Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Goirle
Den 24sten. Juli 1896 bezocht ik de gemeente Goirle. Door eene vergissing van Klasens kwam ik daar anderhalf uur later aan, dan ik mij zelven geannonceerd had. Omstreeks 10 uur kwam ik aan de grens der gemeente, alwaar ik werd opgewacht door een achttal ruiters, die als eerewacht fungeerden. Even buiten het dorp stond de harmonie; deze stelde zich aan het hoofd van den stoet, en geleidde mij naar het raadhuis.
Aldaar vond ik den burgemeester (Philipsen), en den wethouder Rens. De andere wethouder, de fabrikant Van Besouw, was voor zaken afwezig, en had mijn komst te laat vernomen, om nog tijdig terug te kunnen zijn. Met B. en W. doorliep ik het verslag over 1895 en de begrooting voor 1896. Veel stof tot bespreking leverde een en ander niet op. Goirle is eene gemeente, met eene opkomende industrie. Het gaat den fabrikanten en den menschen over het algemeen goed. Armen zijn er niet. Van een socialistisch streven is onder de fabrieksarbeiders schijn noch schaduw.
Het katholieke leven is er zeer sterk ontwikkeld. De openbare school telt slechts 23 kinderen, meest kinderen van marechaussee, kommiezen enz. Op mijne audientie verschenen alleen pastoor en kapelaan. Om half twaalf verliet ik Goirle, en reed ik over Tilburg en Alphen en Riel naar Baarle-Nassau. De administratie van den ontvanger, zoowel als die van den secretaris gaf geen aanleiding tot ernstige bedenkingen; enkele opmerkingen werden mondeling gemaakt.
Den 4den. Mei 1900 kwam ik weer in Goirle; ik reed van Tilburg naar Goirle; vandaar terug naar Tilburg, alwaar ik een ontbijt besteld had in het hotel Hegeman; van Tilburg ging ik naar Gilze; daarna naar Alphen; om vervolgens over Riel naar Tilburg terug te keeren, bij Hegeman te eten, en vervolgens den trein te nemen naar ’s Hertogenbosch.
Sinds mijn vorig bezoek aan Goirle waren aldaar met subsidie van de provincie 2 harde wegen aangelegd; om die wegen te zien reed ik bij het gaan naar Goirle van ’t Heike langs Groenewoud, Bakertand en Abkoven naar Goirle; bij het terugrijden nam ik den anderen weg: Goirle, Hoogereind, Ven, Katsbogten aansluitende aan den provincialen weg Alphen-Tilburg. Naar het gemeentebestuur mij mededeelde, stond, sinds deze beide wegen in orde werden gebracht, geen enkele boerderij in Goirle meer dan 200 Meter van den harden weg verwijderd.
Op het raadhuis te Goirle werd ik ontvangen door burgemeester en Wethouders; de orde van het gemeenteverslag volgende, besprak ik met hen de belangen van de gemeente; ik vernam van hen, dat de verbinding van den spoorlijn Tilburg-Turnhout met Goirle, in het belang van de industrie ondernomen, en door de gemeente sterk gesubsidieerd, juist was aanbesteed; dat men geweigerd had een post- en telegraafkantoor waarop men recht had, omdat men bevreesd was voor een directeur, die zijn kantoor slechts op vaste uren geopend zou hebben; door den brievengaarder, die er nu was, werd men goed bediend; bij hem kon men den heelen dag terecht.
De finantieele opkomst van Goirle is geweest de aankoop van het domein in 1842 van den tiend te Goirle voor f. 16.000. Na 1872 stelde de gemeente de gelegenheid, om den tiend af te koopen, open; in 1872 en 1873 werd voor ± f. 25.000 tiend afgekocht; later voortdurend nog meer tot een bedrag van ± f. 42.000. Voor zooverre de tiend niet afgekocht is wordt die nog verpacht; niet, zooals elders, jaarlijks, maar voor 10 jaren aan de boeren-eigenaars; die pacht brengt nu nog ± f. 250 ’s jaars op. De tiendplichtige gronden liggen meestal op de Belgische grenzen (Lamenakker), en behooren aan boeren uit Poppel.
