Bijzonder metselwerk in de put van het Fusillademonument

Luchtfoto's en schriftelijke getuigenissen uit de tweede wereldoorlog duiden erop dat de schietbaan op Lunet 2 aangelegd is aan het einde van 1943: het jaar waarin het concentratiekamp te Vught stap voor stap zijn voltooiing bereikte.

In januari 1943 kwamen de eerste gevangenen aan die ondergebracht werden in een kamp dat eigenlijk nog niet bewoonbaar was. In de eerste maanden van 1943 kwamen het keukencomplex klaar en voorzieningen voor schoon water voor de kampbevolking. De gracht rondom het kamp werd voltooid waarbij gevangenen voor het werk werden ingezet. De ramen van de barakken van de gevangenen voorzien van glas. Er verrees een werkkamp van Philips waartoe speciale extra bouwvoorzieningen moesten worden getroffen in barakken die oorspronkelijk onderkomens van gevangenen hadden moeten zijn.

Er kwamen nieuwe bouwsels: in de tweede helft van 1943 werd het crematoriumgebouw voltooid en in gebruik genomen. Aan het eind van 1943 of wellicht pas in het begin van 1944 was de strafgevangenis van het kamp (de ‘bunker’) gereed.

Wanneer precies in 1943 de schietbaan op Lunet 2 is aangelegd is nog onduidelijk maar oktober 1943 of nog later in het jaar is meest waarschijnlijk. Uit België overgebrachte gevangenen werden ingezet om de gracht aan de zuidzijde van Lunet 2 te dempen (de nieuwe toegangsweg naar het Lunet) en de dam aan de oostzijde (de oude toegangsweg) te vergraven. Het eerste grote transport van Belgische gevangenen (uit Breendonk) arriveerde op 22 oktober 1943 in het kamp. Kamparts Steijns maakt er melding van dat gevangen getuigen van Jehova opgedragen werd om mee te werken aan het opwerpen van de nieuwe dam – en dat dit door hen geweigerd werd. Steijns rapporteerde dat uit zijn tijd als kamparts en was pas vanaf 3 oktober 1943 in het kamp.

Inspectie van de put van de schietbaan wijst uit dat onconventionele bakstenen zijn gebruikt van het formaat (l x b x h) 21 x 10 x 7 cm. (foto 1). Identieke stenen werden gebruikt bij de bouw van de bunkergevangenis: op foto’s van de beeldbank NIOD is zichtbaar dat dit steenformaat voorkomt in de onderste lagen van de muur om het detentiecomplex (foto 2 en 3). Opvallend is dat de huidige trap aan het oostelijke eind van de put van kleinere stenen is opgebouwd (21 x 10 x 5 cm. foto 4). Waarschijnlijk is echter dat die trap niet de originele trap is maar een reconstructie van later datum. De originele trap is deels geheel verdwenen toen deze moest wijken voor de bouw van het Monument Fusilladeplaats.

Er is nog steeds enige discussie of het niet zo zou zijn dat de schietbaan door en voor het Nederlandse leger is gebouwd en dus van vóór 1940 dateert. Een luchtfoto uit 1941 van Lunet 2 lijkt onmiskenbaar aan te tonen dat er op dat tijdstip geen schietbaan ligt. De onconventionele bakstenen van de put, in combinatie met gegevens over de bouw van de bunkergevangenis die ontwijfelbaar zeker in 1943 is gebouwd, bevestigen vanuit een ander standpunt dat de bouw inderdaad in de tijd van het concentratiekamp en met het toen beschikbare bouwmateriaal dus pas eind 1943 heeft plaatsgevonden.

Bronnen

Eijnde J. v.d. & R. Kok (2001) De lunetten van Vught. blz. 73-85 in: Vught voorheen. Vughtse Historische Reeks 7.

Steijns M. (1949), interviews afgenomen door A. Hiemstra-Timmenga over de ervaringen in de kampen van WO2. Archief NIOD 250 g inv. no. 747 (deel 4, blz. 14)