Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Hilvarenbeek
Den 21 Augustus 1899 bezocht ik deze gemeente. Ik reed van Tilburg naar Hilvarenbeek; vandaar naar Hoogen Mierde; en vandaar over Reusel, Bladel en Hapert naar Eersel, alwaar ik overnachtte in het logement van Mol.
Op het Raadhuis vond ik B. en W.; mijn eerste werk was, na te gaan, of men was tegemoetgekomen aan de verschillende opmerkingen, waartoe mijn onderzoek van de gemeentelijke administratie in 1895 had geleid. Tot mijn leedwezen moest ik ervaren, dat men in velerlei opzicht daaraan niet voldaan had.
Op mijne audientie verscheen de armmeester Verhoeven, die inlichtingen kwam vragen naar aanleiding van mijne circulaire inzake het bijhouden van bedeelingslijsten van armbesturen. Daarna verscheen notaris Huysmans, tevens majoor-commandant van de rustende schutterij; hij vroeg verhooging van salaris voor zijn luitenant-kwartiermeester, en beklaagde zich verder over de wijze, op welke zijn collega notaris Hordijk te Vessem, tegen hem concurreerde. Deze ontzag zich zelfs niet, in Hilvarenbeek verkoopingen van roerend goed te komen houden van f. 150,- opbrengst!
Van B. en W. vernam ik, dat de Heer Swagenmakers uit Tilburg eigenaar was van “Groenendaal”, welk buiten vanouds bekend staat als het kasteel van Diessen. Bij verschillende gelegenheden wist hij zich het bezit te verzekeren van het heerlijk jachtrecht van Hilvarenbeek, Diessen en Westelbeers; voor een deel betaalde hij f. 5.000; later voor een ander deel f. 3.000; alles samen kostte hem het heerlijk jachtrecht ± f. 10.000; toen in rechten ten slotte door den Hoogen Raad, beslist was, dat het heerlijke jachtrecht bestond, ging Swagenmakers zijn recht verhuren; hij zou daarvan op het oogenblik ± f. 2.000 ’s jaars trekken; Tijderman betaalt voor een stukje van Hilvarenbeek f. 600; De la Court voor een stukje van Westelbeers f. 200.
Van de 7 Raadsleden wonen er 4 in Hilvarenbeek, 1 te Voort, 1 te Biest en 1 te Spul; hoewel van de 2.500 zielen er slechts 800 in de kom wonen, hebben deze toch de overhand, op de boeren van buiten. Men achtte dat gelukkig, omdat er anders in Hilvarenbeek zeker geene groote werken als aanleg van harde wegen enz. tot stand zouden zijn gekomen. Bij de laatste Raadsverkiezing te Hilvarenbeek had het erg gespannen, en was een lid uit Gorp vervangen door een lid uit Hilvarenbeek.
Ook in Hilvarenbeek gaat het den boeren niet best; op de uithoeken, als “Dun”, “Teulderhoef” en “Gorp” willen geen boerenknechts of meiden dienen; ten gevolge daarvan worden de boerderijen daar verlaten, en worden de gronden weer heide, voor zooverre ze niet tot bosch worden aangelegd.
Volgens B. en W. was de oorzaak van de quaestie Scheidelaar–Mallens het feit, dat Mallens indertijd naar een anderen doctor was geloopen toen zijne zuster ziek was. Ik ging met B. en W. ter plaatse den toestand opnemen; alstoen bleek mij, dat even boven de leerlooierij van Mallens nog eene andere looierij aan de Hilver stond, en haar onrein water op die beek loosde; de beek lag totaal droog; van vuil, laat staan van een brandpunt van besmetting, was geen sprake; de heele beek lag droog, zoowel bij de bovengenoemde looierij als bij de looierij van Mallens, als bij den tuin van Tijderman, en bij dien van Scheidelaar.
Het bleek mij, dat Scheidelaar een riool of iets dergelijks had, waardoor hij loosde in die beek; wel was het riool schijnbaar verstopt, maar dáár ter plaatse was de kant nat en vochtig. Aangezien van Mei tot October niet gelooid wordt, en men alsdan dus geen water loost, kan de looierij des zomers (als wanneer men van de tuinen profiteert) geen hinder veroorzaken; van October tot Mei wordt er gelooid, maar dan stroomt er ook water door de beek; de ± 20 M3 vuil water, welke Mallens alsdan in de week langs de beek afvoert, kunnen dan toch niet dien hinder veroorzaken, dien men volgens de deswege gerezen klachten zou meenen te mogen verwachten. De heele zaak maakte op mij een hoogst onaangenamen indruk, omdat ik vond, dat Mallens zonder grondige reden zoo belemmerd wordt in zijne broodwinning.