Over drie jaren treedt Goirle in het bezit van het heerlijk jachtrecht van Goirle , voor 12 jaren kocht Goirle ten name der gemeente dat recht, op verzoek van v.d. Berg te Tilburg; Van den Berg betaalde alle kosten (f. 5 per H.A., benevens alle proceskosten, geëvalueerd op nogmaals f. 5 per H.A.) onder voorwaarde, dat hij gedurende 15 jaren zou mogen jagen. Die 15 jaren loopen in 1903 ten einde.
De industrie te Goirle gaat vooruit; de boeren hebben niet te klagen, zij zijn ook te vreden. De winkelnering gaat achteruit; de oorzaak daarvan ligt in de oprichting van een coöperatieven winkel, door de corporatie “Rerum novarum”, Evenals de vereeniging “Eigen Hulp” slaat ook deze corporatie in het groot in; de behaalde winst wordt verdeeld onder de leden in dezen vorm, dat de leden voor het hun toekomende winstaandeel, weer in den winkel “Rerum novarum” inkoopen doen. Vooral door den industrieel Van Besouw, den zoon van den wethouder, wordt die winkelvereeniging zeer gesteund.
Voor mijne audientie te Goirle had zich niemand aangemeld. Ik verweet den secretaris dat ik op 4 Mei 1900 nog geen verslag omtrent den toestand der gemeente over 1899 had, en het dus met een verslag over 1898 moest doen; hij verontschuldigde zich door te wijzen op de drukte van de volkstelling. De tekortkomingen in de gemeenteadministratie door Klasens in 1896 gerapporteerd bleken niet allen te hebben bestaan. De secretaris had in 1896 Klasens blijkbaar niet altijd verstaan, en daardoor soms onjuiste inlichtingen verstrekt. Noch het onderzoek ter secretarie, noch het nagaan der boeken en kas van den ontvanger gaf aanleiding tot het maken van ernstige bemerkingen; een en ander was blijkbaar goed verzorgd.
Om aan de industrie het aanvoeren van steenkool en andere grondstoffen gemakkelijk te maken, heeft de Staatsspoor een hulplijn gebouwd naar Goirle; de gemeente moest daartoe bijdragen f. 5.000 in geld, benevens f. 10.000 voor den aankoop van de benoodigde gronden, welke de gemeente moest leveren. Niettegenstaande de fabrieken oorspronkelijk hadden toegezegd eene groote bijdrage, en de gemeente rekende op f. 5.000, gaven de Heeren ten slotte niets. De 5 fabrieken meenden die lijn van algemeen belang! Het particuliere belang van de fabrikanten bestond daarin, dat bijv. de firma Van Puyenbroek wekelijks gemiddeld twee wagons steenkool noodig heeft; dat iedere wagon haar aan transport naar de fabriek nu f. 1,50 kost, terwijl vroeger het transport van Tilburg naar Goirle zeker f. 8,- kostte. Die firma verdient door dat lijntje dus (2 x f. 6,50) x 52 = f. 676 ’s jaars.
Den 23 Juni 1904 bezocht ik vanuit Tilburg weer de gemeente Goirle; dienzelfden dag ging ik nog naar Berkel en naar Udenhout. Dankzij de tusschenkomst van pastoor Ariens was juist de groote werkstaking aan de fabriek van de firma Van Puijenbroek opgeheven. Het Statenlid Van Puyenbroek, die ter audientie verscheen, en daarna de pastoor (de Heer Crescoeur) waren er vol van. Het hoofd der fratersschool, frater Verhoeven, kwam ook zijn opwachting maken en had niets bijzonders te vertellen.
