Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Cuijk en St. Agatha
Den 11den. Augustus 1897 bezocht ik deze Gemeente; ik reed naar Haps en eindelijk naar Cuijk. Op de grenzen van Haps en Cuijk vond ik den burgemeester (die verlof had, maar voor deze gelegenheid was teruggekomen) met een eerewacht van paarden en fietsen. Ik nam den burgemeester in mijn rijtuig, en zoo ging het naar Cuijk.
Aan de kom van de gemeente stond de harmonie mij op te wachten, en toen ging het in optocht naar het raadhuis. Ik werd aldaar opgewacht door de wethouders, den secretaris, den ontvanger en door eene dochter van den wethouder Manders, die mij met een lang vers een bouquet aanbood. Zij had haar vers (werk van den schoolmeester) op papier. Gelukkig, want anders was zij er niet uitgekomen.
 Pastoor Franciscus Bijvoet, 1882-1903, foto 1900 (P. van Haren) |
Op het Raadhuis zat ik eerst wat met B. en W. te praten; vervolgens gaf ik audientie; eerstens aan den deken en zijne kapelaans; de deken (Bijvoet) noodigde mij uit kerk en pastorie te komen zien, voor welke eer ik bedankte. Hij zeide mij, dat hij een nieuwe kerk moest hebben, en dat hij, omdat hij geene fondsen had, hoopte, dat een eventueel subsidie in den bouw door de gemeente, Afdeeling St. Agatha; door Gedep. Staten zou goedgekeurd worden. Ik antwoordde hem, dat die vraag later moest overwogen worden, wanneer het besluit er was; dat ik er mij nu niet over uit kon laten.
De directeur van de fratersschool maakte zijne opwachting; evenzoo de leden van den Raad, Somers de rijksontvanger, Smulders, een candidaat-notaris en Haan, de postdirecteur. De Rijksveearts Boots riep mijn steun in, voor het geval dat het drijven van Grave, om hem te dwingen aldaar te komen wonen, in den vorm van een besluit bij Gedep, Staten mocht komen. Hij wilde te Cuijk blijven, daar moet een standplaats zijn voor een Rijksveearts, want daar was veel vee. Voor het geval er te Grave een Rijksveearts mocht komen, dan hoopte hij, dat men hem het provinciaal subsidie niet zou ontnemen en dat aan den veearts te Grave te geven; het scheen dan het best, dat beide een subsidie van de provincie kregen.
Werten, hoofd der school (f. 1.000,- tractement + f. 400,- van de normaalschool te Boxmeer) had op zijn school eertijds 120 kinderen; sinds de fraters gekomen waren, was zijn school leeg geloopen; hij had er nu nog 17. De beide veldwachters klaagden, dat hun de bijbaantjes verboden waren, en dat zij geen verhooging van tractement hadden gekregen. Te dezer zake adresseerden zij zich later tot mij; toen de raad, niettegenstaande mijn aandringen, de veldwachtersjaarwedden niet wilde verhoogen, besloot de burgemeester om, zoo lang hij burgemeester zijn zou, uit zijn eigen beurs ’s jaars f. 25,- aan iederen veldwachter te geven (zie dossier, eindigende met mijne beschikking d.d. 2 October 1897 A no. 1ste. Afd. 1ste. Bureau, veldwacht).
Tijdens den vorigen burgemeester (Van den Bosch) zijn in een ongelukkig oogenblik de gemeentebezittingen verdeeld tusschen Cuijk en St. Agatha, en zijn er toen twee gemeente-afdeelingen gemaakt; St. Agatha is bij die verdeeling zeer bevoordeeld; St. Agatha is nu zeer rijk, en weet met het geld geen weg (het is op dat geld, dat de deken Bijvoet aast voor den bouw van zijne kerk); Cuijk is betrekkelijk arm.
 Station Cuijk |
Men had in Cuijk er op gerekend, dat ik daar zou ontbijten; ik heb van het klaar gemaakt dejeuner echter geen gebruik willen maken, omdat ik bereids in Oeffelt ontbeten had. In optocht werd ik weer naar het station te Cuijk gebracht; de heele bevolking liep mede naar het station. Ik gaf toen weer een heele extra voorstelling aan de reizigers van den trein, waarmede ik vertrok.
