De gewapende burgerwacht in Nederland werd in 1918 gevormd om op te treden tegen 'revolutionaire woelingen'. De Nederlandse autoriteiten waren in 1917 erg geschrokken van de Russische Revolutie en de opstanden in Duitsland en Oostenrijk. Burgers van de Vrijwillige Burgerwacht oefenden zich in het hanteren van wapens. Zij waren in deze zin de opvolgers van de in 1907 opgeheven schutterijen.
De burgerwacht en de Landstorm Sint-Oedenrode had zo ongeveer 220 leden en was in bezit van ongeveer even zoveel geweren en wat daar verder bij hoort zoals munitie. De geweren werden bij de leden in bewaring gegeven. Ze werden te Zaandam, bij ‘Magazijn aan de Hembrug’, besteld. Ook werd er bij het magazijn van D. van Kalken te Oirschot ‘Oudste firma in Kerkornamenten’, een vaandel besteld, kosten ƒ135,50.
De algemene ledenvergaderingen werden onder voorzitterschap van burgemeester Jhr. H. Rijckevorsel van Kessel gehouden. Men vond dat de jaarlijkse algemene ledenvergadering in het Martinushuis een feestelijk karakter moest krijgen, en men wilde een optreden laten verzorgen door de Harmonie ‘Nos Jungit Apollo’ en een oud Rooijenaar, de heer W. Verhoeven, een hier nogal gerenommeerde karakterkomiek.
Bij een van deze vergaderingen werd het vaandel gepresenteerd door sectiecommandant J. van de Kallen, fier gedragen door de vaandrig J. Rijkbosch en geëscorteerd door vier gewapende groepscommandanten. De heer Joh. van de Broek fungeerde als dirigent en pianist. En uit volle borst werd gezongen “Wien Nêerlands bloed”.
Prijzen en geld gewonnen door Burgerwacht en Landstorm werden met enige plechtigheid uitgereikt. Ter gelegenheid van dit feestelijk gebeuren werd een fotograaf uitgenodigd om het fotografisch vast te leggen. Dit alles vond plaats op de algemene vergadering in de open lucht op het Marktplein begeleid door de harmonie.
Op kadastraal sectie F 1627 te Nijnsel (een kerkdorp van Sint-Oedenrode) werd een schietbaan aangelegd, zodat de gewapende burgers zich konden oefenen in het gebruik van de geweren. Er werd ook een fietspad aangelegd, zodat de burgers overal vandaan tot aan de schietbaan konden fietsen.
In Sint-Oedenrode werd van 6 augustus tot en 12 september 1921 zelfs een grote nationale schietwedstrijd gehouden. Er werd een boekje uitgegeven met het reglement dat in die dagen van toepassing was. Gedurende deze dagen wilde men ook graag een eigen tent. Voor ƒ 385,- zou W. Ketelaars een hechte, solide tent bouwen. Aan de fanfare ‘Nos Jungit Apollo’ werd ƒ 30,- toegekend voor drie gegeven concerten en aan de Nijnselse muziek ƒ 20,- voor twee concerten bij gelegenheid van het concours. De vergaderingen werden steeds in samenwerking met de Landstorm en Burgerwacht gehouden. Het notulenboek eindigt op 18 mei 1922.
Foto’s: Jo van der Kaaij Bron: Archief gemeentebestuur Sint-Oedenrode 1934-1969, BHIC, toeg.nr. 7635; www.delpher.nl.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 7 juli 2015 om 11:48
Gedegen onderzoek, duidelijk en beeldend verhaal en foto's die een goede impressie geven.
Die plaatselijke gewapende burgerwachten moeten toch een flinke maatschappelijke impact hebben gehad, zeker in het leven van de gezonde en weerbare man!
In de context van die tijd heel veilig, zo'n groep mannen die goed getraind waren om met geweren om te gaan..
Nu zouden we daar waarschijnlijk heel anders over denken.. In elk geval heeft de Duitse bezetter in september 1940 al die plaatselijke burgerwachten opgeheven en moesten alle geweren, kogels en helmen worden ingeleverd.
Willie Damen van de Mosselaer
zei op 12 juni 2021 om 14:34
In het begin van 1876 verzocht het 3e bataljon rustende Noord-Brabantse schutterij om in de buurt van de ‘Haag’ gedurende den winter voor de schietvereniging een schietbaan aan te leggen omdat het terrein in de Eerde te ver verwijderd lag. Het terrein de ‘Haag’ lag in de tuin van Johannes van de Wijdeven en enige leden zouden daar kunnen oefenen.