De burgemeester was maar half tevreden over zijnen veldwachter; in wat ik hoorde vond ik toch geen aanleiding, om den veldwachter eene opmerking te maken. Door de wet van 1897 was men ± f. 1.500 beter geworden; men had nu de opcenten personeel afgeschaft, en dacht er sterk over, den hoofdelijken omslag te verminderen. Ik ontraadde ten sterkste, dat men belastingen zou verminderen, als men niet de absolute zekerheid had, dat men ze zoo zou kunnen laten; men hoopte binnen enkele jaren mast te kunnen hakken; met de opbrengst daarvan zou men veel kunnen doen.
Toen in 1846 de aardappelziekte uitbrak, en men voor hongersnood vreesde, ging de gemeente eene leening aan om in den nood te voorzien; men begon met in de heide te werken en bosschen aan te leggen. Het zijn die bosschen, welke nu gehakt kunnen worden. Het laatste bedrag van de destijds gesloten leening wordt in 1900 afgelost.
Den 3 Juni 1903 kwam ik weer in de gemeente; ik reed er vanuit Tilburg heen; denzelfden dag bezocht ik nog Diessen; ik keerde later over Hilvarenbeek en Tilburg naar Den Bosch terug. 8% gedwongen huwelijken; 1% onwettige geboorten. Bij de verkiezingen wordt er nog steeds hard gewerkt; zoo viel bij de laatste raadsverkiezing de wethouder Kuypers; vooral door toedoen van Dr. Scheidelaer; deze reed nl. huis aan huis de kiezers rond en wist hen te bepraten, niet weer op Kuypers te stemmen.
Scheidelaer heeft nog altijd eene sigarenfabriek; daar werken 20 sigarenmakers. Scheidelaer zelf heeft geen verstand van sigaren maken; hij controleert slechts de boekhouding, en laat het technische gedeelte van de zaak over aan zijn compagnon. Den Heer “de Lang”.
Er is eene machtige afdeeling van den Boerenbond opgericht; tot nu toe hield deze zich buiten de dorpspolitiek; leden van den gemeenteraad mogen zelfs niet in het Bestuur van die Afdeeling zitten! Zou dat altijd zoo blijven? De boeren hebben de laatste jaren een redelijk goed bestaan gehad; zij leven betrekkelijk eenvoudig; maar hun materieele leven is goed; zij hebben het heel wat beter, dan hunne lotgenooten in het aangrenzende België.
Ik verleende audientie aan den cand. nots. Wenning, die zich kwam recommandeeren voor Waalwijk (vacature Bink) en zich met klem verdedigde tegen het beweren, dat hij aan zaakwaarnemerij zou doen; dat was een lasterlijk praatje, uitgestrooid door zijn zwager, met wien hij gebrouilleerd was, omdat hij zijn zuster ongelukkig gemaakt had. Dr. Scheidelaer kwam mij bedanken, omdat ik hem benoemd had tot lid van de Gezondheids Commissie. Dominee Heenk kwam zijn opwachting maken, en had niets bijzonders te vertellen; ik had hem vroeger reeds ontmoet als dominee te Veghel.
Pastoor Jurgens is van Esbeek verplaatst naar Hilvarenbeek; hij kwam met zijn kapelaan, den Heer van Gerwen. Pastoor Jurgens vroeg mijn steun, om bij G.S. goedgekeurd te krijgen een raadsbesluit, waarbij aan de kerk f. 6.000 wordt gegeven als bijdrage in een liefdehuis; het kerkbestuur nam daartegenover de verplichting op zich, om tegen f. 100 ’s jaars, of tegen zooveel minder, als mogelijk zou blijken, de armen van Hilvarenbeek in het Gasthuis op te nemen. In den allerlaatsten tijd is het oud archief geregeld en geïnventariseerd door den rijksarchivaris. De regeling is klaar; alles staat mooi geordend op zolder van het raadhuis.
