Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Asten
Volgens den ouden Heer Bluijssen, lid van den raad te Asten, loopt de burgemeester te veel aan den leiband van een wethouder; die wethouder zorgt, dat de kroegen laat open blijven enz.
Den negenden Mei 1896 bezocht ik de gemeente Asten; om de streek, waar de betrokken tram door loopt, te zien, vertrok ik des ochtends om 6 uur van Den Bosch en kwam ik te 9.40 te Helmond aan. Ik vond daar mijn rijtuig, waarmede ik naar Asten reed.
Omstreeks kwartier voor elf arriveerde ik aan het gemeentehuis, alwaar ik werd ontvangen door Burg. en Weth. We bespraken de belangen van Asten, vooral de uitgebreide veenderij. Om kwartier ná elf gaf ik audiëntie; behalve de geestelijkheid verscheen daar nagenoeg niemand. De geestelijkheid toonde zich zeer ingenomen met het besluit van den gemeenteraad, bij hetwelk eene subsidie van f. 65.000 verleend wordt aan het R.C. Kerkbestuur, bestemd voor den bouw eener nieuwe Katholieke kerk.
Na afloop der audiëntie ging ik met het Dagelijksch Bestuur eene nieuw gebouwde openbare school zien (een monument van bouw en inrichting), waarna ik afscheid nam van de wethouders, en met den burgemeester (Frencken) naar diens woning ging, waar ik even een broodje gebruikte. Mijn rijtuig kwam bij Frencken voor; ik reed eerst even naar den Heer Bluijssen (buitengewoon lid van Gedep. Staten), die mij geschreven had, dat hij in geen vijf maanden buitenshuis was geweest, en dat hij daarom niet op mijne audiëntie kon komen; de champagne werd daar te mijner eer ontkurkt; ik heb er echter niet van gedronken.
De harmonie van Asten wachtte mij bij mijne komst op aan het gemeentehuis; later kwam diezelfde harmonie vóór het huis van den burgemeester nog eenige nrs. ten beste geven. Van Bluijssen reed ik alleen (d.i. zonder Burgemeester) langs de Zuid-Willemsvaart naar sluis XIII, om daar de groote veenderij van Griendtsveen te zien. De Heeren Van der Grindt, woonachtig te Rotterdam, waren opzettelijk overgekomen, om, als directeuren van de Maatschappij Griendtsveen, mij alles goed te laten zien. De Maatschappij Griendtsveen heeft een open kanaal gegraven, aanvangende even onder sluis XIII in de Z. Willemsvaart, en loopende tot aan hare turfstrooiselfabriek aan het begin der veenderij; dat kanaal, dat eene lengte heeft van ± 2.200 Meter, moet later voor de gemeente Asten de gelegenheid geven, om het zwart veen te exploiteeren.
De oppervlakte, geschikt om te vervenen, is ± 630 H.A. groot; de gemeente is begonnen met de bovenste laag te branden en in de asch boekweit te zaaien. Zulks heeft aan de gemeente verbazende baten opgeleverd; toen het veen niet meer geschikt was om te branden, en dientengevolge ongeschikt voor de cultuur van boekweit, heeft de gemeente 550 H.A. verhuurd aan de Maatschappij Griendtsveen voor f. 425.000, om daaruit het grauwveen te steken en er turfstrooisel van te bereiden.
Als die Maatschappij het grauwveen er heeft afgehaald, ligt het zoogenaamde zwart veen aan de beurt van exploitatie; het zwart veen moet voor de gemeente later minstens evenveel opbrengen als het grauwveen; van het zwart veen moet later lange turf gemaakt worden voor de steenfabrieken enz. Is na verloop van jaren ook het zwart veen uitgestoken, dan blijft de ondergrond over, die dan of voor bouwgrond geschikt moet worden gemaakt, of wel tot bosch moet worden aangelegd, of wel tot heide moet terugkeeren. Het bezit van dat veen is dus voor de gemeente van onberekenbaar voordeel.