De burgemeester moest naar de begrafenis van zijne zuster; met den wethouder Van Besouw, en met den opvolger van den overleden wethouder Rens moest ik den tijd vol praten. Onwettige geboorten komen in Goirle niet voor; wel daarentegen veel gedwongen huwelijken, volgens Van Besouw 50%. Men heeft aan de Staten eene subsidie gevraagd in de kosten van herstelling der Oude Ley voor het geheel geraamd op f. 1.100. Hadden Botermans (groot belanghebbende om zijne vloeiweiden) en Hilvarenbeek mede willen betalen, dan zou men niet bij de Staten hebben aangeklopt.
Op heele gemeente drukt een heerlijk jachtrecht; van de gronden, in eigendom aan gemeente behoorende, werd het heerlijk jachtrecht afgekocht; de rechtbank stelde den afkoopprijs op f. 5 de H.A.; aan proceskosten werd nog wel f. 5 per H.A. betaald. v.d. Bergh uit Tilburg betaalde alle kosten, onder voorwaarde, dat hij gedurende 15 jaren de gemeentegronden gratis mocht bejagen. Die termijn is nu verstreken; hij heeft nu de jacht ingehuurd voor f. 205 per jaar, voor een termijn van 6 jaren.
Sinds mijn vorig bezoek onderhoudt Goirle alle waterleidingen op kosten van de gemeente. Dr. Costerman Boot is belast met de geneeskundige armenpraktijk; men is over hem zeer tevreden; hij is een van de weinige Protestanten uit de gemeente. Armoede wordt in Goirle niet geleden; Vincentius moet één gezin bedeelen; het algemeen armbestuur zorgt voor twee arme gezinnen. Enkele ouden van dagen, en sommige weeskinderen zijn besteed.
De fabrieken in Goirle gaan zeer goed; de heeren hadden enkele zeer goede jaren; vooral 1904 belooft zeer goed te zijn. De winkeliers klagen steen en been, vooral ten gevolge van den coöperatieven winkel Rerum Novarum, opgericht op initiatief van Besouw. Men betreurt het zeer, dat de Meyerij haar tramplan niet kon uitvoeren. Er is nu eene concessie-aanvrage voor een electrische tram Goirle-Tilburg-Gilze-Ginneken, van de ingenieurs Beversen en Van Heurn te ’s Hage. Men hoopt er het beste van.
Den 12 April 1907 kwam ik weer in Goirle; tevoren had ik Alphen bezocht; in Tilburg nam ik weer den trein naar Den Bosch. Met B. en W. lang geredeneerd over de behoefte, om, in gevolge de woningwet, een uitbreidingsplan vast te stellen; de burgemeester begreep mijne bedoeling niet, en meende alles met de bouwverordening te kunnen dwingen, en toonde zich zeer ontstemd, dat de wethouders hem niet hadden willen steunen, om de fabriek van v. Lisdonk, waar het ketelhuis verbouwd werd, 5 Meter terug te rooien, om op die manier de straat van 3 op 8 M. te brengen. Ik liet de kadastrale plans komen en legde aan B. en W. en aan den secretaris zoo goed mogelijk mijne bedoeling uit.
De industrie – vooral de linnen- en hennepweverij – bloeit zeer; naar ik vernam, zal er binnenkort eene kolossale inrichting bijkomen, die zou een half millioen kosten! De geest van het volk is nog wel goed, maar heeft toch wel geleden, sinds men de menschen in bonden bijeenbracht; vooral de werkstaking aan de fabriek van de firma Van Puyebroek - welke werkstaking 7 weken duurde – heeft veel kwaad bloed gezet. Uiterlijk is aan die fabriek de verhouding tusschen werkgever en werknemer nog wel goed, maar het is niet meer dan schijn.