De Burgemeester zag er geen bezwaar in als de kogelvanger zodanig werd vervaardigd dat er geen ongelukken van konden komen.
Al spoedig kwamen er klachten dat de kogels over het land en over de tuinen vlogen. Men kreeg opdracht de kogelvanger te doen verhogen en verdikken. Doch ook na die tijd kwamen er telkens klachten binnen. Een kogel was geschampt tegen een perenboom in een tuin. Een andere kogel was langs een rad van een kruiwagen gegaan terwijl de mensen van wie de landerijen achter de kogelvanger lagen, bevreesd waren en niet meer naar het land durfde te komen wegens het fluiten der kogels door de lucht. De Burgemeester heeft de schietvereniging in overweging gegeven of het niet beter waren toch naar de ‘Eerde’ te gaan.
De Burgemeester liet de eigenaar weten dat om ongelukken te voorkomen het verboden werd om op de schijf te schieten met scherp geladen geweren in zijnen niet gesloten tuin.
Niet tegenstaande dat verbod, werd door enige jongelui na dien tijd toch op dat terrein geschoten.
Bij de schietoefeningen ging het er vaak zeer ongeregeld naar toe, niet alleen door enkele leden maar ook door degene die geen lid waren en met de minste kennis van het geweer schoten ze er lustig op los, orde en toezicht ontbraken geheel.
Marilou Nillesen
bhiczei op 12 juni 2021 om 17:37
Jee Willie, dat moet toch heel wat gevaarlijke situaties hebben opgeleverd. Heel bijzonder en interessant om dit te lezen, dank voor je mooie aanvulling!
Frans vriens
zei op 12 januari 2023 om 19:03
Heb in Archief Heemkunde Udenhout diverse stukken gevonden over burgerwachten. . O.A uitnodiging burgerwacht St. Oederode aan burgerwacht Udenhout voor schietwedstrijden in juli Aug 1924
Marilou Nillesen
bhiczei op 15 januari 2023 om 14:38
Bedankt voor deze aanvulling, Frans. Dus zo te zien was er (geregeld?) contact tussen de diverse burgerwachten? Kwam dat ook uit de stukken uit Udenhout aan de orde?
Carolien Bouwense
zei op 30 maart 2023 om 09:54
Ik heb thuis een penning liggen van de nationale schietwedstrijd burgerwachten 1921. Aangeboden door J.F.B. van Hasselt, burgemeester en W.C.Pleyte secretaris van Zalt-Bommel. Koper of brons. Op de voorkant staan twee mannen in burgerpak. De een het geweer gericht, de ander het geweer los in de hand. Ik heb nog geen vergelijkbare penning op internet gevonden. Zegt jullie dit iets?
Hartelijke groet, Carolien Bouwense.
Marilou Nillesen
bhiczei op 3 april 2023 om 15:34
Dag Carolien, bedankt voor je berichtje. En nee, eerlijk gezegd: het is voor mij de eerste keer dat ik hierover hoor. Online vind ik wel deze, bij Museum Rotterdam:
De burgerwacht en de Landstorm Sint-Oedenrode had zo ongeveer 220 leden en was in bezit van ongeveer even zoveel geweren en wat daar verder bij hoort zoals munitie. De geweren werden bij de leden in bewaring gegeven. Ze werden te Zaandam, bij ‘Magazijn aan de Hembrug’, besteld. Ook werd er bij het magazijn van D. van Kalken te Oirschot ‘Oudste firma in Kerkornamenten’, een vaandel besteld, kosten ƒ135,50.
Bij een van deze vergaderingen werd het vaandel gepresenteerd door sectiecommandant J. van de Kallen, fier gedragen door de vaandrig J. Rijkbosch en geëscorteerd door vier gewapende groepscommandanten. De heer Joh. van de Broek fungeerde als dirigent en pianist. En uit volle borst werd gezongen “Wien Nêerlands bloed”.
Op kadastraal sectie F 1627 te Nijnsel (een kerkdorp van Sint-Oedenrode) werd een schietbaan aangelegd, zodat de gewapende burgers zich konden oefenen in het gebruik van de geweren. Er werd ook een fietspad aangelegd, zodat de burgers overal vandaan tot aan de schietbaan konden fietsen.