Het gemeentebestuur heeft de Maatschappij Griendtsveen zich bij contract doen verbinden, om geen woningen, zelfs geen keten te bouwen; dat is bedongen, opdat er geen overmatige aanwas voor arbeiders zou plaats hebben, welke zouden blijven zitten, als de ontgraving was afgeloopen. Opzichters enz. worden nu door de Maatschappij in Nederweert onder dak gebracht; de Maatschappij bouwde een school, en bekostigt den onderwijzer ten behoeve der kinderen van hare geëmployeerden; de onderwijzer woont (in 1900) in de woning van den directeur staande aan de Zuid-Willemsvaart onder de gemeente Someren.
Omtrent de exploitatie valt weinig te zeggen; het veen wordt gestoken en te drogen gezet; wat voor 15 Juni gestoken wordt, kan in hetzelfde jaar nog tot turf verwerkt worden. De droge veenturven worden per ijzeren schuit naar de fabriek vervoerd, daar tot strooisel gemalen en vervolgens tot balen van ± 150 K.G. zwaarte geperst. Het geheele terrein is electrisch verlicht. 1% van het turfstrooisel blijft in ons land, 75% gaat naar Engeland en Amerika. De concurrentie is zóó groot, dat de Maatschappij kosteloos haar strooisel levert aan de trammaatschappij te Brussel, onder voorwaarde dat zij de mest later krijgt.
Niettegenstaande ik hen had laten weten, dat ik niets zou gebruiken, hadden de Heeren Van der Grint een diner voor mij laten bereiden; ik dankte hen echter voor hunne uitnodiging, om bij hen aan te zitten, omdat ik naar Den Bosch terug moest. De kamer, waar ik ontvangen werd, was keurig met planten en bloemen versierd.
Blijkens het deswege aan mij uitgebracht verslag liet de administratie van den ontvanger te wenschen over; het was blijkbaar niet de ontvanger, maar B. en W. die bij hem alles in orde hielden en controleerden.
Den 11den Mei 1900 bezocht ik weder deze gemeente; na in Helmond ontbeten te hebben in het hotel Küster-Rademaker kwam ik omstreeks 12 uur te Asten; ik bleef er tot half drie, en reed toen over Someren naar Heeze, vandaar ’s avonds over Geldrop naar Eindhoven, alwaar ik in het hotel De la Poste (Madame Schellens) een diner besteld had; ik kwam des avonds om half elf te ’s Bosch terug.
Op het Raadhuis te Asten vond ik den kranigen burgemeester Frencken (83 jr. oud) met zijne beide wethouders Eijsbouts en Van Helmond. Ik vernam van hen dat de Mij. Grientsveen op het moment onder Asten niet werkte; fabriek enz. was overgebracht naar de Limburgsche gemeente Sevenum; de Mij. exploiteert daar eene veenderij; deze mag niet langer geëxploiteerd worden dan tot 1905; vandaar, dat v.d. Grient zorgt, vóór 1905 in Sevenum het veen verwerkt te hebben; in Asten heeft hij tijd tot 1909.
Op mijne audientie verscheen slechts één persoon, Bakens; hij kwam eene vergunning vragen om houtduiven te schieten op de nesten; volgens B. en W. deden de koolduiven enorm veel kwaad; ’s winters kon men er niet bij komen; ’s zomers moest men ze schieten.
B. en W. deelden mij mede, dat de Amsterdamsche Heeren in onderhandeling waren om concessie te verkrijgen tot het aanleggen van een tram van Helmond (over een zandweg) naar Vlierden; vandaar naar Asten; naar Meijel enz. tot Roermond; in den laatsten tijd hadden ze er niet veel meer van gehoord. Bedoelde Heeren hadden een pr. vergaderingen gehad met gecommitteerden uit diverse gemeentebesturen onder voorzitterschap van Mr. Berenbrouck, den president van de Rechtbank te Roermond.
