Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Bergeyk
Den 11den Augustus 1899 bezocht ik deze gemeente. Ik reed van Eindhoven over Aalst naar Valkenswaard, alwaar ik ontbeet in de herberg van Bols; vandaar over Dommelen en Westerhoven naar Bergeyk; en vervolgens terug naar Valkenswaard, waar ik den trein naar ’s Bosch nam. Op mijne audientie verscheen:
a. de pastoor van Loo; hij kwam mijne medewerking inroepen, dat er te Loo een jongensschool zou gebouwd worden. De jongens moeten nu naar de school te Bergeyk, de meisjes naar de zusters aldaar. Toen ik hem opmerkte dat, als de meisjes naar Bergeyk konden loopen, de jongens dat toch zeker ook wel zouden kunnen, antwoordde hij, dat hij geen geld had om een liefdehuis te bouwen; dat hij hoopte te slagen in zijne plannen, om te Loo een schoollocaal te verkrijgen voor de meisjes; dan konden een pr. zusters uit Bergeyk daar dagelijks komen les geven.
Ik raadde den pastoor, om daarmede dan maar te beginnen; voor zijn jongensschool moest hij bij den gemeenteraad zijn, en, bij niet vervulling van zijnen wenschen, in hooger beroep bij Gedep. Stat.
b. J. Jansen uit Weebosch kwam klagen over handelingen van het bestuur van de afdeeling Weebosch; ik zeide den man, die bovendien doof was, dat hij mij zijne klachten schriftelijk moest kenbaar maken.
c. P. Panken kwam steun vragen opdat zijn werk: 13 cahiers over de geschiedenis van Bergeyk, waaraan hij zijn gansche leven arbeidde, en waarvoorf hij zich veel moeite en opofferingen getroostte, gedrukt en uitgegeven mocht worden. Ik verwees hem naar het Provinciaal Genootschap te ’s Bosch.
d. P.C. van Galen, gepens. kapitein van het Indiesche leger. Om zijne moeder, die nu 84 jr. is, heeft hij zijne demissie genomen en is te Bergeyk komen wonen. Hij woont niet bij haar in, maar naast haar in het huis van den naar Valkenswaard verplaatsten notaris Van Galen. Doordat hij goed met de menschen kan, bekleedt hij alle mogelijke postjes: directeur van de boterfabriek, president van de vereeniging voor bijenhouders, enz. enz. Nu laatstelijk werd hij tot lid van den Raad gekozen, tegenover een boer uit Loo; dat is wel jammer, omdat daardoor verbroken werd de goede verdeeling van de raadsleden over geheel de gemeente: vroeger woonde 1 raadslid te Witreit, 1 te Weebosch, 2 te Loo en 3 te Bergeyk; nu wonen er dus 4 te Bergeyk.
Voor eenigen tijd uit Borkel komende reed ik een binnenweg naar Bergeyk, om de ± 20 H.A. vloeiweiden dier gemeente langs den Beekloop bij de Beekbrug te zien; B. en W. gaven mij nu inzage van een door de Heidemaatschappij ontworpen plan, om aan “de Maij” nog 35 H.A. vloeiweide aan te leggen; daar was een terrein van ± 100 H.A. uitstekend voor vloeiweiden geschikt. Om de vrije beschikking over het water te hebben zonder iemand te hinderen had de gemeente de langs de beek liggende gronden aangekocht; nu kan te zijner tijd het water opgezet worden, zonder schade voor anderen.
Om gelegenheid te geven voor oefeningen van het reservekader, had de gemeente een gebouwtje opgericht; als zij, die van tevoren geoefend, geen faciliteiten - vooral verkorting van diesttijd - verkrijgen, zullen zich wel geen militiens meer aangeven voor de oefeningen; in dat geval heeft de gemeente haar geld voor het gebouw weggegooid.
 Burgemeester P.J.G. Aarts, 1894-1930 (foto: A.F. van Beurden, bron: Familie Aarts) |
De verhouding tusschen B. en W., den benoemden gemeentesecretaris De Leyer, vooral tusschen den burgemeester en den secretaris, scheen niet best te zijn; men had De Leyer secretaris gemaakt, omdat hij vroeger klerk was ter secretarie; van die benoeming had men nu wel spijt.