Land voor aardappels betelen de fabrieksarbeiders over het algemeen niet meer; zij mesten ook geen varken meer. Op de fabriek willen de menschen wel hard werken, maar daarmede is het dan ook uit. Wethouder Van Besouw deelde mij mede, dat op zijne fabriek de menschen des Zaterdags om 4 uur gedaan hadden, juist om hen vrijen tijd te geven om hun land te kunnen bewerken, maar dat ze er niet van profiteerden. De menschen lezen veel couranten – ook socialistische, welke zij uit Tilburg krijgen – ze zijn lid van 25 vereenigingen of gezelschappen, maar voeren verder ook niets uit.
De gemeente deed in den laatsten tijd veel: er werden twee wegen verhard; er werd een spoorlijntje gemaakt naar Tilburg, voornamelijk voor de fabrikanten, maar ook voor de boeren, die hun mest daar goedkoop aangevoerd krijgen, 100 wagons per jaar; de tram Tilburg-Goirle-Hilvarenbeek-Esbeek-Belgische grens is in aanleg; men gaat eene gasfabriek bouwen, om in eigen bedrijf gas te produceeren. Maar er blijft nog veel meer te doen over; als men maar geld had; in de eerste plaats een nieuw Raadhuis.
 Gezicht op de Kerkstraat en omgeving. Foto genomen vanuit de kerktoren. Aan de rechterzijde van de Kerkstraat de textielfabrieken met schoorstenen van de firma's Van Enschot en Van Besouw, 1915 (foto: collectie Regionaal Archief Tilburg) |
Den 8 April 1911 bezocht ik Goirle en Hilvarenbeek; ik ging er vanuit Den Bosch heen. Voor audientie had zich niemand aangemeld. De voor korte jaren gestichte gasfabriek gaat zeer goed; het beheer van de fabriek wordt gevoerd door B. en W. Deswege werd een ambtenaar ter secretarie aangesteld op een salaris van f. 300. Het Raadhuis, waarover burgemeester Steinweg gevallen is, viel mij zeer mede: rechts raadszaal en burgemeesterskamer; links secretarie met kamer voor archiefberging, en daarachter een groote ruime kluis, voor stukken van waarde.
De verhouding tusschen de wethouders en den secretaris laat blijkbaar nog veel te wenschen over; een pr malen zag ik mij verplicht, hem in bescherming te nemen, o.a. toen de wethouder Rens beweerde, dat de secretaris bij den verkoop van 1.500 H.L. cokes opzettelijk de belangen van de gemeente verwaarloosd zou hebben. Met burgemeester van Sonsbeeck gaat het blijkbaar heel goed, hij heeft blijkbaar slag, om tusschen de moeielijkheden door te zeilen.
De gemeente heeft nog ongeveer 270 H.A. heide; ze heeft een ontginningsplan door de Heide Mij laten maken, volgens hetwelk de ontginning van die heide op ± f. 130 de H.A. komt; men zag zeer tegen de kosten op, en was voornemens jaarlijks ± 10 H.A. in orde te laten maken; men heeft f. 11.000 op het Grootboek, afkomstig van den verkoop van heide aan Tilburg voor excercitieterrein cavalerie; dat wil men er voor bestemmen, maar dan komt men er niet mede. Ik heb de Heeren in overweging gegeven, de hulp in te roepen van het Staatsboschbeheer; dan had men zeker niet alleen geld genoeg, maar hield nog vrij belangrijk over. Ook hier weer bleek het, dat de ambtenaren van de Heide Maatschappij het gemeentebestuur hadden opgezet tegen het Staatsboschbeheer.
Lang geconfereerd over de waterleidingen; de Heeren geraden, te trachten een provinciaal subsidie te verkrijgen; dat zou echter alleen mogelijk zijn, als men wilde besluiten tot eene grondige verbetering van de rivier; daaraan zou men dan tevens kunnen vastknoopen de afkoop en het opruimen van den bestaanden watermolen, die zooveel schade veroorzaakt aan de hooger liggende perceelen. Bij de laatste volkstelling had gemeente meer den 3.000 zielen; er komen dus vier raadsleden bij; men denkt, dat minstens drie hunner fabrieksarbeiders zullen zijn.