 H. Maria presentatie R.K kerk, gebouwd in ca. 1900 (Collectie Provincie Noord Brabant, 1991) |
De toestand van de armen was gunstig, doordat de gemeente nog al laat werken en de fabrieken van Bluijssen druk werk geven. Na het overlijden van den ouden Heer Bluijssen is diens vermogen wel verdeeld tusschen zijn drie zoons, en zijne dochter (gehuwd met Ottenhof, den burgemeester van Groesbeek), maar de zaken worden door de drie zoons gezamenlijk voortgezet; een der zoons, gehuwd met jufvrouw Van den Heuvel (zuster van Vincent v.d. H. uit Geldrop) staat aan het hoofd van de manufacturenfabriek; de tweede dirigeert de margarinezaak; de derde, het Statenlid Willem Bluijssen, is altijd op reis, om de meer dan 100 winkels, zoowel in het binnen- als in het buitenland na te gaan. Zij accordeeren goed met den pastoor; vandaar, dat het mindere volk in Asten sterk onder den duim zit.
De oude Bluijssen was een vijand van notaris Rovers; vandaar, dat hij Rovers op alle mogelijke wijzen tegenwerkte, en notaris Hockers uit Someren bevoordeelde. De zoons van Bluijssen bemoeien zich niet met den notaris, vandaar, dat diens praktijk nu sterk vooruitgaat, terwijl notaris Hockers in Asten nu bijna niets meer te doen heeft, niettegenstaande burgemeester Frencken zijn oom is.
Ik liep met B. en W. de gemeente eens rond, en ging met hen de nieuwe Roomsche kerk zien, waaraan de gemeente f. 65.000 subsidie gaf. Burgemeester Frencken is een kras oud heer; daags vóór ik te Asten kwam, had hij in de “peel de Veluwe” nog eene verpachting gehouden van strooisel enz. tot een bedrag van f. 1.800; hij was, naar hij vertelde, van ’s ochtends 8 tot ’s middags 2 ½ op de been geweest, had natte voeten gekregen enz., maar wist er niets van. Hij had een ontbijt (koffie met brood) te zijner huize voor mij gereed staan, ik maakte daarvan geen gebruik; alleen stak ik bij hem een sigaar op.
Frenken heeft slechts één zoon, een jongen van 26 jr., die te Amsterdam studeert in de rechten; zijn gezondheid schijnt slecht te zijn; studeeren schijnt ook niet veel te geven. In Asten woont nog een 87-jarige zuster van den burgemeester, weduwe Bluijssen, weduwe van een broer van den ouden Bluijssen, dien ik als buitengewoon lid van G.S. gehad heb; die oude dame heeft geen kinderen.
De administratie van den ontvanger gaf geen aanleiding tot bedenkingen; die van den secretaris was in goeden toestand; de klapper op het bevolkingsregister was niet bijgewerkt, ten gevolge van de volkstelling; de witte vakken in de akten van den burgerlijken stand waren niet aangestreept.
Vanuit Helmond bezocht ik den 25 Juni 1904 deze gemeente. De oude burgemeester Frencken heeft eervol ontslag gevraagd met ingang van 1 Augustus aanst.; hij moest daartoe overgaan omdat hij uit eene hevige influenza eene doofheid heeft overgehouden, zoo erg, dat hij haast niet meer te beroepen is. Raadsvergaderingen kan hij niet meer leiden, doordat hij de debatten niet meer kan volgen. Naar mij bleek, is zijn geheugen ook veel minder, en weet hij zich zeer veel niet, of maar half te herinneren. De wethouder Eijsbouts deed meestal het woord, en verbeterde herhaaldelijk den burgemeester, wanneer deze zich blijkbaar vergiste.
Ik verleende audientie aan Frans van Lieshout; deze was van 1881-1901 ambtenaar ter secretarie; hij werd toen half blind. De raad benoemde hem toen tot gemeentebode op f. 225 salaris. V. Lieshout kwam steun vragen bij den nieuwen burgemeester om meer loon en meer werk; hij heeft 4 kinderen, en kan met zijn gezin van f. 225 onmogelijk rond komen.