De administratie van Cuijk was over het algemeen goed verzorgd; de witte vakken in de registers van den burgerlijken stand waren niet alle aangestreept; een register van aanvragen en beslissingen volgens de hinderwet was nog niet bijgewerkt.
Den 28 April 1902 kwam ik weer in de gemeente. Ik kwam van Nijmegen, alwaar ik aan het station een rijtuig uit Grave vond, waarmede ik over Hatert en Malden naar de Maas reed, welke ik aan het veer te Mook passeerde, om mij daarna te begeven naar het hotel “De Korenbeurs”, alwaar ik bij de gezusters Van Duijnhoven mijn intrek nam. Na aldaar ontbeten te hebben, begaf ik mij naar het gemeentethuis (gelegen aan de Maas), alwaar ik den burgemeester Barge met diens twee wethouders, Manders en Toonen aantrof. De Heeren deelden mij mede, dat in Cuijk vrij belangrijke leerlooierijen waren; wethouder Manders, die zelf leerlooier is, deelde mij mede, dat te Cuijk uitsluitend tuigleer en zoolleer gelooid wordt. Voor tuigleer worden uitsluitend inlandsche huiden gebruikt; voor zoolleer La Plata-huiden. Voor leerlooierijen van tuigleer en zoolleer is het niet noodig, dat de huiden gestroomd worden.
 Burgemeester P. Barge, burgemeester 1901-1904 (P. van Haren) |
Van de 7 raadsleden wonen er twee in St. Agatha; de 5 overigen – ook de twee wethouders – wonen in Cuijk. Vroeger waren Cuijk en St. Agatha één; burgemeester Van den Bosch woonde te St. Agatha op den huize “Handert”. Zijne zoons wonen daar nog. v.d. Bosch zorgde, dat bij de finantieele scheiding St. Agatha bevoordeeld werd; alle bosschen waren daar toen juist aangelegd; het werk was gebeurd, de kosten waren er aan besteed. Nu zijn die bosschen veel waard, en representeeren een groot vermogen voor St. Agatha. Alle stukken, op die scheiding betrekking hebbende zijn zoek; men vermoedt, dat ze nu nog zijn op Handert bij de zoons van v.d. Bosch. Men weet niet, wanneer de finantieele scheiding haar beslag kreeg; in ieder geval vóórdat Manders lid van den Raad werd, d.i. vóór 1871.
Ten gevolge van den bouw van de lijn Nijmegen-Venlo zijn vele gronden zeer in waarde verminderd, men zeide mij met 1/3 der waarde. De gronden tusschen de Maas en de Spoordijk, van Cuijk tot Katwijk, werden er beter van, doordat het Maaswater, na den kunstweg te hebben overstroomd, voor de spoordijk blijft staan, dan bezinkt, en vervolgens door een duiker in den spoordijk, afvloeit in de richting van Linden. Maar de gronden links van de spoorbaan, die vroeger direct het volle Maaswater kregen, krijgen nu het water, dat tusschen Linden en Gassel binnenstroomt; daar ligt de dam echter 42 c.m. hooger dan tusschen Cuijk en Katwijk; men krijgt dus veel minder water, en houdt het water gedurende veel korter tijd; de waardevermindering deswege wordt geschat op 1/3.
De meeste gronden van Cuijk zijn bijna waardelooze peelgronden, en liggen grootendeels onder Mill en onder Wanroy; eenig hooiland ligt aan de Maas onder Cuijk. De gronden van St. Agatha liggen gedeeltelijk onder Linden (hooiland), gedeeltelijk onder St. Agatha, mooie bosschen.
Er zijn te Cuijk twee harmonien, uitsluitend om de partijschappen; de eene harmonie wordt in het leven gehouden door den eenigen zoon van wijlen burgemeester Van Groen, een jongeman, gehuwd, drie kinderen, die nogal geld heeft en niet heel veel verstand.