Men is nog steeds niet kunnen slagen in de onderhandelingen met het Rijk, tot overname van de traverse van den Rijksweg, en roept mijne bemiddeling in, om van het Rijk eenigszins mildere voorwaarden te bedingen. Armen zijn er in Goirle haast niet; op het oogenblik behoeft Vincentius heelemaal niet te bedeelen. Het algemeen armbestuur heeft ± f. 1.000 inkomen, en besteedt dat geld bijna heelemaal aan bestedelingen in gestichten en liefde huizen. Bij linnenfabrikant Snels is nog gedwongen winkelnering; echter niet in die mate, dat het volk er over klaagt. Daarentegen werkt de coöperatieve winkelnering Rerum novarum zeer sterk; het is thans eene naamlooze vennootschap; de aandeeltjes bedragen f. 25 en zijn in handen der arbeiders; in 1910 bedroeg de omzet ± f. 100.000 en werd 13% dividend uitgekeerd.
De stemming onder het volk, na de algemeene uitsluiting van voor een pr jaren is veel beter geworden; de menschen begrijpen, dat ze niet alleen baas zijn. De fabrikanten maken goede zaken; de fabrieken werken druk. Gedwongen huwelijken, oorzaak van zooveel ellende, komen wel voor; men denkt 40 tot 50%. Drankmisbruik weinig; tappen in bierhuizen komt nog al voor.
Pater Cramer hield in februari 1911 een preek in de St. Jan te ’s Bosch om het retraitehuis te Vught in de milddadigheid der geloovigen aan te bevelen. Bij die gelegenheid vertelde hij, dat in Goirle meer den 1.000 fabrieksarbeiders zich verbonden hadden, om wekelijks een cent te geven. Dat retraitehuis belast dus de arbeiders uit Goirle jaarlijks met meer dan vijfhonderd gulden! Toen ik aan B. en W. vroeg, of de bewering van pater Cramer waar kon zijn, antwoordden zij bevestigend.
Den 13den. Juni 1916 bezocht ik per auto vanaf station Tilburg de gemeenten Goirle en Hilvarenbeek. De industrie maakte ten gevolge van den oorlog buitengewone zaken, op het oogenblik sukkelt men erg met gebrek aan grondstof; Engeland houdt o.a. de jute vast; wanneer daarin geen verandering komt, dan zal de fabriek van v. Puyenbroek over 10 weken stop gezet moeten worden. De loonen der arbeiders zijn sterk gerezen; op het moment wordt gemiddeld f. 10 tot f. 11 verdiend,+ 10% duurtetoeslag.
De geest van de arbeiders is goed; de woningen zijn goed; de huur bedraagt f. 1,25 tot f. 1,50. Er zijn minstens 40 woningen te weinig. Gemeente zal gaan bouwen; jammer, dat alles thans zoo duur is; de weekhuur zal belangrijk meer moeten bedragen. Moraliteit redelijk: 50% gedwongen huwelijken. Kindersterfte neemt af, sinds twee geestelijke zusters als huisverpleegsters dienst doen; gemeente en particulieren betalen daarvoor gezamenlijk ± f. 1.000 per jaar. Drankmisbruik komt weinig voor. Gedwongen winkelnering bestaat niet. De coöperatieve winkelvereeniging Rerum novarum heeft een buitengewoon groote omzet; zij heeft feitelijk alle winkelbedrijven onmogelijk gemaakt.
Van de ontginningen volgens de plannen der Heide Maatschappij komt niet veel terecht. Voor Staatsboschbeheer voelt men niet veel; men wil er nog wel eens over denken, maar het is haast de moeite niet waard; gemeente heeft nog slechts ± 150 H.A. heide. Er wordt nog veel waterschade geleden. Sterk geraden, om in overleg met de naburige gemeenten een verbeteringsplan te laten maken en uitvoeren. De provincie zal zeker wel subsidieeren. De gasfabricage gaat enorm vooruit; in 1913 geproduceerd 201.000 M3; in 1915 260.000 M3. In 1915 f. 3.000 winst. Gemeente bedient alleen de kleine afnemers van electrischen stroom; de groot industrie krijgt de stroom direct van Tilburg. Gemeente heeft 46 aansluitingen; moest in 1915 nog f. 360 toegeven. Het tarief, 25 cnt per K.W.U. is nog al hoog; schrikt de menschen af om aan te sluiten.