De fabrikant J.H.S. Bluijssen = v.d. Heuvel vertelde mij, dat zijn broeder (die gehuwd was met Juffr. Raaymaakers) voor 3 jr. overleden is; deze was het hoofd van de bontweverij; die zaak kon toen niet meer worden aangehouden. Hij kwam in de eerste plaats vragen om een vreemden burgemeester; in de gemeente was er niemand geschikt; vervolgens vroeg hij steun op een besluit van den raad, om een subsidie te geven van f. 900 aan het burgerlijk armbestuur; dit bestuur steunde Vincentius, en Vincentius had dat tekort. De Vincentius-collecte bracht vroeger f. 2.800 op, en thans slechts f. 1.500. Zou Vincentius te niet gaan, en de armenzorg alleen door het armbestuur moeten worden uitgeoefend, dan zou eene collecte door dat bestuur zoo goed als niets opbrengen; men zou alles aan de gemeente overlaten.
Notaris Hockers, de opvolger van notaris Rovers, kwam zijn opwachting maken; hij was zeer tevreden; in 1903 maakte hij 370 akten. Verdonschot wil aflezer worden van publicaties; nu doet de veldwachter zulks, terwijl het dezen bij zijne instructie verboden is. Ik wees Verdonschot de deur.
De bevolking van Asten ging achteruit, doordat enkele groote gezinnen naar Helmond trokken. De geestelijkheid + Bluijssen houden de menschen onder den duim; er komt geen 8% gedwongen huwelijken voor, 2% onechte geboorten. Dronkenschap komt wel voor, ook vechten, waarbij dan het mes getrokken wordt.
Bij de laatste raadsverkiezing trachtte dr. Panhuyzen de aftredende raadsleden (onder wie de burgemeester) te doen vallen; de Heeren werden allen herkozen. De quaestie met den ontvanger Eysbouts was daarvan de oorzaak; Panhuyzen trok openlijk partij tegen den ontvanger (den broeder van den wethouder) inde irae [=latijn: vandaar de boosheid]. Toen kwam er ruzie met B. en W. over het bedrag van de huur, door Panhuyzen van zijne woning aan de gemeente verschuldigd. Bij de openlijke breuk tusschen B. en W. en Panhuyzen trok het publiek partij tegen den doctor, omdat deze zulke hooge rekeningen schreef. Het einde was, dat Panhuyzen aan den dijk werd gezet, en werd vervangen door Dr. Hoging uit Bemmel. Panhuyzen verliet de gemeente en vestigde zich te Kerkrade.
Asten heeft eene inschrijving van f. 561.600 op het 2,5% grootboek N.W.S.; het bezit bovendien voor f. 50.000 3,5% schuldbrieven ten laste van Noordbrabant. Deze laatsten werden door gemeenteontvanger bewaard. Ik heb daarop aanmerking gemaakt, en geraden alles te deponeeren bij de Nederlandsche Bank.
Volgens B. en W. zouden er bij de 3.747 H.A. eigendommen geen gronden zijn geschikt tot boschcultuur; ik heb de Heeren aangeraden, om zulks door de Heide Mij. te doen onderzoeken.
B. en W. sterk aangeraden, om het onderhoud der waterleidingen ten laste der gemeente te nemen. B. en W. zouden dat alleen maar willen doen, wanneer de aangelanders de kosten betaalden; ik heb B. en W. betoogd, dat zij dien laatsten eisch moesten laten vallen.
Verdijk vertelde mij later, dat de veldwachter eigenlijk klerkenwerk ter secretarie doet! Blijkens wat ik ter audientie vernam, is hij ook aflezer enz. De nieuwe burgemeester zal heel wat op te ruimen vinden!
Overtreding van de leerplichtwet kwam zeer veelvuldig voor; na ettelijke verbalen, gevolgd door veroordeeling, gaat het nu wat beter. Het herhalingsonderwijs wordt wel gegeven, maar valt niet erg in den smaak.
Behalve de industrie van Bluijssen, die aan ± 150 menschen werk geeft, zijn er geen fabrieken in Asten. Bluijssen betaalt zijn menschen per uur; de geest van de bevolking is goed. Armoede wordt niet geleden, behalve soms door de kleine keuterboertjes (met 1 à 2 koetjes), die te eergierig zijn om te vragen en het dikwijls hard te verantwoorden hebben.