De administratie van den gemeentesecretaris laat veel te wenschen over; in het gemeenteverslag komen de vreemdste fouten voor; zoo bijv. zouden er in de gemeente 6 openbare scholen zijn! Hij bedoelt dan te zeggen, dat er in 6 schoollocalen onderwijs wordt gegeven!
Ook in deze gemeente is gedwongen winkelnering; B. en W. noemden den schoenfabrikant J. v.d. Vleuten en den leerlooier Kuypers; zij dwingen hun knechts om tegen te hooge prijzen de benoodigde winkelwaren in hunne winkel te koopen. De parochie Esbeek is maar klein; 350 zielen; nog geen 200 communicanten.
Zie omtrent de verhouding van notaris Huysmans tot de weduwe Muré-van der Heyden, dochter van den veldwachter Van der Heyden te Nistelrode, wat ik daaromtrent onder “Nistelrode” aanteekende bij gelegenheid van mijn bezoek aan Nistelrode op 21 April 1906.
Den 20 Maart 1906 kwam ik weer in Hilvarenbeek. Ik reed er vanaf het station Tilburg heen; bezocht later nog Diessen, waarna ik over Tilburg naar Den Bosch terugkeerde. Ik verleende audientie aan Dr. Scheidelaar, die eenvoudig zijne opwachting kwam maken en mij mededeelde, dat hij nóg firmant was in eene sigarenfabriek met ± 20 arbeiders. Daarna aan pastoor Jurgens, die erg drijft in zaken, de gemeente betreffende; hij ageerde vooral tegen dr. Scheidelaar en tegen den burgemeester.
Ik heb hem gevraagd, toch wat meer gematigd op te treden; wat moet het volk toch wel denken van al die ruzies? Men kan elkaar wel afbreken, maar dan blijft er ten slotte ook niets over. Pastoor Jurgens vroeg, dat ik mijnerzijds den burgemeester tot gematigdheid zou aansporen, wat ik later natuurlijk deed. De Rijksontvanger Van der Ven en de hervormde predikant Heenk kwamen ten slotte nog hunne opwachting maken en hadden niets bijzonderes te vertellen.
B. en W. vertelden, dat er in Hilvarenbeek nogal gebouwd werd door kleine ambachtsbazen; de bouwverordening wordt scherp gehandhaafd voor zooverre dat mogelijk is; omtrent samenstelling van kalk, soorten van steenen enz. hadden B. en W. geen verstand; maar de voorgeschreven maten en afmetingen voor ruimte van kamers enz. werden steeds in acht genomen.
Bij de aanstaande raadsverkiezing zal het er spannen; men verwacht, dat de wethouder Favier uit den Raad zal geworpen worden. Bij de laatste verkiezing werd er niet gewerkt met drank, maar van beide zijden kregen de kiezers dubbeltjes voor tijdverlies! De Pastoor werkt vanaf de preekstoel!
Men hoopt, dat De Vicinaux den tram nog in den loop van dit jaar zal verlengen; er wordt dan gebouwd Tilburg-Goirle-Hilvarenbeek-Esbeek-het Zand-Aalst heide naar Poppel. Het is nog quaestieus, waar het douanekantoor zal komen: te Esbeek of aan de grens. Te Esbeek zijn betere woningen te krijgen voor de belastingsambtenaren dan aan de grens. Maar wordt het kantoor te Esbeek gevestigd, dan mag de tram tusschen de grens en Esbeek ook niet stilstaan.
Met behulp van de Heide Mij is men begonnen met de ontginning van de Biester heide, ± 30 H.A. waarvan 1/3 is aangelegd tot natuurweide. Omtrent het ontginnen van 19 H.A. Diessensche heide tot natuurweide was men in overleg met Heide Mij; men dacht er dit jaar nog mede te beginnen. Men had heel geen lust om hulp van Staatsboschbeheer aan te nemen bij aanleg van dennenbosschen; enkele verkeerde denkbeelden dienaangaande trachtte ik den Heeren uit het hoofd te praten.
Men klaagde zeer, dat het onderhoud der waterleidingen ten laste van de gemeente was gebracht; men had daarvoor f. 750 op de begrooting uitgetrokken, een bedrag dat door de grootgrondbezitters, notaris Huysmans, Swagenmakers enz. bespaard werd.