Men klaagde zeer over den gemeentedoctor; ik gaf den raad, hem te controleeren; wanneer hij in ernstige zaken zijn plicht niet deed, zijne zieken verwaarloosde, dronk enz. enz. dan moest men hem door een ander vervangen.
De burgemeester was maar half tevreden over den gemeenteveldwachter; ik adviseerde hem te dwingen, zijn zakboekje dagelijks te laten afteekenen; dan kon men controleeren, of hij zijn dienst behoorlijk deed.
De burgemeester woont te Loo; hij schijnt daar groote zaken te drijven in boom- en bloementeelt; om iets te doen tot verbetering van het paardenras had hij zes Belgische hengstveulens gekocht, die hij wilde opvoederen tot fokhengsten; hij betreurde het zeer, dat hij met die beesten niet kon dingen naar aanhoudingsbijdragen.
Een der wethouders woonde vroeger te Witreit thans te Hof; de andere te Bergeyk.
Den 3 Juli 1903 kwam ik weer in Bergeyk; ik bezocht dienzelfden dag nog Westerhoven en Riethoven. Bevolking gaat langzaam vooruit; wel trouwen er veel menschen, maar het komt nogal eens voor, dat de menschen tijdelijk naar Bergeyk komen om daar te trouwen, en na hun huwelijk wegtrekken. 10% gedwongen huwelijken; 5% onwetttige geboorten; geen verbalen voor openbare dronkenschap; een enkel verbaal wegens overtreding politieuur herbergen.
Voor den raad moet gestemd worden; over kleine oorzaken ontstaan quaesties; zoo wil men nu om een futiele reden het raadslid Groenen (Hof) laten vallen, en vervangen door Verreijcken van Loo.
 Het laden van hooi op de wagen (uitgever: Jan Herman Schaefer’s, bron: RHCe) |
Bij het bezoeken van naburige gemeenten had men mij verteld, dat Bergeyk natuurweiden had aangelegd; aanvankelijk met goed succes, maar dat in 1903 de weide absoluut geen gras had opgeleverd. B. en W. deelden mij mede, dat de Afdeling Weebosch in 1900 4,5 H.A. natuurweiden aangelegd had; dat de aanlegkosten ± f. 1.000. hadden beloopen; dat het succes aanvankelijk buitengewoon groot was geweest; dat men deels had gehooid; dat B. en W. in 1903 hadden willen weiden; doch de afdeeling dat niet gewild had; dat het hooi in 1903 niet was medegevallen, en ± f. 240 had opgebracht; dat men nu reeds alle uitgaven terug had, uitgezonderd de kosten van bemesting in 1902 en 1903. In 1902 heeft gemeente onder Loo nog 2 H.A. natuurweide aangelegd; dat gaat tot heden buitengewoon goed.
De gemeente heeft thans in het geheel 37 H.A. weterweide, n.l. 20 H.A. aan de Beekbrug en 17 H.A. te May; in 1903 bracht de eerste snede f. 2.900 op; de tweede snede zal misschien f. 500 doen. Het onderhoud der weterweiden kost hoogstens f. 25 per H.A., nl. f. 15 gewoon onderhoud (graven, water inzetten enz.) en f. 10 bemesten. Deze laatste post wordt op den duur veel minder; oude weterweiden hebben zelfs heel geen kunstmest noodig. Men schat de waarde der 4 weterweiden op f. 1.500 de H.A.; van wat de gemeente voor den aanleg leende, bedraagt de schuld per resto nog f. 10.000.
Voor de gemeente met de weterweiden begon, legde men ieder jaar ± 10 H.A. dennnenbosch aan. Als er nog 10 à 15 H.A. weterweiden zullen aangelegd zijn, moet men daarmede ophouden, omdat men dan niet meer over voldoende water kan beschikken. Als men dan weer tot den boschaanleg terugkeert, zal men laten ploegen door de Heide Maatschappij evenals te Bakel, en dus tegelijkertijd uitgestrekte terreinen ontginnen. De gemeente heeft nu reeds mooie mastenbosschen; men rekende over een jr. of 4 voor f. 10.000 te kunnen verkoopen.