Den 2 April 1907 kwam ik weer in Asten; per trein naar Helmond en vandaar per tram naar Asten; ik bezocht later nog Someren, vanwaar ik naar Helmond terugreed. Ik verleende audientie aan Jan Bluijssen, die hoopt later burgemeester of minstens secretaris te worden; hij was op het gymnasium te ’s Bosch en zakte in 1905 voor het eindexamen. Thans werkt hij als volontair op de secretarie van Heusden.
Een zekere Wouters kwam zich beklagen, dat hem geen machtiging tot het schieten van schadelijk gedierte uitgereikt was. Bij raadsverkiezingen wordt er bijna altijd gestemd; bijzondere drukte is er op zoo’n stemdag in de gemeente niet; ook niet in de herbergen; met drank wordt er niet gewerkt.
De tram Helmond-Asten doet geen nadeel aan de Astensche huurkoetsiers; vanuit Asten bezoeken thans heel wat reizigers de omliggende dorpen, die dat vroeger deden met een rijtuig uit Helmond.
Hoewel B. en W. beweerden, dat de secretaris thans beter zijn best deed dan vroeger, hoorde ik later van Verdijk, dat het werk ter secretarie weinig verbeterd was. Aan het Raadhuis waren enkele goede verbeteringen aangebracht; de raadkamer is vergroot en netjes in orde gemaakt; die kamer ziet er thans zeer behoorlijk uit, en wordt door burgemeester tevens gebruikt als kamer voor zichzelf, en als vergaderkamer voor B. en W. Onder de raadkamer werd een vertrek ingericht als archiefkamer; ook dat vertrek, dat bijna gereed is, belooft zeer goed te worden.
Oppositie tegen het gemeentebestuur wordt voortdurend gevoerd door Berkers, eertijds klerk ten kantore van notaris Rovers; na diens overlijden vestigde hij zich als zaakwaarnemer. Omdat hij als zoodanig niets te doen [had,] begon hij, zonder van drukken verstand te hebben, eene drukkerij; daarin verloor hij veel geld; hij nam toen als associé een jongen Verbunt uit Ravenstein; nu is zijn zaak eene maatschappij op aandeelen.
Het laatste beschikbare grauwveen (100 H.A.) benevens het laatste beschikbare zwartveen (200 H.A.) voor een pr. jr. aan v.d. Griendt verhuurd, die daarvan jaarlijks f. 7.000 betaalt. Dat geld wordt besteed voor ontginning; de Heide Mij. maakte een plan tot ontginning van een complex van 450 H.A., die gedeeltelijk natuurweide, gedeeltelijk bouwland en verder bosch moeten worden. De Heide Mij. is thans met zes ossen aan het ploegen.
Een van de firmanten Bluijssen, Jan Bluijssen-v.d. Heuvel, maakt misbruik van drank, en is soms 14 dagen achter elkaar aan de rol in de gemeenste kleine kroegjes; hij geeft een uiterst slecht voorbeeld, en zal, naar B. en W. vreezen, de oorzaak worden, dat op den duur de geheele zaak der familie Bluijssen opgeheven wordt.
Men is zeer tevreden, dat het onderhoud der waterleidingen aan de gemeente kwam; men is thans bezig om met behulp der Heide Mij. de hoofdwaterleidingen in orde te maken.
Er is al weer een nieuwe doctor; de vorige, Hoying, leed aan bloedvergiftiging en moest daarom zijne uitgebreide praktijk er aan geven.
De burgemeester, Switzar, maakte mij een zeer goeden indruk; de wethouders, met wie hij heel aardig omspringt, verweten hem, dat hij nooit, na eene vergadering van B. en W., met hen in een herberg een borrel wilde gaan drinken! hij kwam nooit in een herberg!
Den 9 Mei 1911 bezocht ik vanuit Eindhoven de gemeenten Asten, Someren en Geldrop. Aan het station te Deurne vond ik mijn rijtuig, waarmede ik de tournée maakte. Nu het ontslag van secretaris Slaats door de Koningin gehandhaafd werd, is er nog steeds geen secretaris. B. en W. droegen als zoodanig voor 1e den burgemeester 2e een zoon van den secretaris Van Uden. De Raad weigerde reeds tweemaal om eene benoeming te doen; men wil den burgemeester niet, omdat men niet alle macht in handen van één persoon wil leggen. De Raadsleden informeeren zelfstandig naar de 15 sollicitanten. Vermoedelijk zal de benoeming geschieden buiten de aanbeveling om. Aanvoerder van de oppositie tegen B. en W. is het Raadslid Berkvens.