Er is nog gedwongen winkelnering op de fabriek van v.d. Vleuten, op de looierij van Kuypers; de arbeiders klaagden daarover niet, omdat ze geen mindere waar krijgen dan in andere winkels, en niet meer behoeven te betalen dan iedereen. Burgemeester Beretta heeft zich veel moeite gegeven om het werk ter secretarie te verbeteren, om het archief wat te ordenen, om het materiaal beter te bewaren. Hij schijnt heel goed met de wethouders te kunnen; ik vrees echter, dat hij het tegen den pastoor zal moeten afleggen. Hij staat niet naast Scheidelaar, maar tracht onzijdig te blijven in den strijd, hetgeen niet altijd door den pastoor wordt erkend.
Vanuit Den Bosch bezocht ik den 8 April 1911 Hilvarenbeek en Goirle. Ik verleende audientie aan Dr. Scheidelaar, van wien ik vernam, dat hij zich verzoend heeft met pastoor Jurgens; dat was omstreeks Januari gebeurd door tusschenkomst van het bestuur van de afdeeling Tilburg van den geneeskundigen kring. De Heeren hebben elkaar over en weer visites gemaakt! Hoe lang zal die vrede duren???
Pastoor Jurgens kwam zijne opwachting maken, evenals Ds. Thoden van Velzen, sinds 2½ jr dominee in Hilvarenbeek. B. en W. hebben groote moeite met notaris Huijsmans, die beweert het recht van voorpoting langs de wegen te hebben, en overal waar het maar mogelijk is, de wegkanten beplant, terwijl hij aan het onderhoud der wegen niets doet. Het gedrag van notaris Huysmans brengt de tongen nog dikwijls in beroering; hij krijgt van tijd tot tijd de dochter van den veldwachter te Nistelrode te logeeren; hare kinderen bezoeken op zijne kosten een pensionaat! Als notaris heeft hij zoo goed als niets te doen.
Swagemakers uit Tilburg is overleden; binnenkort zal zijn landgoed, Groenendael, benevens het Heerlijk jachtrecht van Hilvarenbeek onder den hamer komen. Dat Heerlijk jachtrecht bracht hem tot nu toe f. 1.300 op; het gedeelte tusschen Tilburg en de kom van Hilvarenbeek was gepacht door Tijdeman; het gedeelte ten Zuiden van de kom was gepacht door Van Puyenbroek en andere Tilburgsche Heeren.
Het oud archief werd gedeeltelijk geordend en geïnventariseerd door Mr. Bondam; het ligt uitgespreid op zolder; den burgemeester opgedragen, daarover aan Mr. Ebell te schrijven en hem te verzoeken het af te werken en voor den inventaris te zorgen. Gevraagd dat men een kaart van de gemeentelijke bezittingen zal doen vervaardigen, en in een register de exploitatie daarvan uitvoerig zal beschrijven. Gevraagd of men zich niet met de naburige gemeenten zou kunnen verstaan over de zoo noodzakelijke verbetering van de Reusel, desnoods met provinciaal subsidie. Gewezen op de mogelijkheid om provinciaal subsidie te verkrijgen in de kosten van aanleg van fietspaden.
Dr. Scheidelaar is herbenoemd tot 1920; naar het schijnt willen zijne tegenstanders de wettigheid van het benoemingsbesluit betwisten, om daardoor Thoden van Velzen, een jonge arts, zoon van den dominee, gelegenheid te geven benoemd te worden; hoofd van de anti-Scheidelaar partij is het Raadslid Lang, vroeger met Scheidelaar geassocieerd in diens sigarenfabriek.
Zeer tegen den zin van het gemeentebestuur – vooral ook van den burgemeester – wordt er thans herhalingsonderwijs gegeven. Den burgemeester aan het verstand gebracht, dat hij verkeerd handelde, door dergelijke zaken niet te bevorderen. Er zijn drie instellingen om armen te helpen: het algemeen armbestuur, het Katholiek armbestuur, het fonds van Spreeuwel; zij werken allen samen; er zijn heel wat bestedelingen, voor wie het algemen armbestuur de helft der bestedingskosten draagt, en ieder der beide andere instellingen ¼. Gedwongen winkelnering komt nog voor bij van der Vleuten; niet zóó erg, dat de arbeiders zich daarover beklagen.
Den 13 Juni 1916 bezocht ik per auto vanaf station Tilburg de gemeenten Hilvarenbeek en Goirle. De resultaten van de industrie zijn zeer bevredigend; de leerlooierijen maken buitengewoon goede zaken; de schoenfabrieken gaan goed; alleen de sigarenfabrieken werken slechts met geringe winsten: de tabak is moeielijk te verkrijgen en is bovendien buitengewoon duur.
