Haar boek is vaste prik op vrijwel iedere leeslijst van de eindexamenleerling maar het is bovenal een klassieker uit de Europese literatuur over de Tweede Wereldoorlog. In 'Het bittere kruid' vertelt schrijfster Marga Minco over een gezin uit Breda dat vrijwel in zijn geheel wordt weggevaagd door jodenvervolging. In 2022 krijgt Breda het Marga Mincoplein.
Standbeeld Willem III
Maar toch, aan het eind van de Catharinastraat, toen we bij het Kasteelplein kwamen, bleven we staan, alsof we allebei getroffen werden door het heldere licht van de ochtendzon die het plein overspoelde, een vierkante ruimte, gedomineerd door het ruiterstandbeeld van stadhouder-koning Willem III (…) ‘Weet je nog?’ zei mijn vader glimlachend, ‘dat je als kind altijd zo bang was voor het standbeeld?’
‘Het komt me eerder voor dat de koning over de stad waakt,’ zei ik.
‘Daar vertrouwen we op.’ Mijn vader glimlachte en drukte zijn gebedenboek steviger onder zijn arm terwijl we overstaken naar de Reigerstraat.
Dit vertelde Marga Minco tijdens de 4 Mei-lezing in 2008. Het geeft het grenzeloze vertrouwen van haar vader aan dat hen geen onheil zou geschieden. Minco, dan jonge journaliste bij de Bredasche Courant, wordt als eerste Nederlandse journalist tijdens de bezetting ontslagen. En niet veel later wordt het hele gezin opgepakt.
Leerlingen van de 3de klas van de Nutsmulo met hun schoolhoofd J. Ufkes, en (tweede?) links daarvan Marga Minco Foto Stadsarchief Breda 19850242
Herinneringen
Minco overleeft als enige van haar gezin de Duitse concentratiekampen. Vader, moeder, broer en zus komen om. In Het bittere kruid geeft ze een sobere weergave van wat er is gebeurd. Aan Breda houdt ze de herinneringen van een fijne jeugd met wandelingen door het Mastbos en carnaval in Concordia.
Adresboek Breda, 1919
Aan de Prins Hendrikstraat 194 in Breda (dan nog te boek als Prins Hendrikstraat 5 in Ginneken) wordt zij op 31 maart 1920 geboren. Onder de naam Sara Minco maar als in haar kindertijd het liedje Sara je rok zakt af populair is, kiest Minco voor een andere naam (aanvankelijk Selma, pas later Marga). [Over de schrijfwijze van haar achternaam zou onduidelijkheid bestaan, doordat Menco ook wordt genoemd]. De achternaam waarmee Marga literair Nederland verovert.
Marga Minco publiceerde Het bittere kruid (1957), De andere kant (1959), Het huis hiernaast (1965), Een leeg huis (1967), De val (1983), De glazen brug (1986, Boekenweekgeschenk), Nagelaten dagen (1996) en Storing (2004), alsook een aantal jeugdboeken. Haar werk is in negentien talen vertaald. Minco werd bekroond met de Vijverberg-prijs (1957; tegenwoordig bekend als de Bordewijk-prijs), de Annie Romein-prijs (1999), de Constantijn Huygens-prijs (2005) en de P.C. Hooft-prijs (2019) voor haar gehele oeuvre.
De schrijfwijze van de achternaam van Marga is consequent Minco. Zo wordt hij geschreven op haar Amsterdamse archiefkaart en persoonskaart, op de archiefkaart van haar echtgenoot Lambertus Hendrikus Voeten, op de archiefkaart van haar vader Salomon Minco, op diens geboorteakte (Oldenzaal 17-9-1887, akte 103) en diens huwelijksakte ('t Zandt 22-4-1914, akte 2) en de inschrijvingen in de bevolkingsregisters van Ginneken en Bavel en Breda (Stadsarchief Breda, registratienummers 1652, 1469 en 86).
Marga Minco's ouders waren Salomon Minco en Grietje van Hoorn, beiden omgekomen in het concentratiekamp Sobibór op 7 mei 1943. Salomon was een zoon van David Minco en Sara van Wittene. De naam van haar grootvader is dus niet Salomon, maar David. Haar overgrootvader, vader van David, heette Salomon.
Marilou Nillesen
bhiczei op 16 juli 2023 om 14:45
Bedankt voor je oplettendheid, Frank, heel goed dat je ons hierop wijst. Ik heb de tekst aangepast. Wel bijzonder dat dat misverstand over Menco zo hardnekkig is (ik vind wel een advertentie van een vertegenwoordiger S. Menco uit Oldenzaal maar ben er niet zo ver ingedoken of dat Marga's vader is).
Frank Rijckaert
zei op 16 juli 2023 om 16:50
Marga Minco's overgrootvader was Salomon Minco (1830-1903), in 1857 getrouwd met Elizabeth Nathans (1827-1916). Salomon Minco was een zoon van Mannes Nathan van Hengelo (±1771-1855, zoon van Nathan Menco van Hengelo en Mijne Cohen en weduwnaar van Saartje van Geens), die in 1812 was getrouwd met Roosjen Godschalk. Na hun huwelijk krijgt het echtpaar zes kinderen en heet de bruid steeds Roosje van Zuiden en de bruidegom Minco, Menco, Minko of Menko. Vier van de kinderen overlijden ongehuwd. Het vijfde is een dochter en Salomon is de enige die de naam doorgeeft, consequent Minco.
Inmiddels is op de site 'Joods Monument' bij Salomon Minco (1887-1943) een overlijdensadvertentie van Marga Minco geplaatst. Hierin worden haar ouders, broer David en zus Betje met geboorte- en overlijdensgegevens vermeld. Ook hierin is de familienaam Minco.
Marilou Nillesen
bhiczei op 17 juli 2023 om 08:36
Veel dank voor je toelichting, Frank, heel verhelderend!