 Het raadhuis met rechts op de voorgrond drukkerij Lindert, 1905 (J.W. Becker) |
Het oud archief is zeer verwaarloosd; men is juist begonnen het te ordenen; een groot, geen aangenaam werk. De geneesheer Van den Dries, een jongeman van 30 jaren, krijgt f. 800; hij levert voor die som ook de medicamenten en moet ook in den verloskundigen dienst voorzien. Hij heeft op zijne kosten eene vroedvrouw aangesteld. De raad kan voor haar dus geene instructie maken; alles volgt uit de instructie van den doctor. Van Lindert, de boekdrukker, geeft aan ± 15 menschen werk. Smulders, de tegenwoordige notaris in Gastel, was als candidaat-notaris werkzaam bij notaris Van den Berg; hij was toen geïnteresseerd in een handel van vleesch enz. op Duitschland handelende onder den naam van de weduwe Albers.
Op mijne audientie verschenen twee kapelaans; deken Bijvoet was ziek en liet zich excuseren. Dominee Blok verscheen ook nog; hij was tien jaar als zoodanig werkzaam te Ravenstein, 71/2 jr. te Berlicum, en nu sinds 21 jr. te Cuijk. Hij is de vader van den Ambtenaar van het Openbaar Ministerie te Amsterdam, eertijds advocaat te ’s Bosch. Op de school te Cuijk gaan thans slechts acht leerlingen; de rest is bij de fraters; op de school te St. Agatha zijn ± 30 kinderen.
Den 18 Maart 1905 kwam ik weer in Cuijk. Ik logeerde in het hotel De Korenbeurs aldaar, bij de gezusters Van Duijnhoven, en begaf mij te voet naar het gemeentehuis. Ik verleende audientie aan pastoor Mutsaers, met zijn twee kapelaans, de Heeren Offermans en Van Kessel. De Heeren kwamen eenvoudig hunne opwachting maken, en prezen zeer den nieuwen burgemeester, in wien zij meenden, dat de Regeering een gelukkige keuze had gedaan.
 Prent van Hotel de Korenbeurs, geschilderd door A. von Geusau omstreeks 1880 |
Vervolgens verscheen een surnumenair der belastingen, de Heer Molens, tijdelijk belast met de waarneming van het ontvangerskantoor. Daarna kwam Dr. Van den Dries, een broeder van den Bosschen apotheker, een jongeman, sinds 8 jaar in Cuijk gevestigd, van wien ik zowel in Cuijk als in de naburige gemeenten niets dan goeds hoorde. Eindelijk ontving ik nog Van den Berg, die namens de moeder-overste van het gesticht mijne tusschenkomst kwam vragen in eene moeilijkheid, waarin ze met de gemeente was gewikkeld, doordat de gemeente het huishoud- en afvalwater van haar gesticht niet op straat wenschte te ontvangen. B. en W. deelden mij te dezer zake mede, dat de Raad in die quaestie nog eene beslissing moest nemen.
Toen ik te Cuijk op het raadhuis kwam, vond ik daar niemand als den burgemeester; de beide wethouders verschenen later. Wethouder Manders keek wel wat zuur, blijkbaar nog onder den indruk, dat hij geen burgemeester was geworden. Ik deed maar, alsof ik er niets van bemerkte. Van de raadsleden wonen er nog 5 in de kom en 2 in St. Agatha. Een van de raadsleden uit de kom, de wethouder Toonen, is landbouwer, zoodat de boeren drie raadsleden hebben en de burgers vier.