Ik heb aangeraden om een uitvoerig register aan te leggen omtrent de geschiedenis van de exploitatie van de aan de gemeente behoorende gronden. Ook raadde ik aan om het onderhoud van de gezamenlijke waterleidingen voor rekening van de gemeente te nemen.
 De N.H. kerk te Bergeyk, gebouwd in 1812 (Collectie PNB, 1981) |
De gemeente is bijna geheel Roomsch; er zullen ± 40 Protestanten zijn, onder de hoede van een ouden dominee. Op de geneeskundige behandeling van zijn patienten door Dr. Duchateau vallen nog steeds gegronde klachten; men wil er echter niet al te veel meer van zeggen, omdat hij zeer ziek is en vermoedelijk sterven gaat.
De gemeentesecretaris doet vrij goed zijn best; de slechte verhouding van vroeger is thans minder gespannen; hij maakt echter nog steeds misbruik van sterken drank. De veldwachter doet tegenwoordig vrij goed zijn plicht.
Voor schoolverzuim moesten drie processen-verbaal worden opgemaakt; thans gaat het vrij goed.
Aan het herhalingsonderwijs nemen aan de school te Weebosch 15 leerlingen deel; aan die op het Hof slechts 8.
Werkelijke armoede, broodsgebrek wordt in Bergeyk niet geleden; het algemeen armbestuur heeft weinig fondsen; de gemeente suppleert jaarlijks met f. 600 à f. 700.
Er zijn een tweetal sigarenfabrieken in Bergeyk; aan de Broekstraat begon een boerenjongen uit de gemeente eene fabriek. Op het Hof de vrij groote fabriek van Aarts en Co; deze fabriek kwam in den laatsten tijd in opspraak, doordat de firmanten hun volk verboden lid te worden van eenige vereeniging, ook van eene Christelijke vereeniging. Gedwongen winkelnering is in Bergeyk gelukkig onbekend.
Audientie verleend aan den Rijksontvanger Hartjens (gehuwd met Juffrouw Mauve uit Arnhem); dat heer voelt zich geweldig; terwijl de audientie gepubliceerd was tegen half tien, liet hij zeggen, dat hij tegen 10 uur zou komen. Toen hij 5 minuten moest wachten op de secretarie deelde hij aan de daar aanwezigen mede, dat hij, als hij niet dadelijk ontvangen werd, weer heen zou gaan. Van Verdijk hoorde ik nog, dat hij, terwijl hij zat te wachten, zich allerlei ongepaste opmerkingen had veroorloofd over den burgemeester en over het gemeentebestuur.
Kapitein van Galen had niets bijzonders te vertellen; zijne bejaarde moeder houdt zich nog steeds zeer goed. Panken kwam bedanken voor mijne medewerking, om zijn geschrift over Bergeyk door het Provinciaal Genootschap te doen drukken. Het gebouwtje, in der tijd door gemeente opgericht voor de oefeningen van het reservekader is, omdat het niet meer gebruikt werd, afgebroken en verkocht; de gemeente heeft er niet veel op toegegeven.
Den 9 Maart 1907 kwam ik weer in Bergeyk; ik reed er vanuit Valkenswaard heen; ik bezocht vervolgens nog Riethoven, waarna ik via Valkenswaard naar Den Bosch terugkeerde. De ziekte van den Heer Verdijk belette hem, mij te vergezellen; dientengevolge bleef het onderzoek der administratie van den secretaris van den ontvanger achterwege. Voor de audientie had zich niemand aangemeld.
 De St. Petruskerk te 't Loo, gebouwd in 1861-63 (Collectie PNB, 1981) |
Ik vroeg aan B. en W. waarom zij hadden toegelaten, dat de brigade marechaussee verplaatst was naar Westerhoven, en wees op het groote belang voor de gemeente, dat de marechaussee hier bleven. B. en W. erkenden dat belang; men was in correspondentie met Oorlog; de kazerne was door de Gezondheids Commissie afgekeurd; wanneer geen particulier eene nieuwe kazerne wilde bouwen, dan zou de gemeente dat doen, althans wanneer het Rijk op langen termijn, 20 à 25 jaren wilde huren.