Er wordt veel gesmokkeld; ook door inwoners van Goirle. Van de elf raadsleden zijn er 3 fabrieksarbeider, 3 fabrikant, 3 landbouwer en 2 middenstanders. Communi consensu wordt die verhouding gehandhaafd. Meerdere putten werden afgekeurd om het slechte water; gemeente maakte drie putten met vier pompen. Armoeder is er niet. Vincentius verzorgt één gezin; algemeen armbestuur besteedt enkele weezen uit.
Den 21 Augustus 1920 kwam ik weer in Goirle. Bij de gemeenteraadsverkiezing brachten de arbeiders het tot vijf leden, zoodat de verhouding thans is 6-5. De fabrikant Van Enschot werd als wethouder vervangen door den arbeider Vermeulen. Ook in Goirle is groote woningnood: de gemeente bouwde in 1917 twintig woningen van f. 2.400; met eene huishuur van f. 2,40 dekt de exploitatie zich. In 1919 werden 22 woningen gebouwd, en in 1920 nogmaals 27; voor deze exploitatie moet de gemeente jaarlijks een groot bedrag storten.
In 1920 weer voor het eerst kermis; alle herbergen zijn gedurende 8 dagen drooggelegd, hetgeen zeer gunstig heeft gewerkt. Schaap, directeur openbare werken te Arnhem, maakt voor Goirle een mooi uitbreidingsplan. Men is in onderhandeling met Tilburg over het doortrekken der buizen van de waterleiding tot Goirle; Tilburg zou dan zelf moeten exploiteeren. De gasfabriek heeft de laatste pr jaren verlies opgeleverd; men verkoopt het gas blijkbaar te goedkoop. Omdat het zoo duur is branden ’s avonds slechts 25 van de 72 straatlantaarns. Het electriciteitsbedrijf gaf in 1917 nog verlies; in 1918 eene winst van f. 425 en in 1919 van f. 1061.
De partijschappen in de gemeente zijn niet erg; de geest van het volk is goed; daar zijn ± 30 georganiseerde S.D.A.P.ers. De coöperatieve winkelvereeniging N.V. de Hoop (eertijds Rerum Novarum) gaat buitengewoon goed. De toestand van de industrie is zeer verschillend: de wol spinnerij en weverij gaat slecht; de tapijtweverij en cocosmattenfabriek werkt zeer druk; de linnenweverij gaat slecht; de katoenweverij gaat tamelijk; en de jute spinnerij gaat nog goed.
Het herhalingsonderwijs is goed georganiseerd en druk bezocht; men houdt er de jongens onder de 18 jr mede bezig en houdt hen zoodoende tevens van de straat. Er werden twee 2-jarige cursussen landbouwonderwijs gegeven.
De waterschade is nog altijd vrij ernstig; er is geen samenwerking; als de Boerenbond er zich maar voor wilde spannen, dan zou er zoo veel kunnen worden bereikt; het kost veel moeite, in het algemeen belang iets tot stand te brengen. Het Raadhuis brandde in November 1918 af; vermoedelijk door kortsluiting; de voornaamste registers enz. werden gered. Men is thans met den herbouw bezig; dat zal ± f. 140.000 kosten. Middelerwijl is de secretarie thans gevestigd in ééne groote societeitszaal; daar moet in dat eene vertrek alles geschieden, tot zelfs de vergaderingen van B. en W. en van den Raad. Mijne besprekingen met B. en W. hadden plaats in een schoollocaal (uitgeruimd en netjes ingericht) van het liefdehuis (Zusters van Liefde, dochters van het Kostbaar Bloed). Drie nieuwsgierige nonnetjes stonden aan de deur om mij te ontvangen, en later weer om mij uitgeleide te doen.