 Fanfare St Caecilia, ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum, 1907 (Lange-Van den Bosch) |
Door deken Bijvoet werd in Cuijk eene St. Joseph’svereeniging opgericht met eene eigen harmonie enz. Hij wilde toen de bestaande harmonie (St. Caecilia) dood drukken om alles bij zijne Roomsche vereeniging te krijgen. De armere leden van St. Caecilia (schoenmakers en derg.) moesten wel aan den wensch van den deken voldoen, of ondervonden onaangenaamheden (bijv. doordat ze van het zangkoor werden gezet). Die strijd wordt nog altijd voortgezet. De oude harmonie (St. Caecilia) wordt sterk gesteund door den zoon van den vroegeren burgemeester, den onder curatele staanden Heer Groen (curatrice is zijne echtgenoote, eene juffrouw Hoevendaal, de dochter van een gepensioneerden majoor uit Cuijk). De gemeente geeft nog altijd eene subsidie aan die harmonie. Als er uitvoeringen zijn, dan gaan Cuijk’s notabelen zoowel naar St. Caecilia als naar de St. Josephsvereeniging, ofwel ze gaan naar geen van beiden, omdat ze daarmede de geestelijkheid genoegen doen.
De Cuijksche beestenmarkten zijn steeds bijzonder druk; men heeft getracht ook paardenmarkten te stichten; op de eerste markt kwamen veel paarden (200) maar geen kooplui. Als op de volgende paardenmarkt ook geen kooplui komen, kan men de zaak als mislukt beschouwen. B. en W. gaf ik in overweging een uitgebreide beschrijvenden staat van de gemeente eigendommen aan te leggen, waarin alles wat op cultuur, exploitatie, ontvangsten en uitgaven betrekking heeft, nauwkeurig wordt opgeteekend. Ook omtrent het onderhoud der waterleidingen gaf ik den raad, het in eene hand te brengen, en ten laste der gemeente te nemen.
Met hoog opperwater (11.20 + A.P.) zet gemeente Cuijk de dijkwacht uit, en zorgt voor bewaking en onderhoud. In de laatste 25 jaren kostte dat jaarlijks gemiddeld f. 25,- aan de gemeente. Omtrent het in consumptie brengen van uit nood geslacht vee bestaat geen regeling; men pleegt juist overleg met naburige gemeenten om tot eene uniforme regeling te geraken. De veldwachters krijgen nog altijd eene gratificatie; gesteund door den burgemeester heb ik daartegen sterk geprotesteerd. Wegens overtreding der leerplichtwet werden enkele processen-verbaal opgemaakt. Herhalingsonderwijs wordt niet gegeven, noch op de openbare school, noch door de fraters; daarop sterk aangedrongen.
Er is geen algemeen armbestuur in Cuijk. Wanneer het parochiaal armbestuur en Vincentius niet willen bedeelen, en bedeeling volstrekt noodzakelijk is, dan wordt daarin direct van gemeentewege voorzien; die gevallen komen slechts zelden voor.
Den 13 April 1909 kwam ik weer in Cuijk; ik spoorde er vanuit Arnhem heen; bezocht later nog de gemeente Linden; en nam ten slotte te Haps weer den trein Boxtel-’s Bosch. Voor de audientie meldde zich slechts pastoor Sengers aan. Na den dood van Mgr. Smits werd pastoor Mutsaers van Cuijk naar Tilburg verplaatst, en werd kapelaan Sengers uit Tilburg des Heeren Mutsaerts’ opvolger te Cuijk. De man had niets bijzonders te vertellen.
 Burgemeester Van Mortel, van 1904-1945 (P. van Haren) |
Wethouder Manders is nog steeds een onhebbelijk mensch; of hij nog altijd boos is, dat hij geen burgemeester werd, dan wel, of ’s mans natuur zoo onaangenaam is, kan ik niet beslissen. Wethouder Toonen maakte mij een aangenamen indruk. Burgemeester Van de Mortel schijnt het met zijne wethouders goed te kunnen vinden.
Het viel mij niet mede, dat er nog geen staat was omtrent de exploitatie der gemeentelijke bezittingen. De burgemeester heeft mij formeel toegezegd, te zullen zorgen, dat die staat spoedig gereed kwam. B. en W. deelden mij mede, dat voor een pr. jaren een hoofdelijke omslag moest worden ingevoerd, omdat de gemeentelijke bezittingen te weinig opbrachten; sinds was men het Broek gaan scheuren, gaan haveren enz. en vermeerderden de inkomsten daardoor met ± f. 2.000. Als het zoo blijft doorgaan, hoopt men den hoofdelijken omslag weer te kunnen afschaffen.
