De naam Banakker verwijst naar het gebied in de gemeente waar in een ver verleden de eerste bebouwing plaats vond. In een akte uit 1261 is sprake van de eerste kerk van Etten. Hiermee werd bedoeld de voormalige katholieke en later Nederlands hervormde kerk op de kop van de Markt, nu de Van Goghkerk.
Uit opgravingen in 1610 is bekend dat het hier ging om een kleine Romaanse kapel. Het kerkje was ongeveer 20 meter lang en zeven meter breed. Ook bij de herinrichting van de Binnentuin tussen 1999 en 2004 stuitte men tussen de huidige kerktoren uit 1771 en de ingang van het kerkhof op de fundamenten van dit kapelletje.
Gezien de afmetingen moet er rond het kerkje al een behoorlijke bebouwing geweest zijn.
In 1413 komen we in de archieven de naam ‘Banacker’ voor dit gebied al tegen. Het is een van de zandruggen zoals de Hoge en Lage Donk, de Hoge en Lage Vaartkant en de Hoge en Lage Bremberg, die van het noorden naar het zuiden de gemeente doorkruisen.
Ook bij de Banakker is sprake van een hoog en laag gedeelte. Het hoogste gedeelte ligt bij de kerk, ca. 9 meter boven N.A.P.. Ten noorden hiervan is er sprake van de Lage Banakker, ten zuiden van de Hoge Banakker.
Logisch gezien de hoogte dat de eerste bebouwing rond de kerk plaatsvond. Hierbij moet men denken aan de Markt en de huidige Bisschopsmolenstraat tot de Bisschopsmolen. Op het overgrote deel van de Banakker stond links en rechts een boerderijtje waar akkerbouw bedreven werd.
Historisch gezien lag de akker tussen de Hoge- en Lage Neerstraat in het Oosten (nu een fietspad), het Moleneind (Achter de Molen) in het zuiden, de Molenstraat (Bisschopsmolenstraat) en de Markt in het westen en het Leursestraatje (Stationsstraat) in het noorden.
Over de herkomst van de naam Banakker zijn de geleerden het niet eens. In het Middelnederlandsch Woordenboek van Verwijs en Verdam is ‘ban’ een ‘rechtsgebied, landstreek waarover de rechtsban van den ambtenaar (heer) zich uitstrekte.’
De Banakker zou dan een akker zijn binnen een bepaald rechtsgebied, eigendom van een heer of abdij. Men kan het begrip “molenban” hieraan koppelen. De Bisschopsmolen, die in het gebied de Banakker ligt, was zo’n banmolen (of dwangmolen), wat inhield dat de omliggende boeren hun graan uitsluitend bij die molen mochten aanbieden om te malen. Zodoende kon de heer de belasting innen, bijvoorbeeld een tiende van (de waarde van) het graan.
Of deze constructie in Etten-Leur precies zo gold, blijft nog een open vraag.
Een andere uitleg zou zijn, dat op kaarten uit de negentiende en twintigste eeuw de naam ‘Baanakker’ voorkomt. Dit zou verwijzen naar de weg, de baan, die over de akker naar Breda liep. Maar in 1413 was er nog geen weg of baan die rechtstreek van de Markt in Etten naar Breda liep. In die tijd kon men op twee manieren naar Breda: óf door de Hilsebaan óf over het Attelaken. Deze verklaring is daarom erg onwaarschijnlijk.
Begin jaren vijftig van de vorige eeuw heerste er grote werkeloosheid in de gemeente. Om de werkgelegenheid te bevorderen, wees de Rijksoverheid Etten-Leur aan als stimuleringsgebied. Er werd een industrieterrein aan de Roosendaalseweg aangelegd.
Door de vestiging van nieuwe fabrieken die ook personeel meebrachten, moest het woningbestand uitgebreid worden. Dit resulteerde in de bouw van de woonwijk De Banakkers.
Bronnen:
K.A.H.W. Leenders, Etten en de turf. (Stichting Heemkundekring ‘Jan uten Houte’, Etten-Leur, 1980).
C.J. Besters e.a., Een Aalscholver boven Zwermlaken. (Heemkundekring Jan uten Houte, Etten-Leur, 1997).
Wikipedia, geraadpleegd op 27 mei 2018.