In de laatste jaren had de gemeente reeds voor een groot deel de zorg voor de waterleidingen op zich genomen; de bepalingen van het provinciale reglement op de waterleidingen vond men zeer verstandig; de uitvoering voor de gemeente weinig bezwarend.
Nogmaals bij B. en W. sterk aangedrongen op het aanleggen van een uitvoerig register, waarin alles, wat gemeente onderneemt in verband met ontginning of exploitatie van bezittingen nauwkeurig wordt vermeld.
Voor de nieuwe kerk te Weebosch geeft gemeente f. 2.500; men meende, dat de Bisschop verkeerd was ingelicht, en dat er geen reden was, om eene parochie te Weebosch op te richten; gemiddeld bedroeg de afstand naar de parochie “Loo” voor de ± 350 zielen van Weebosch geen half uur.
 De H. Gerardus Majella Kerk te Weebosch, gebouwd in 1907 (Collectie PNB, 1981) |
De gemeentesecretaris doet thans behoorlijk zijn plicht; hij maakt geen misbruik meer van sterken drank. Ook over den veldwachter is men tegenwoordig minder ontevreden. Dr. Duchâteau, over wien zoovele gegronde klachten geuit waren, is overleden en vervangen door Dr. Barentsen.
Bergeyk bezit thans 40 H.A. weterweiden en 10 H.A. natuurweiden; 10 H.A. natuurweiden werden bovendien in afgeloopen winter aangelegd, en liggen thans gereed om bezaaid te worden. De gemeente heeft bovendien 225 H.A. dennenbosch, waarvan de helft echter niets waard is: - ± 120 H.A. zijn redelijk goed. Men zal zich met staatsboschbeheer in verbinding stellen ten einde tot eene rationeele bebossching van de daarvoor geschikte gronden te komen. Eindelijk heeft de gemeente nog 28 H.A. vischvijvers.
Gemeente heeft ± 16.000 schuld, doch besteedde voor den bouw van bruggen en duikers f. 3.500; voor subsidie in den bouw van twee kerken te samen f. 3.000; voor oprichting parochie Weebosch f. 2.500; voor subsidie liefdehuis te Loo f. 5.000.
Burgemeester Aarts mag met groote voldoening terugzien op wat hij gedurende zijn burgemeesterschap in het belang van de gemeente tot stand bracht. Hij klaagde, dat hij het erg druk had, en om die reden zijne boomkweekerij (11 H.A.) er wel aan zou willen geven, wanneer hij zijn zaak tegen een redelijken prijs aan een ander kon overdoen. –
Den 12 Mei 1911 bezocht ik Bergeyk en Luijksgestel. Aan het station te Valkenswaard vond ik mijn rijtuig; ’s avonds nam ik te Valkenswaard weer den trein naar Den Bosch. Er bestaan in Bergeyk eigenaardige moeielijkheden: naijver van het Hof op het Loo; de menschen van het Hof achten zich beter dan die van het Loo; men vindt het niet goed, dat de burgemeester op het Loo woont; de burgemeester komt niet genoeg op het Hof. Bovendien de burgemeester heet Aarts, en de naam Aarts is in Bergeyk weinig gewild, omdat zich daaraan bittere herinneringen uit vroeger dagen vastknoopen; gedwongen winkelnering en derg.
 Burgemeester Aarts voor het raadhuis tijdens zijn 25-jarig ambtsjubileum, 1919 (bron: Familie Aarts) |
Op de persoon van den burgemeester weet men echter niets aan te merken; jammer, dat de man geen sterke gezondheid heeft, en daardoor veel tehuis moet zitten, althans gedurende den afgeloopen winter. Bevolking accresceert sterk; kan niet altijd voldoende woninghuur betalen; met sommige bepalingen van de bouwverordening licht men daarom wel eens een beetje de hand.
