelplateaus. Dat dit concern de volgende eeuw niet zou halen, is vrijwel onvoorstelbaar.