In juli 1899 kwam de toen 19-jarige Jan Paijmans als kersverse onderwijzer de lagere school in Cromvoirt versterken, als zogenaamde ‘hulponderwijzer’ wel te verstaan. Waarschijnlijk had hij toen nog geen idee hoelang hij nog in Cromvoirt zou blijven.
Het werd uiteindelijk ruim 65 jaar, niet alleen gevuld met het geven van onderwijs aan de jongste Cromvoirtenaren, maar ook met tal van andere maatschappelijke activiteiten. In 1965 verhuisde hij naar Nijmegen, waar hij drie jaar later overleed.
In het begin van de twintigste eeuw behoorde de dorpsonderwijzer al snel tot de dorpselite, samen met de pastoor, eventueel de notaris en de burgemeester. Waarschijnlijk is Paijmans al snel ten huize van de toenmalige burgemeester J.M. de Ruijter uitgenodigd geweest. Hoe het zij, op een gegeven moment was hij verloofd met de dochter van de burgemeester, Antonetta Francisca, en in 1918 trouwden zij.
Paijmans had gezag en ontwikkelde zich al snel tot iemand die men graag als voorzitter zag. Hij was dirigent van het kerkkoor en de fanfare St. Lambertus. Zijn belangstelling voor folklore uitte zich in zijn pogingen om oude dorpstradities weer nieuw leven in te blazen.
Hij organiseerde een typisch Cromvoirtse gewoonte als “de Pinksterblom”, maar stimuleerde ook het herstel van tradities die nog in de omgeving (Helvoirt) leefden, zoals de ‘eieromhaal’ op de woensdag in de Goede Week of op Witte Donderdag.
Maar naast dit soort culturele activiteiten, hield Paijmans zich ook bezig met meer sociaal-economische dingen. Zo was hij directeur van de Boerenbond, afdeling Cromvoirt, en bestuurslid van de net opgerichte Boerenleenbank. Zijn goede relatie met pastoor Van Lieshout (zijn buurman) speelde hierbij ongetwijfeld ook een rol. Van Lieshout was de grote stimulator van de Boerenbond in Cromvoirt.
Die goede relatie met de pastoor betekende overigens in het Cromvoirt van de jaren 1910-1930 bijna automatisch dat de relatie met de burgemeester (en de wethouders) slecht was: Cromvoirt kende in die dagen een heftige partijstrijd tussen wat men toen ijsberen (aanhangers van de pastoor) en tijgers (aanhangers van de burgemeester) noemde.
Eén van de gevolgen van die soms hoogoplopende vijandschap was dat Paijmans in 1923 veroordeeld werd tot een boete van ƒ 100,-, omdat hij bij de gemeenteraadsverkiezingen mensen zou hebben betaald (ƒ 2,50) om op een bepaalde kandidaat te stemmen. De getuigenverklaringen, waarop de veroordeling was gebaseerd, waren vals, volgens de onderwijzer.
In 1959 ontving de onderwijzer uit handen van pastoor Bax de kerkelijke onderscheiding Bene merenti (voor mensen die zich minstens 10 jaar lang op opvallend verdienstelijke wijze in lokaal verband hebben ingezet voor Kerk en samenleving). De naam van deze onderscheiding betekent letterlijk: voor hem die zich verdienstelijk gemaakt heeft.
nel van der heijden rogier
zei op 23 mei 2009 om 23:30
In het stukje over de geschiedenis van de school in Cromvoirt stat dat Paijmans tot 1965 hoofd van de school geweest is. Dat lijkt me wel erg vreemd. Hij is in 1880 geboren. Dat zou betekenen dat hij tot zijn 85ste hoofd gebleven is! Ook in die jaren was de pensioengerechtigde leeftijd 65. Ik neem dus maar aan dat hij in 1945 gepensioneerd is.
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 26 mei 2009 om 11:05
Beste Nel,
je hebt natuurlijk helemaal gelijk dat hij zo rond 1945 waarschijnlijk gepensioneerd zal zijn en dat hij zeker niet tot 1965 hoofd van de school is geweest. Maar dat staat ook niet in het artikel. Het jaar 1965 wordt genoemd als het jaar dat hij verhuisd is naar Nijmegen.
Corrie van Baast-Berkelmans
zei op 4 juli 2020 om 23:11
Mijn vader Janus Berkelmans staat op de Fanfare-foto meteen linksachter Jan Paymans, die in het midden staat. Janus Berkelmans trouwde in 1938 met de schooljuffrouw Anneke Vugts, die bij Jan Paymans op de Lagere School stond.
Ik ben een dochter van Anneke en Janus.
Marilou Nillesen
bhiczei op 5 juli 2020 om 12:30
Wat bijzonder je hier te spreken, Corrie! Heb je je opa ook gekend? Wat voor beeld heb je van hem?
Het werd uiteindelijk ruim 65 jaar, niet alleen gevuld met het geven van onderwijs aan de jongste Cromvoirtenaren, maar ook met tal van andere maatschappelijke activiteiten. In 1965 verhuisde hij naar Nijmegen, waar hij drie jaar later overleed.
Paijmans had gezag en ontwikkelde zich al snel tot iemand die men graag als voorzitter zag. Hij was dirigent van het kerkkoor en de fanfare St. Lambertus. Zijn belangstelling voor folklore uitte zich in zijn pogingen om oude dorpstradities weer nieuw leven in te blazen.
Cromvoirt kende in die dagen een heftige partijstrijd tussen wat men toen ijsberen (aanhangers van de pastoor) en tijgers (aanhangers van de burgemeester) noemde.