Uit het gesprek met B. en W. bleek mij, dat zij van mening waren, dat bij eenen vroegeren gemeentesecretaris nog een hoop oud archief op zolder zou liggen; dat heer (een smid?) zou de gewoonte gehad hebben, steeds alles mede naar huis te nemen en niet terug te brengen. Een inventaris op het archief bestaat niet.
De waterleidingen zijn bepaald goed in orde; aan het onderhoud wordt jaarlijks ruim f. 400 ten koste gelegd. Om belangrijke riolen, duikers enz. te hebben, en de waterlossing te bevorderen, liet gemeentebestuur 3 wagons met buizen komen van Cannoy uit Tegelen; de twee eerste wagons kostten ieder f. 340; de laatste met buizen 2de of 3de soort f. 80. Hiermede werden overal de dammen enz. voorzien, terwijl de houten schoren werden opgeruimd. Bovendien werden alle houten bruggen op 4 na, omgebouwd in steenen bruggen, en werden ook de sluizen op de wetering in cement gemetseld.
 Het klooster, het gasthuis en de school te 't Loo, gebouwd in 1904 (Collectie PNB, 1981) |
Op het Loo zijn Fransche Zusters, Soeurs du Saint Esprit; zij houden eene bijzondere school; aan het hoofd staat eene leekenonderwijzeres, Duitsche van geboorte; verder nog eene leekenhulponderwijzeres, en een geestelijke zuster dito.
Kom van Bergeyk heeft grootste aantal kiezers; men maakt misbruik van de meerderheid; 5 Raadsleden te Bergeyk, 1 te Loo en 1 te Weebosch.
Gemeentesecretaris drinkt nog af en toe. Veldwachter vervangen door een bijzonder geschikt persoon. Sigarenmakers verdienen gemiddeld f. 6.50 in de week; naar het schijnt is een kapelaan bezig hen in een bond te vereenigen.
Nog geen staat van exploitatie van gemeentelijke bezittingen; gevraagd, dat die nu direct wordt gemaakt, en mij binnen eene maand ter inzage worde gezonden. Gemeente heeft 40 H.A. weterweiden en 30 H.A. natuurweiden; de uitkomsten zijn slecht; de menschen willen niet pachten; men maakt thans f. 40 de H.A., welk bedrag men voor een behoorlijk onderhoud noodig heeft; de menschen ontginnen zelve; ze willen niet huren, ze willen eigenaar zijn.
Het dennenhout groeit goed op ± 80 H.A.; de overige dennenboschen (± 170 H.A.) zijn niets waard. Als gemeente geen harde wegen kan betalen moet zij fietspaden aanleggen; in dien geest geadviseerd.
Den 9 Juni 1916 bezocht ik per auto vanuit Eindhoven de gemeenten Luijksgestel, Bergeyk en Westerhoven. Het oud archief, dat ten huize van den voormaligen gemeentesecrertaris Willems nog zijn zou, is thans op het Raadhuis terug. De staat van exploitatie der gemeentelijke bezittingen is over de laatste 2 jaren niet bijgewerkt; het zal spoedig in orde worden gebracht.
Er komt veel geld in van de vloeiweiden; het gewas van 40 H.A. is juist verpacht voor f. 6.951. De 30 H.A. natuurweiden zijn verpacht voor 12 jr. tegen f. 36 de H.A.; de boeren moeten bovendien zorgen voor mesten, afvrachten enz.; ze mogen met het land doen wat zij willen, bijv. scheuren; de laatste twee jaren moet het als grasland blijven liggen. 25 H.A. heidegrond zijn verhuurd voor elf jaren; de eerste twee jaren is geen pacht verschuldigd; de volgende negen jaren gemiddeld f. 10 per Hectare.