Het werkvolk zal gemiddeld f. 8 à f. 9 verdienen; de woningen zijn redelijk goed; huishuur bedraagt ± 1,50. De geest van het werkvolk laat niet te wenschen over; voor eene fabrieksplaats is de moraliteit nog goed. Drankmisbruik komt weinig voor. Ook thans nog is er gedwongen winkelnering bij Van der Vleuten. Klachten deswege van de zijde van het werkvolk worden niet vernomen.
De uitgestrekte gemeentelijke bezittingen leveren der gemeente naar verhouding van de uitgestrektheid geene noemenswaardige baten op. Aan ontginning wordt weinig gedaan. In de Diessensche heide heeft men door heidemaatschappij 3,40 H.A. natuurweide aangelegd; die gronden zijn slecht bewerkt; de finantieele resultaten zijn maar matig; gemiddeld f. 130 per jaar. Bovendien is men weer bezig met 4 H.A. Eene beschrijving van de exploitatie der 3,40 H.A. was begonnen, maar niet ten einde gebracht. Voor de rest was er niets beschreven; een kaart was er niet. Burgemeester zal een en ander in orde brengen.
De Biester heide, die indertijd ontgonnen werd en prachtige resultaten opleverde, werd niet voldoende onderhouden; de waterleidingen niet geveegd. De mooie natuurweiden, die er waren, zijn geheel bedorven; totaal verzuurd; één groot biezenveld. Wel treurig! Burgemeester De Rooy maakt mij een ongunstigen indruk; de man schijnt het besef te missen, dat hij zooveel ten goede kan doen en moet doen. Naar mijne meening doet hij zoo goed als niets. Er gaat niets van hem uit. Toen hij klaagde, dat het raadslid Willekens zóó lastig was, heb ik er hem op gewezen, dat hij dankbaar moest zijn, dat Willekens uit eigen oogen keek, en zich naar de belangen van de gemeente interesseerde.
Bij de Heeren aangedrongen, zich in verbinding te stellen met het Staatsboschbeheer. Swagemakers is overleden; zijn erven hebben Groenendael verkocht aan een Zeeuw, met name Van Liere; het is wel jammer, dat hij al het mooie hout hakt, en van de bosschen bouw- en weiland maakt. Het heerlijk jachtrecht is nog eigendom van de erven Swagemakers.
Notaris Huysmans is thans gehuwd met eene jonge vrouw van onbesproken gedrag. Op zijn doen en laten vallen thans geen aanmerkingen meer.
Den 21 Augustus 1920 kwam ik weer in Hilvarenbeek. De gemeenteraadsverkiezing 1919 bracht twee nieuwe raadsleden, van wie één (Legius) arbeider is. Hun raadszetel verloren burgemeester De Rooy, en wethouder Noyens; er kwam dus veel versch bloed in den Raad! Er zullen in Hilvarenbeek ± 50 Protestantsche kiezers zijn; boeren van de Mij van Welstand onder Landlieden; ambtenaren; en vooral opgezetenen van de Mij Utrecht; van de zes bedrijfsboeren van die Mij is er slechts één Katholiek; onder de vaste arbeiders zijn enkele Katholieken. Het raadslid Van Mourik is Protestant.
Het was bedroevend, maar mij tevens eene groote ergernis, dat burgemeester De Rooij mij zoo dikwijls het antwoord schuldig bleef, als ik hem wat vroeg; de wethouders kwamen hem dan meestal te hulp; die eenvoudige menschen waren omtrent veel, beter op de hoogte, dan de burgemeester. Ook hier woningnood; er zijn 22 woningen in aanbouw; voor f. 136.900, benevens f. 3.500 voor het terrein. Die moeten f. 3,50 à f. 3,60 huur doen; gemeente heeft jaarlijks f. 1.100.- bij te dragen.
Het Diessensche Heike is thans voor 10 jr verhuurd voor f. 900. Het werd in 1919 door werkloozen, onder leiding van de “Grondmij” Zwolle ontgonnen. Los- en laadplaats aan het Wilhelminakanaal is aanbesteed voor f. 18.500. Aan De Bruin te Tilburg werd de opdracht verstrekt een plan met bestek en begrooting te maken voor een harden weg Biest-Moergestel-Diessen. Dit jaar was er weer voor het eerst kermis sinds 1914; de duur van de kermis werd met 1 dag ingekort; na ’s middags twee uur mocht in de herbergen geen drank verkocht; de kermis liep in de beste orde af.