De bosschen van St. Agatha groeien slecht; de gronden aldaar zijn thans voor de tweede maal met mast bezet; terwijl de eerste hak prachtig hout gaf, zoodat men 35-jarige bosschen tegen f. 1.200 en f. 1.400 de H.A. verkocht, moet men thans de 28-jarige uitgegroeide bosschen te gelde maken en zal men geen f. 500 per H.A. bedingen. Als die bosschen gevallen zijn, wil men de gronden haveren en dan tot weide aanleggen; men verwacht daarvan zeer gunstige resultaten; zou men dan na jaren van die weide weer bosch willen maken, dan zal de mast ongetwijfeld prachtig groeien.
De gronden, aanvankelijk eigendom van de Kruisheeren te St. Agatha, later door den Staat geconfisqueerd, waren wellicht een half millioen waard; voor en na heeft de Staat van die gronden verkocht; doordat de Katholieken niet mochten koopen, brachten die verkoopingen zoo goed als niets op. Dat koopverbod schijnt thans door Rome opgeheven te zijn. Wat de Staat thans nog van die gronden in handen heeft, wordt gedeeltelijk geadministreerd door de ambtenaren van de Registratie in Boxmeer, gedeeltelijk door die van het Domein te Nijmegen.
Oud archief en nieuw archief werd geordend door secretaris Vos uit Elst; het archief is niet heel veel bijzonders, er ontbreken zeer veel stukken, maar wat er is, is goed geïnventariseerd; alles is goed te vinden.
Er is nog geen algemeen armbestuur; men wil dat niet instellen, omdat er geen fondsen zijn, en men bevreesd is, dat, wanneer armmeesters voor de bedeeling moesten zorgen, zulks aan de gemeente meer geld zou kosten. Te Cuijk bezoeken 14 leerlingen de openbare school, te St. Agatha 42; herhalingsonderwijs wordt te Cuijk gegeven aan 8 leerlingen; te St. Agatha aan niemand; door verandering der uren waarop het verstrekt wordt, hoopt men het te St. Agatha tot bloei te brengen.
 Veemarkt in de Grotestraat, ca. 1920 |
Omdat wethouder Manders geageerd heeft tegen eene subsidie aan de bijzondere school te Cuijk, heeft de pastoor getracht, hem in 1907 uit den Raad te werken; de toeleg mislukte; gevolg was natuurlijk veel ruzie en partijschap. Gemeente onderhoudt thans duikers en waterleidingen en betaalt daarvoor f. 75 meer dan vroeger; alles is thans goed in orde. De beestenmarkten blijven buitengewoon goed gaan; het Cuijksche veeslag heeft nog een groote reputatie; alle stierkalveren werden aangehouden, en als jonge stieren, soms reeds als kalveren van 5 of 6 maanden verkocht.
Het spreekt vanzelf, dat, waar alles rijp en groen wordt aangehouden, niet alle stierkalveren zich later ontwikkelen tot mooie stieren! Vooral Limburg koopt de beste jonge stieren weg, en besteedt daarvoor veel geld. De Cuijksche boeren slachten, door die mooie jonge beesten te verkoopen, de kip, die de gouden eieren legt. Het veeslag gaat thans niet meer vooruit!
Den 18 April 1913 bezocht ik de gemeenten Cuijk en Oefffelt. Van hotel De Korenbeurs wandelde ik naar het Raadhuis; daar zat ik met B. en W. ruim drie uren te praten; voor de audientie had zich niemand aangemeld.
Hoewel er druk getrouwd wordt (22 huwelijken in één jaar) is er geen woningnood; in de laatste jaren werd er zeer veel gebouwd; de bouwverordening werd trouw gehandhaafd. Bij raadsverkiezingen wordt sterk gewerkt; er is eene Roomsche kiesvereeniging opgericht, als tegenwicht van de neutrale kiesvereeniging van wethouder Manders e.c.; naar het schijnt met het bepaalde doel om wethouder Manders bij de aanstaande periodieke verkiezing te doen vallen; in de aanst. Junimaand zal het dus weer erg spannen!
