Jaren geleden was ik deelnemer aan een herfstwandeling in Olland, georganiseerd door Heem-natuurgroep St.-Oedenrode. We werden gewezen op het coulissenlandschap van de Karthuizerweg met zogenaamde Brabantse staanders (Marilandica). De Brabantse staander, geen honden- maar een bomenras, werd in de Meierij massaal aangeplant voor de lucifer- en klompenindustrie.
Een bijzonder kenmerk is de sterke hoofdstam die met de westelijke windrichting enigszins meegroeit, terwijl een zware zijtak de hoofdstam in evenwicht houdt. Vandaar de benaming ‘waaiboom’, al snel gecombineerd met ‘waaibomenhout’, het goedkopere hout. Door zijn langzame groei en een eeuw lange levensverwachting is de Staander buitengewoon geschikt voor de klompenindustrie.
De worteldruk is naar beneden, zodat tijdens de groei geen schade aan het wegdek ontstaat. Op het ogenblik verspreiden bladknoppen een balsemgeur in ons “Canidassenlandschap”. Na de bloei ligt de omgeving van de mannelijke exemplaren bezaaid met roodkleurige ‘Robusta’-katten. Bij de vrouwelijke bomen ligt de grond vol witte pluizen.
Later ontdekte ik zelfs in Best aan de Krimpweg m’n populaire populier, de Brabantse staander, en verderop de recht groeiende, 25-jarige oude, normale populieren, alle geplant volgens het voorpootrecht.
Wikipedia schrijft over dat recht als volgt: “om de schaarste aan hout te bestrijden introduceerde de Hertog van Brabant rond 1400 het recht van voorpoting. Grondbezitters met eigendom gelegen aan de openbare weg hebben het recht om bomen te planten en te rooien op het stuk grond vóór het eigen perceel.”
Vorige eeuw deed de Universiteit Leuven onderzoek naar een snelle boomgroeier voor de populierenindustrie op de Vloeiweiden van Lommel-Kolònie (B). Tijdens een wandeling georganiseerd door IVN Bergeijk werd daarop gewezen. Op ooghoogte was om de boom een aluminium ‘broekriem’ geplaatst, met een trekveer in plaats van de gesp. Door periodiek op het eind van de verschuifbare overlapping op de onderliggende ‘riem’ een kenmerk te plaatsen, lees je de groei af. Wij merken dat de buikomvang toeneemt als de broekriem strak zit.
De boomgroeiband op populier Unal 7, een van de snelgroeiers geplant in 1973, had na 34 jaar een omtrek van 3,11 meter. De Marilandica’s aan de Krimpweg hebben nu na 65 jaar een gemiddelde doorsnee van 80 cm en een omtrek van 2,50 meter.
Bij een experiment nam ik de lamel uit een Luxaflexgordijn en plaatste die als ‘riem’ om een boom, daarbij educatief tonend aan natuurgroepen van jong tot oud, helaas geen luisterend oor! Universiteit Wageningen nam later proeven met een dendrometer: in plaats van een veer een USB-stick als datalogger, met als resultaat meer gegevens én live geregistreerd.
De populier wordt in Brabant ook wel Canidas genoemd; een woonzorgvoorziening in Best heet De Kanidas en Kindcentrum ‘Platijn’ is genoemd naar een oude klompvorm (houten zolen met leren banden) uit de Middeleeuwen.
De vierenzestigjarige Marilandica’s voor de vroegere klompenfabriek.
Vanaf de vijftiger jaren tot aan de Boomfeestdag 2017 werden in het buitengebied van Best diverse soorten populieren geplant, waaronder de Brabantse staander. Mijn favorieten bomen zijn de berk en de Marilandica. Bij die laatste op de Krimpweg verwijderde ik onlangs op de stam onooglijke waterloten, wel na toestemming van de eigenaar.
Marilou, nog bedankt voor de aanpassing. Jammer is sindsdien het uitschot niet meer verwijderd de bomen komen beter lot zijn z'n recht wanneer ze kaal zijn.
Rini de Groot.
zei op 2 juli 2023 om 23:46
Bij het passeren van de besproken bomen ontdekte ik lente 2023 het op de boomstam verwijderd uitschot, bedankt.
Een bijzonder kenmerk is de sterke hoofdstam die met de westelijke windrichting enigszins meegroeit, terwijl een zware zijtak de hoofdstam in evenwicht houdt. Vandaar de benaming ‘waaiboom’, al snel gecombineerd met ‘waaibomenhout’, het goedkopere hout. Door zijn langzame groei en een eeuw lange levensverwachting is de Staander buitengewoon geschikt voor de klompenindustrie.
Vorige eeuw deed de Universiteit Leuven onderzoek naar een snelle boomgroeier voor de populierenindustrie op de Vloeiweiden van Lommel-Kolònie (B). Tijdens een wandeling georganiseerd door IVN Bergeijk werd daarop gewezen. Op ooghoogte was om de boom een aluminium ‘broekriem’ geplaatst, met een trekveer in plaats van de gesp. Door periodiek op het eind van de verschuifbare overlapping op de onderliggende ‘riem’ een kenmerk te plaatsen, lees je de groei af. Wij merken dat de buikomvang toeneemt als de broekriem strak zit.
Bij een experiment nam ik de lamel uit een Luxaflexgordijn en plaatste die als ‘riem’ om een boom, daarbij educatief tonend aan natuurgroepen van jong tot oud, helaas geen luisterend oor! Universiteit Wageningen nam later proeven met een dendrometer: in plaats van een veer een USB-stick als datalogger, met als resultaat meer gegevens én live geregistreerd.