Groote plannen tot den bouw van een nieuw Raadhuis; men heeft eene bouwplaats gekocht aan de Markt, schuin tegenover het tegenwoordige Raadhuis. Naast het Raadhuis zal eene woning gebouwd worden voor den burgemeester; deze zal f. 400 huur betalen. Ik wees aan B. en W. enkele kapitale fouten in het bouwplan aan.
Er vertrokken nogal enkele huishoudens naar Philips te Eindhoven, daardoor ontstond geen woningnood, niettegenstaande er haast geene nieuwe woningen gebouwd werden. De veenexploitatie is haast afgeloopen; grauwveen is er niet meer; zwartveen nog ± 250 H.A. thans geëxploiteerd door v.d. Griend; deze betaalt daarvoor tot 1925 per jaar f. 7.000. Men heeft 31 H.A. aangelegd tot dennenbosch, en 46 H.A. tot weiland; van dit laatste is 13 H.A. niet veel waard; de rest is goed. Nog ± 425 H.A. kunnen ontgonnen worden, waarvan 5 H.A. tot weiland, 220 H.A. tot bouwland en de rest tot dennenbosch. Vroeger was men bij de Heide Maatschappij; thans werkt men in eigen beheer, terwijl men de hulp heeft ingeroepen van het Staatsboschbeheer, maar tot nu toe voor die hulp nog niet aan de beurt kwam.
Het onderhoud der waterleidingen kost veel geld; per jaar f. 1.200 tot f. 1.500; ze zijn goed in orde.
Van de familie Bluijssen woont niemand meer in Asten; hunne fabriek is in handen van Engelschen, en werkt thans met 30 man; men fabriceert margarine.
De finantien van de gemeente zijn zorgeischend; men gaf voor den bouw van de kerk f. 65.000 en voor de tram f. 80.000; groote uitgaven zijn nog te doen voor een raadhuis f. 25.000, en voor een barak voor besmettelijke zieken …….? Als men zuinig beheert, hoopt men het te kunnen blijven stellen zonder plaatselijke belastingen.
Ik heb er aanmerking op gemaakt, dat gemeente ontvanger de effecten van de gemeente bewaart; men heeft m.i. niet het recht, hem daarvan de verantwoording te doen dragen. -
Den 5 Juni 1916 bezocht ik per auto vanuit Helmond de gemeenten Asten en Helmond. Door eene vergissing van Verdijk kwamen wij met een verkeerden trein uit Den Bosch, waardoor wij een uur te laat in Asten arriveerden. De burgemeester maakt mij een treurigen indruk; er gaat van hem niet de minste kracht uit; hij waait met alle winden mee; en hij voert zelf niet veel uit.
Voor den bouw van een nieuw Raadhuis werd een mooi terrein gekocht; nu deugt dat terrein weer niet, en is de beste plaats daar, waar het oude Raadhuis staat. Voor een barak voor besmettelijke ziekten zal nu weer bestemd worden het gebouwtje, waar nu acithyleengas gemaakt wordt; maar dat kan eerst buiten gebruik gesteld, wanneer Asten electrisch licht heeft. Alles wordt uitgesteld, en er gebeurt niets.
Het register van exploitatie van gemeentelijke bezittingen was sinds 1910 niet bijgewerkt. Den burgemeester een formeel standje gemaakt en hem gezegd, dat ik zijne tekortkomingen zou noteeren.