St. Agatha heeft slechts 300 inwoners; met 1 raadslid (A. Gerrits) heeft het dus het haar competeerende aandeel in den raad. Hoewel de mooie oude kerk eigenlijk nog groot genoeg was, is die, jammer genoeg, afgebroken, en door een zeer mooi kerkgebouw met twee torens (65 M. hoog) vervangen; aangenomen voor f. 147.000; bijwerk enz. ± f. 30.000.
Burgemeester Van de Mortel geeft zich veel moeite voor het zeer bloeiende Cuijk; laatstelijk zorgde hij voor het aanbrengen eener rioleering van f. 2.500, waardoor ruim 100 H.A. in St. Agatha van het schadelijke kwelwater bevrijd worden; Cuijk werd gerioleerd voor f. 8.000; het vuile water gaat naar de Maas. De groote straat van Cuijk is feitelijk de Maasbandijk; het hotel De Korenbeurs van v. Duijnhoven ligt dus aan den dijk.
Door ontwatering van het Broek (groote zorg voor de waterleidingen) is de waarde daarvan sterk vermeerderd; door niet meer in weischaren te verpachten, is de opbrengst per H.A. successievelijk gestegen van f. 18 tot f. 70 per H.A. In St. Agatha wordt nóg ingeschaard. De dennenbosschen in St. Agatha doen het erg slecht; ze worden successievelijk gerooid, de grond in bouw- of weiland herschapen. Bij besmettelijke ziekten wordt ontsmet door het Groene Kruis te Grave; dat gebeurt zeer goed, en kost ± f. 18. Men klaagt over de reiniging in den ontsmettingsoven te ’s Bosch; het goed lijdt daar veel; komt soms verbrand of totaal bedorven terug.
Er wordt voortdurend goed landbouw- en tuinbouwonderwijs gegeven; teekenonderwijs werd door gemeente aangeboden, maar niet gevraagd; de Hanze is bezig een handelscursus in elkaar te zetten. Armoede wordt niet geleden; gemeente bedeelt zelve voor ± f. 800 per jaar; meest bestedelingen; daar is geen algemeen armbestuur.
 Leerlooierij Regouin |
Men is zeer blijde, dat er eene electrische centrale is; de aansluitingen zijn talrijk. De industrie, vooral drie sigarenfabrieken en eene stoomleerlooierij, gaat goed; de veemarkten gaan buitengewoon; het getal markten wordt voortdurend uitgebreid; de 4 exportslagerijen werken druk. Alle jonge stierkalveren worden aangehouden; die, welke op de keuring worden afgekeurd, gaan naar de exportslagerijen.
Door den spoordijk werden de gronden ten Oosten van dien dijk zeker niet beter; de gronden ten Westen van den dijk gingen sterk in waarde achteruit; ze krijgen wel minder water; de bovenmond werkte bij een Maasstand van 10.85 M., de benedenmond bij 10.42; bovendien moet het water er langs een omweg heen geleid worden. Cuijk heeft nog 100 H.A. onder Wanroij op de grens van Mill; op het moment nog slechte afwatering, en daarom moeielijk te ontginnen.
Den 16 Augustus 1918 bezocht ik per auto vanuit Cuijk de gemeenten Oeffelt, Haps en Cuijk. Burgemeester Van de Mortel blijft zich wel veel moeite geven, maar hij is lastig, en zal, naar ik meen, eerder den strijd zoeken, dan te trachten, de verschillen tot eene hoogere eenheid terug te brengen en op te lossen. Als hij minder scherpe hoeken en kanten vertoonde, was hij n.m.m. aangewezen als lid der Staten, later vermoedelijk als Gedeputeerde. Thans zal hem, naar ik vrees, én het een én het ander ontgaan, het is jammer, want er steekt in hem zeker een beter Statenlid, dan het gros van alle Heeren, door dat gedeelte van Noordbrabant naar Den Bosch afgevaardigd.