Den 13den. Augustus 1924 kwam ik weer in Goirle. Ter voorziening in den woningnood werden tot nu toe ruim 120 woningen gebouwd, terwijl de gemeente nog met het Rijk onderhandelt over de premie in den bouw van 90 woningen. Deze moesten nl den 1 October aanst. gereed zijn; voor den bouw is nu uitstel gevraagd. In den Raad zitten 5 arbeiders, 3 boeren, 2 burgers en een fabrikant. In gemeente zijn geen partijschappen; verhouding tusschen werkgevers en werknemers is vrij goed.
Wethouder Vermeulen vertegenwoordigt de arbeiders in B. en W. Hij is een vrij geschikte man om mede te praten. Volgens den burgemeester veroorzaken de 5 arbeiders-raadsleden hem bij de leiding der vergadering heel geen last. Rijksweg Tilburg-Goirle is veel te smal; bij wedstrijden in het Sportpark of de wielerbaan is het er levensgevaarlijk. Omdat Goirle niet voldoende politie heeft, wordt met Tilburg overeengekomen, dat de verkeersregeling bij wedstrijden geheel zal geleid worden door de Tilburgsche politie. Over de tegenwoordige electrificatie van Goirle is men zeer tevreden; alles loopt tegenwoordig uitstekend.
Met Wethouder De Brouwer van gedachten gewisseld over de waterschapslasten van den Dommel; hem de geschiedenis van de zaak uitgelegd en zijne bezwaren weggenomen. De bezwaren van het comité van actie gaan uit van v. Puyenbroek; deze is een groot ontginner in tal van gemeenten, en heeft geen lust voor zijne ontginningen waterschapslasten te betalen. De vergaderingen van het Comité van Actie werden in Tilburg gehouden; volgens De Brouwer stemde in Goirle geen enkel landbouwer met die actie in, en is er ook uit heel Goirle niemand op die vergaderingen geweest.
De industrie heeft voortdurend druk gewerkt; dikwijls echter met verlies. Werkeloosheid heeft men heelemaal niet gehad tot vóór een dag of veertien, toen de firma Van Lisdonk failleerde. Daardoor kwamen 72 menschen op straat, welk getal op het moment tot ± 60 is gereduceerd. De loonen van de arbeiders zijn hoog; een gemiddelde fabrieksarbeider verdient f. 22. Het gaat den boeren goed; jammer, dat op 15 stallen mond-en-klauwzeer is uitgebroken. De geest van het werkvolk is vrij goed; er zijn 4 erkende S.D.A.P.ers; maar er worden bij eene verkiezing soms wel 25 à 30 socialistische stemmen uitgebracht.
Sinds het Wit-Gele Kruis met 2 verpleegsters in Goirle werkzaam is, verminderde de sterfte, vooral ook de kindersterfte, sterk. Men is niet tevreden over den dokter; de man is 65 jr oud, en heeft niet meer het vertrouwen van de menschen; geraden zich met den Inspecteur, Dr. Piekema te Velp, te verstaan over de te nemen maatregelen om tot verbetering te komen. De coöperatieve winkelvereeniging De Hoop (vroeger Rerum Novarum) heeft twee winkels; deelde over 1923 tien percent uit.
Vervolgonderwijs wordt niet meer gegeven. Daarentegen wordt het landbouwonderwijs, in tweejarige cursussen gegeven, steeds zeer gewaardeerd. Het nieuwe Raadhuis werd door mij van den kelder tot den zolder bezichtigd. Het ziet er goed uit; de meubileering van Raadszaal, trouwkamer, burgemeesterskamer is luxueus. Het Raadhuis is zeer ruim en zal, ook wanneer Goirle zich sterk blijft uitbreiden, jarenlang in de behoefte kunnen voorzien.