Grauwveen heeft Asten niet meer; behalve wat v.d. Griend exploiteert, heeft Asten nog 150 H.A. zwartveen, benevens overal nog kleinere stukken en brokken, voldoende voor de behoefte der bevolking voor zeker nog vijftig jaar. Aangelegd werd 45 H.A. weiland; verder wil men niet gaan, want dan kan men het niet kwijt. Er is 210 H.A. dennenbosch, waarvan 60 H.A. van twintig jaar, 20 H.A., van tien jr., en de rest jonge bosschen, aangelegd door Staatsboschbeheer. Jaarlijks wordt nog ± 40 H.A. tot bosch ontgonnen; voorloopig heeft men daarvoor nog 290 H.A. beschikbaar. Van de uitgestrekte bezittingen, van welk vele terreinen zeer geschikt zijn voor ontginning, zou men gaarne eenige complexen verkoopen.
Er is in Asten groot gebrek aan arbeiderswoningen; men wil eene vereeniging oprichten, om met finantieele hulp van het Rijk tot den bouw van een voldoend aantal woningen te komen.
Den 6den Augustus 1920 kwam ik weer in Asten. De raadsverkiezingen brachten daar in het gemeentelijk bestuur groote veranderingen: zes raadsleden werden vervangen. Ik vond daar andere wethouders dan in 1916, een anderen secretaris en een anderen ontvanger. Op de secretarie zitten een secretaris, een hoofdambtenaar, een schrijver en een volontair! Die menschen hebben natuurlijk geen voldoende werk; zoo worden luiaards gekweekt! De administratie ter secretarie liet veel te wenschen over; het doozenstelsel was geheel versleten en moest door een ander vervangen worden; gelukkig voteerde de Raad daarvoor het noodige bedrag.
Ter voorzieningen in den woningnood werden 32 woningen gebouwd; men is thans bij. Aan de gemeente kost dat jaarlijks f. 1.700,-. De wethouder Van der Laak - geen ongeschikte boer - is Voorzitter van de Peel Commissie. Asten laat thans door het Staatsboschbeheer 290 H.A. bebosschen; de helft ongeveer zal gereed zijn. Verder is het tegenwoordig systeem van ontginnen de gronden voor 45 jaren in erfpacht te geven: de Peel Commissie taxeert de gronden; van de waarde betaalt de erfpachter 4,5%; bovendien schiet de gemeente f. 150 per H.A. eveneens tegen 4.5% voor, om den pachter in staat te stellen het land te bewerken en daarvan de eerste vruchten te plukken.
De gemeentedokter had f. 1.100 en vrij wonen; hij vertrok naar Eindhoven. Asten kon geen opvolger vinden; toen kwam de oude dokter terug op f. 3.500 + vrij wonen + f. 1.000 verhuiskosten.
Men klaagt erg over de tram Helmond-Asten; de vervoerkosten zijn te duur; een wagon steenkool kost aan vracht van Heerlen naar Helmond f. 43,- en van Helmond naar Asten f. 25,-. Was het maar een locaalspoor, dan had men niet dat kostbare overladen in Helmond.
Ik heb getracht bemiddelend op te treden in het conflict tusschen den gemeenteraad en Prof. Van Swaay over het aansluiten van Asten aan het provinciale net; van Sw. was gekomen om met de Heeren te overleggen ten einde tot eene nadere overeenkomst te komen; de Heeren gaven hem te verstaan, dat hij met cijfers goochelde en hen wilde bedriegen, waarop v. Sw. boos werd, zijn papieren bij elkaar pakte en vertrok. B. en W. beweerden, dat het niet verkeerd bedoeld was, en hadden nog in dien zin aan v. Sw. den eigen avond geschreven. Thans heeft Mr. Loeff de zaken in handen en zal moeten trachten eene formule te vinden om tot een convenant te kunnen komen.
Den 9den Augustus 1924 kwam ik weer in Asten. De ter voorziening in den woningnood gebouwde 32 woningen zijn zeer in trek. Ze zijn voortdurend bewoond; de huren loopen van f. 3 tot f. 4,25. De exploitatie kost aan Asten jaarlijks ± f. 1.350. Op het moment werkt het particulier initiatief voldoende; tot nu toe werden er in 1924 dertig vergunningen voor woningbouw afgegeven.