Voor het verkrijgen van hoogere revenuen van de gemeentelijke bezittingen moet hij hard vechten; door de gronden waar noodig te ontwateren, door de biezen weiden om te ploegen, door het land op andere wijze te verhuren, bereikte hij volkomen zijn doel. Een uitvoerig register van de eigendommen van Cuijk, en een dito van die van St. Agatha werd door hem aangelegd; met bijbehoorende kaart. Cuijk heeft 80 H.A. broekgrond in het Noord Westen der gemeente; bovendien 19 H.A. goed hooiland onder Linden. Gemiddelde waarde f. 2.000 de H.A. Verder nog 100 H.A. broekgrond onder Wanroij, die eerst ontwaterd zouden moeten worden, alvorens te kunnen worden ontgonnen. St. Agatha heeft nog 20 H.A. bosschen, van verschillende qualiteit; sommige gedeelten worden zeer goed; de groei van anderen laat veel te wenschen over. In het geheel bezit St. Agatha 60 H.A. grond, met eene gemiddelde waarde van f. 2.000 de H.A.
De Staat der Nederlanden (Domeinen) bezat aanvankelijk zeer uitgebreide bezittingen, afkomstig van geconfisqueerde goederen van het klooster van St. Agatha; successievelijk werden vele bosschen, los land en zes boerderijen verkocht; de Staat bezit thans nog 30 H.A. onder St. Agatha, 8 onder Linden, en 8 onder Beers.
Volgens B. en W. zijn er thans minder partijschappen in Cuijk dan vroeger; de beide harmoniën krijgen een subsidie uit de gemeentekas; dientengevolge minder wrijving. Bij de laatste verkiezing voor de Tweede Kamer werden 22 stemmen uitgebracht op den socialist Oudegeest. Wethouder Manders (sinds 1871 lid van den Raad) is nog een eigenzinnig lastig man; vooral bedacht op het bijeenschrapen van geld. Hoewel zeker 2 ton rijk, houdt hij geen dienstbode, en moeten zijne dochters de straat schrobben.
Inzake de moeilijkheden tusschen Pastoor Sengers en Dr. Van den Dries, in verband met diens weigering om patienten te behandelen, die zich van de Katholieke vroedvrouw bedienen, wist ik geene goede oplossing te geven. De industrie bloeit; de veemarkten brengen aan Cuijk’s ingezetenen groot voordeel; Cuijk blijft sterk vooruitgaan, in tegenstelling met Boxmeer, dat niet tot bloei schijnt te kunnen komen.
Voorhoeven sloot met opzet bij zijn locaalspoorwegplannen Cuijk buiten zijn ontworpen net. Zijn opzet is, het verkeer zoo lang mogelijk op de ontworpen lijnen te houden. Werd Cuijk mede aangesloten, dan kreeg men verbinding met de Maas; afleiding van het spoorwegverkeer naar het verkeer te water scheen hem uit den aard der zaak ongewenscht.
Den 30 April 1921 bezocht ik Cuijk, Linden en Beugen. Ik was naar Cuijk gegaan omdat G.S. moeielijkheden hadden met den gemeenteraad: de Raad wilden den veldwachter te St. Agatha wegdoen; de burgemeester wil hem behouden. De benoodigde gelden moeten op de begrooting uitgetrokken; de Raad wil daar niet aan. Houden G.S. hun eisch vol, dan zal – zoo dreigt men – de Raad en corps ontslag nemen. Omdat zoo mogelijk te voorkomen ben ik naar Cuijk gegaan.
Na lang heen en weer praten kreeg ik het wel zoo ver dat althans de wethouders zullen medewerken, om het salaris voor 1921 op de begrooting te brengen.
 Panorama van de overstroming van Cuijk in 1920 (F.B. den Boer) |
Voor leniging van schade bij de doorbraak te Cuijk werd beschikbaar gesteld ± f. 150.000 voor bedorven aardappels door het Rijk; 60.000 door Watersnood Commissie te Amsterdam; 16.248 van elders; 40.000 om het zand weg te werken van 20 H.A. door het Rijk; 7.000 om het zand weg te werken van 20 H.A. door Watersnood Commissie Amsterdam. Men is met nieuwe schadestaten bezig, volgens welke aan Watersnood Commissie te Amsterdam nog f. 140.000 zou gevraagd worden. Bovendien heeft gemeente f. 30.000 geleend, voor kosten van herstelling van dijken, planken noodkeeringen enz., terwijl de Provincie nog eene vordering van f. 53.000 op Cuijk heeft, voor kosten van herstel van de Valuwedijk.