Binnenkort zullen eenige bouwplaatsen verkocht worden aan den Bergeykschen dijk (weg van Bergeyk naar Neerpelt) om jonge boeren de gelegenheid te geven om een eigen bedrijf te beginnen. Van de gemeentelijke dennenbosschen zullen er 130 H.A. zijn, die het heel goed doen. De oudste bosschen zijn 35 jr.; groeien prachtig; boomen zijn 9 à 10 Meter; als men ze laat staan worden het zeker telefoonpalen; toch denkt men er hard over, om die bosschen (± 15 H.A.) nu reeds te vellen, omdat het hout zoo schromelijk duur is; men schat de waarde op f. 1.200 à f. 1.300 de H.A. Er ontwikkelen zich tegenwoordig enkele bosschen uit zaad van boomen, die zich zelf gezaaid hebben; die bosschen kosten dus de gemeente niets in aanleg; naar B. en W. meenen, worden ze prachtig.
Gemeentesecretaris gedraagt zich tegenwoordig vrij goed; drankmisbruik maakt hij nog maar hoogst zelden. Sigarenindustrie gaat goed; sigarenmakers wonen meestal in eigen woningen, met ¼ H.A. land. Zij krijgen gemakkelijk geld tegen 4 of 4,5% op hypotheek. De geest van het werkvolk is goed; hun banden geven geen aanleiding tot moeielijkheden.
Den 16 Augustus 1920 kwam ik weer in Bergeyk. Veel strijd bij de Raadsverkiezing 1919. Daar werden 5 nieuwe Raadsleden gekozen; er kwamen daardoor twee andere wethouders. Ook hier woningnood: daar zijn 16 arbeiderswoningen in aanbouw; aanbesteed tegen f. 5.100.- per woning zal 50 jr. lang f. 50.- ten laste van de gemeente komen. Voor f. 1.300 werd een terrein gekocht om een nieuw Raadhuis te bouwen. Het bouwen is te duur; het zal nog wel een beetje duren, vóór het er staat.
 De heide wordt geploegd met een stoomploeg, ca. 1909 |
Gemeentelijk bezit is ongeveer 1500 H.A. groot; daarvan zijn 48 H.A. vloeiweiden; 70 H.A. natuurweide; 250 H.A. dennenbosch; 30 H.A. vischvijver en de rest heide. Met Staatsboschbeheer werd kortelings gecontracteerd voor het bebosschen van 300 H.A. Gemeente kocht voor korten tijd in Duitschland een motorploeg (een staaldraad met twee benzinemotoren) aan voor f. 4.500,-. Daarmede moet in het groot heide ontgonnen worden. Langs den Bergeykschen dijk moeten nl. boerderijen gesticht worden met staatssubsidie; men pleegt dienaangaande op het moment overleg met Van Beek, den burgemeester van Deurne.
Burgerlijk armbestuur kan er niet komen; wordt met f. 1.500 gesubsidieerd door gemeente. Men voelt niets voor eene vereeniging met eenige andere gemeente: Bergeijk is rijk genoeg om zelfstandig te blijven bestaan.
De malaise in de sigarenindustrie is niet zoo heel erg: daar zijn 20 uitgetrokken sigarenmakers, groot en klein te samen zullen er ± 180 menschen in de sigarenindustrie werkzaam zijn.
Nog geen staat van exploitatie van gemeentelijke bezittingen: de gemeentesecretaris zegt, dat de burgemeester die moet maken, omdat deze dienaangaande het best op de hoogte is. De Heeren gewaarschuwd om toch mede te helpen waken, dat de veepest niet uit België ons land wordt binnengesleept; geraden, den Boerenbond er voor te spannen. Er zou nog geen enkele S.D.A.P.-er in Bergeijk zijn. Sinds de laatste Raadsverkiezing wonen 3 raadsleden op het Hof, twee op het Loo, en twee op Weebosch.
Den 17 Juli 1924 kwam ik weer in Bergeyk. Met Rijkspremie werden daar nog 20 woningen gebouwd. Thans wordt er voldoende gebouwd, en voorziet het particulier initiatief voldoende in de behoefte aan woningen. Bij de laatste Raadsverkiezing vielen weer drie Raadsleden uit, toch schijnen er geen bijzondere partijschappen te zijn in de gemeente. Arbeiders zitten er niet in den Raad. 5 Raadsleden wonen op het Hof, 1 op het Loo en 1 op Weebosch; eene verdeeling, die op niets lijkt, het Loo moest minstens een Raadslid meer hebben.