Bij de laatste Raadsverkiezing werd Wethouder Eysbouts afgestemd. Toch zijn er geen partijschappen. Maar tusschen de leden van de familie Eysbouts en de aan hen geparenteerde familie Sengers bestaat hevige ruzie, die ook bij de Raadsverkiezing tot uiting kwam. In den Raad zitten 6 landbouwers, 4 burgers en een arbeider. Zij wonen goed over de gemeente verdeeld, behalve dat het gehucht “Dijk” niet meer in den Raad vertegenwoordigd is.
De inwoners hebben zich langzamerhand aan belasting betalen moeten gewennen; thans worden geheven 100 opcenten op de vermogensbelasting, 75 op de Rijksinkomstenbelasting. 25 personeel, 40 gebouwd en 20 ongebouwd.
Het electriciteitsbedrijf gaat goed; maakte in 1923 eene winst van f. 5.000. Behalve de kom zijn Ommel en Heusden aangesloten, terwijl in 1924 de aansluiting van Laarbrok tot stand kwam. Er zijn 425 aansluitingen, waaronder 40 motoren. Licht 50 cnt; kracht 25 cnt.
Bij brand had men meestal gebrek aan water; de firma Deibel uit Leeuwarden zal voor f. 960 een nortonput slaan in de kom; hij garandeert dat de put niet zal verzanden; slaagt de proef, dan zal men successievelijk op de diverse gehuchten eveneens nortonputten slaan.
Het gemeentelijk archief werd door Mr. Bondam omgeïnventariseerd; inventaris werd bijgewerkt door Mr. Smit.
Van het gemeentelijk bezit ± 3100 H.A. toonde men mij eene mooie kaart. Van wat gemeente deed tot ontginning van gronden maakte de burgemeester eene goede gedeeltelijke beschrijving. Ik heb er sterk op aangedrongen, dat die beschrijving zoo volledig mogelijk zal gemaakt worden.
 Turfstekers, 1908 |
De zwartveen exploitatie van v.d. Griend van 250 H.A. zwartveen werd door deze met f. 142.000 ineens afbetaald; hij mag tot 1929 turf blijven steken. Asten zal nog ± 100 H.A. zwartveen hebben; exploiteert die zelf; de turf is duur; in 1923 voor f. 16.846 turf verkocht.
Staatsboschbeheer beboscht volgens contract 290 H.A.; het werk is bijna gereed. Gemeente verpacht veel heide op langen termijn; ± 450 H.A.; waarde wordt geschat door Peel Commissie; van de geschatte waarde wordt 4,5% betaald; gemeente geeft bovendien desverlangd f. 100 tot f. 150 voorschot per H.A. tegen 4,5%, om het in cultuur brengen mogelijk te maken. 18 H.A. weiland verpacht voor 6 jr.; 300 H.A. dennenbosch; ± 2000 H.A. inculte; te goed voor dennenbosch; brengen aan strooisel f. 500 per jaar op!
Geen groot waterbezwaar, maar Vlierden moest zijn kant beter vegen. Gemeente is gedeeltelijk gerioleerd. De warenkeuringsdienst acht men zeer nuttig. Op het moment geen werkeloosheid; 1922/23 had men er 25; 1923/24 nog 15.
Op de Boerenleenbank is f. 325.000 ingelegd, waarvan f. 170.000 weer in de gemeente geplaatst. De diverse industrieelen werken druk, vooral de nieuwe stroohulzenfabriek van P.C. van Heugten. Alleen de Astensche ijzergieterij klaagt over slapte in zaken. Door den val van de Hanzebank werden ook hier beduidende verliezen geleden; het juiste bedrag wist men niet te noemen. De onderlinge Astensche Brandverzekering Mij. heeft eene reserve van 30 mille.
De Zuid-Willemsvaart bij Sluis XIII, 1929 (Foto: A.C. Verhees, bron: 
Schip met turfstrooisel (Foto: 
Burgemeester Frencken, 1844-1904 (Foto: 
Het marktplein, met op de achtergrond het raadhuis, 1905-1915 (Uitgever: Kunstinrichting, bron: 
Prentbriefkaart van het voormalige turfstrooiselfabriek van de Maatschappij " Griendtsveen " in de Astense Peel (Uitgever: Foka, bron: 
De tramstraat te Asten (Uitgever: P.J. Schriks, bron: 