Het gaat op het moment niet goed in Cuijk; er is veel werkeloosheid door de groote slapte in de bedrijven.
Den 29 Mei 1922 bezocht ik vanuit Cuijk de gemeenten Cuijk, Oeffelt en Beers. Ik ging weer naar Cuijk, omdat de administratie ter secretarie zooveel te wenschen over laat. Na eindelooze rappels kwam eindelijk de gemeenterekening over 1920 in; de ergste gemeenterekening van de verschillende gemeenten was heilig bij die van Cuijk; zulk knoeiwerk dacht ik niet dat mogelijk was. Ik heb er B. en W. een ernstige grief van gemaakt, dat zij zulk werk durfden inzenden. Van B. en W. gaat niet voldoende drang uit op het personeel; de burgemeester is veel te veel afwezig en laat het bestuur van de gemeente á l’abandon. Hij is bovendien lastig en bezit geen aanpassingsvermogen; hij heeft daardoor met vele menschen moeielijkheden, ten koste van zijn invloed. De Raad neemt dikwijls ondoordachte besluiten, zonder zich te storen aan wat de burgemeester zegt.
Met Rijkspremie zullen in gemeente door een particulier 24 arbeiderswoningen gebouwd worden en 8 middenstandswoningen. Bovendien verkreeg de gemeente de toezegging van Rijkspremie voor den bouw van 12 arbeiderswoningen; het is nog onzeker of die 12 woningen wel gebouwd zullen worden. Er is veel ruzie en partijschap in Cuijk. Bij de laatste Raadsverkiezing vielen 5 van de 7 Raadsleden, waaronder de 2 wethouders: Manders en Toonen. Als Toonen zich herkiesbaar had gesteld, zou hij misschien herkozen zijn geworden; hij heeft er zich blijkbaar niet aan durven wagen.
De vroedvrouwquaestie kwam tot eene oplossing; benoemd werd Mej. Versteeg uit Roelofarendsveen. Zij valt blijkbaar in den smaak der menschen; er zijn thans geen moeielijkheden meer met de beide doctoren. In Vianen zal eene R.C. bijzondere school komen. Nu zijn er weer moeielijkheden over de overdracht van klokken en uurwerk uit den ouden toren aan den pastoor, de zaak hangt thans bij G.S.
 Sigarenfabriek Victor Hugo, gebouwd in 1910, foto 1985 (Collectie PNB) |
In 1920/1921 besteedde men f. 30.000 aan verbetering en versterking van waterkeeringen. Electriciteitsbedrijf maakte in 19211 een netto winst van f. 1.200; licht 60 cnt kracht 30 cnt per KWU. Er zit nog f. 62.000 geleend geld in, waarvan f. 15.000 voor den kabel door de Maas. Aan 8 uitgetrokken werkeloozen wordt werk verschaft; er zijn bovendien nog 30 werkelooze bouwvakarbeiders en leerlooiers; de sigarenfabrieken schijnen nog al werk te hebben.
De in 1920 bij de doorbraak verzande 20 Hectaren zijn ontzand; het heele werk heeft f. 18.000 gekost. De voor dit werk door de Watersnoods Commissie beschikbaar gestelde f. 7.000 bleven ongebruikt; men hoopt, dat geld te mogen gebruiken om de door den Watersnood geleden schade van enkelen nog te kunnen vergoeden. Het onverstandige werk van den burgemeester in 1920, het leggen nl. van eene houten kisting langs de Maas, terwijl de Provinciale Waterstaat met den Valuwedijk bezig was, kostte f. 2.600. Dit bedrag zit in de geldleening van f. 30.000.