Er is nog geen beschrijving van de exploitatie der gemeentelijke bezittingen; men zal er nu toch eindelijk voor gaan zorgen. Men heeft aan het’Staatsboschbeheer de bebossching van het Huisven opgedragen voor wat de hoog gelegen gronden betreft.
De sigarenindustrie ging vrijwel teniet. De schoenindustrie gaat goed voor wat betreft het grof werk; het fijn werk gaat heelemaal niet meer; daardoor ligt eene fabriek stil. Den leerlooiers gaat het slecht. De Grondmij “Zwolle” maakte de Reusel in orde; groote waterschade wordt er niet geleden. Notaris Huysmans is overleden; hij liet voor wellicht 3 ton grond na, bezwaard met minstens twee ton schuld.
Den 13den Augustus 1924 kwam ik weer in Hilvarenbeek. Geen audientie; ik was dus voor den geheelen duur van mijn bezoek op B. en W. aangewezen. Gemeente bouwde 22 woningen; de exploitatie kost jaarlijks f. 1.100. Nu voldoet het particulier initiatief weer voldoende in de behoefte; zoo werden in het laatste jaar een tiental woningen – meestal boerderijen – gebouwd. De verhouding tusschen boeren en burgers is goed; tusschen werkgevers en werknemers bestaat nogal eens wrijving. In den Raad zitten 2 arbeiders 4 burgers 5 boeren.
Wethouder Favier viel als zoodanig omdat hij burger was, en de boeren oordeelden, dat zij recht hadden op een wethoudersplaats. De nieuwe wethouder – v. Eyk – is boer. Willekens deed zijn best om wethouder Van Raak te wippen en hem te vervangen door den Protestant Van Mourik (klerk bij den notaris); de toeleg mislukte: Van Raak kreeg 6 stemmen, Van Mourik 5.
Warenkeuringsdienst is nuttig. Vleeschkeuringsdienst id. maar lastig. Men is in onderhandeling met Tilburg om daar hetzelfde systeem in te voeren als in Breda, nl dat een uit nood geslacht beest door den keuringsdienst per lastauto naar Tilburg wordt gebracht, daar wordt gekeurd, en wordt verkocht als het goedgekeurd wordt. Door die regeling vervallen groote bezwaren, welke ten plattenlande tegen de vleeschkeuring bestaan.
Aan de losplaats voor het Wilhelminakanaal te Biest is het nog niet erg druk: aangevoerd worden vooral Maaszand, steenen, hout, kunstmest; afgevoerd wordt hout, hooi, stroo enz. Havenmeester is een arbeider, die zich daar eene woning bouwde, winkel houdt, verlof heeft en verder bij het laden en lossen van de schepen behulpzaam is. Voorloopig laat de gemeente hem voor zijne diensten 50% van de haven en kade gelden.
Het electriciteitsbedrijf leverde het eerste jaar (1922) een voordeelig saldo van f. 1.600; in 1923 kwam Esbeek er bij; daar is niet voldoende afname en een groot net; het batig saldo liep in 1923 tot f. 100 terug, niettegenstaande Sissing van “de Utrecht” eene afname van f. 3.000 garandeerde. Men denkt er hard over, het Esbeeksche net weer op te breken.
Met het Staatsboschbeheer werd een contract gesloten tot bebossching van gemeentegronden. Op mijn vraag hoe groot het complex was, wist de burgemeester geen antwoord te geven. Er ontstond daarna een twistgesprek tusschen den burgemeester en de wethouders over de vraag of de bestaande bosschen bij het complex behoorden of niet. Ik verzocht toen den burgemeester op de secretarie het contract te halen. Hij heeft daarin toen verder zitten bladeren, maar kon mij, toen ik wegging, nog niet zeggen hoe groot het complex was, noch hoe het met die bosschen stond. Het was ergerlijk!
Omtrent de waterschapslasten van de Dommel vond ik in den wethouder Van Eyk een heftige aanhanger van het Comité van actie; ik heb den man zijne argumenten kalm weerlegd, en geloof hem gewonnen te hebben. Het was eene zeer langdurige discussie; ik miste daardoor den tijd om nog andere gemeentelijke zaken te bespreken.