 Het raadhuis, gebouwd in 1923 (Collectie PNB, 1981) |
Het frappeerde mij, dat burgemeester Aarts omtrent veel, dat ik vroeg, minder goed op de hoogte bleek dan de wethouder Van Veldhoven. Deze laatste, een sigarenfabrikant, scheen zich gaarne op den voorgrond te dringen.
Electriciteitsbedrijf gaf het eerste jaar een verlies van ± f.1.200. Het nieuwe Raadhuis is ongeveer gereed; het ziet er uiterlijk goed uit; het staat aan het einde van de kom op den weg naar Luyksgestel. De inschrijvers hadden er te samen te veel op gezet; daarom werd het in eigen beheer gebouwd; het zal ± f. 30.000 kosten.
Ik hoop, dat wanneer men het in gebruik neemt men tegelijkertijd van de gelegenheid profiteeren zal, om het archief te ordenen.
Van het gemeentelijk bezit verkocht men in den laatsten tijd 8 x 12 H.A. aan den Bergeykschen dijk voor de stichting van boerderijen, zonder Staatsvoorschot en bovendien 60 à 70 H.A. aan zoogenaamde overhoeken. Waterschade wordt niet ondervonden, noch langs de Keersop, noch langs de Beekloop, noch langs de Aa of Run. De warenkeuringsdienst werkt nuttig; vooral knoeierij met melk was groot: 35% water. De gemeentepolitie maakte in 1923 geen enkel proces-verbaal op; ideale toestand!?
Vijf jongens uit Bergeyk bezoeken de ambachtsschool te Eindhoven; dat kost gemeente veel geld. Burgerlijk armbestuur krijgt een subsidie van f. 1.300. Geen werkeloosheid. Sigarenindustrie gaat heel goed. Duitschland vraagt Hollandsche sigaren en cigaretten. Sigaren worden met wagenvrachten naar Duitschland gesmokkeld. Door den val van de Hanzebank verloor een sigarenfabrikant v.d. Grinten zijn deposito = f. 26.000.
De boeren hebben een goed jaar; nog beter dan 1923; de jaren 1921 en 1922 heetten wel bijzonder slecht, maar waren in werkelijkheid niet zóó slecht; maar dat waren de eerste twee jaren, waarin de boeren geen oorlogswinst meer maakten, en die vielen daardoor erg tegen.
Staatsboschbedrijf is sinds ± 2 jr. begonnen met de gecontracteerde 300 H.A.; 40 H.A. zijn op geplant. Ter ontginning is nog 30 H.A. heide op langen termijn verpacht.
De communistische nederzetting van Heiner te Best kreeg eene filiaal-inrichting in Bergeyk. Van het oude woonhuis van den Heer Van Galen werd na diens dood eene stichting gemaakt. Curatoren werden Ds. Westhof te Bergeyk, Ds. Oudegeest te Valkenswaard en Ds. Van Peursum te Eindhoven. Deze drie dominees haalden een gedeelte van de menschen van Heyner uit Best naar Bergeyk. – Toen later bleek dat de Heeren zich vergist hadden, bedankte Ds. Westhof; - ds. Oudegeest overleed - zoodat ds. Van Peursum op het moment de eenige curator is; hij schijnt het curatorium niet te willen aanvullen.
Hoeveel menschen er nu in dat huis (met 2 ½ H.A. land) zitten, weet men niet precies; het aantal schijnt sterk te wisselen. Heyner was eerst ambtenaar bij Philips; later ging hij textiel leeren; het schijnt, dat zijn menschen vooral daarvan moeten bestaan. De menschen leven rustig en kalm; men merkt er niets van; relatie met de bevolking hebben ze heelemaal niet.
Volgens B. en W. zou Van Galen van zijn huis eene stichting hebben gemaakt, om te voorkomen, dat het door de Ursulinen – wier school er vlak naast ligt – zou worden gekocht.
