Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
St. Oedenrode
Den elfden Augustus 1898 bezocht ik deze Gemeente. Van het station te Boxtel reed ik over Liempde gedeeltelijk langs een vrij goeden kleiweg naar St. Oedenrode; vandaar ging ik naar Schijndel, alwaar ik den trein naar Den Bosch nam. Voor het Raadhuis vond ik het hoofd der school met een twaalftal bruidjes, die mij moesten strooien, en een gedeelte schooljeugd, die mij een welkomstlied, en een slotgroet toezongen. Daarna hield het hoofd der school een lange speech, waarop wij het raadhuis binnentraden.
Boven werden mij de wethouders voorgesteld; onmiddellijk daarna moest ik met den burgemeester naar diens woning om te ontbijten; Mevrouw Sassen-Mutsaers had voor een uitstekend ontbijt gezorgd, dat echter niet kon worden afgegeten, omdat de tijd ontbrak. Toen Sassen mij het ontbijt aanbood, had ik begrepen dat zulks op het Gemeentehuis zou plaats hebben!
Op mijne audientie verschenen vijf geestelijken, van wie de oude pastoor een mooie toespraak hield. De Rijksontvanger Broekhof riep mijne tusschenkomst bij den burgemeester in, dat er eene commissie zou worden in het leven geroepen, om de troonsbestijging van H.M. de Koningin te doen vieren, op eene St. Oedenrode waardige wijze. Nu was er geene commissie, en deed men niets dan voor f. 80,- ± 600 kinderen tracteeren, uitdeeling houden aan de armen en de harmonie bedenken.
 Klassenfoto van de lagere school, met schoolhoofd Roelvink links (1910) |
Notaris De Rooij en de postdirecteur Pitlo hadden niets bijzonders te vertellen. Het hoofd der school Roelvink heeft eene school met 360 kinderen, jongens en meisjes (Er is in St. Oedenrode geene zusterschool); hij heeft 6 onderwijzers van bijstand en heeft zelf geen klasse. Zijn tractement bedraagt f. 1.000,-.
Zoolang de tegenwoordige pastoor in functie blijft, zal er te St. Oedenrode geen zusterschool komen; men deelde mij mede, dat de fondsen voor eene nieuwe kerk en voor een school aanwezig waren, en dat zijn opvolger die dus dadelijk zal kunnen bouwen. Vrouw Vogels kwam vragen, dat ik haar zoon uit de gevangenis zou helpen; de ex-pootmeester De Kroon riep mijne hulp in tegen het gemeentebestuur; hij beweerde op last van den oud-burgemeester boomen te hebben gerooid, en tengevolge daarvan in een proces te zijn gewikkeld, dat hem f. 315,- kost.
Het tegenwoordige bestuur verschool zich achter den dood van de vroegeren burgemeester. Van der Ploeg uit Gemonde beklaagde zich, dat iemand, die uit zijne woning was gezet, kort bij zijn (v.d. Ploeg’s) huis een hut op de openbare straat had gebouwd, en dat hij daarvan veel last had.
Ik nam geen aangenamen indruk mede van mijn bezoek aan deze gemeente; de burgers en de boeren leven op geen beste voet samen; de boeren hebben de meerderheid. De burgemeester wil het goede, maar is niet krachtig, is ook niet gezien. Het komt mij voor, dat hij onmogelijk tegen de moeilijkheden, waarmede hij te kampen heeft, is opgewassen. Zoo schijnt men hem nu weer een secretaris te willen geven, die niets kent (een zoon van den vroegeren secretaris); zelfs de wethouders steunen zijn eisch – een bekwaam secretaris te mogen krijgen – niet.
Administratie van den ontvanger. Het vergunningsrecht was betaald deels in Mei, deels in Juni. Rechten wegens verrichtingen van den ambtenaar van den burgelijken stand waren in 1898 nog niet afgedragen. De opbrengst wegens gebruik van inculte gronden was op een ongezegeld hulpregister geboekt.
Administratie van den secretaris. Er is geen verordening op het afkondigen van strafverordeningen ex. Art. 172 Gemeentewet; er is geen staat van wat naar burgerlijk recht eigendom is van de gemeente (art. 229). Geen register van aangiften van Nederlanderschap (prov. bijblad no. 17 van 1893); geen register van beslissingen van B. en W. inzake de hinderwet; er is ook geen register van vestiging in de gemeente; soms geschiedt de inschrijving zonder duplicaat.
Den 8 Mei 1903 kwam ik weer in St. Oedenrode, vanuit Eindhoven had ik eerst Son bezocht, te Schijndel nam ik later den trein naar Den Bosch. De bevolking gaat nogal vooruit, de zedelijkheid wordt niet beter; van de huwelijken is zeker een vierde gedeelte “moeten”; er zullen ongeveer drie onwettige geboorten per jaar voorkomen.
De mindere man heeft in den regel zooveel land, dat hij eigen aardappels heeft, en jaarlijks een pr. varkens kan mesten; als hij ’s winters geen werk heeft, heeft hij toch altijd aardappels te eten. Er zijn maar weinig boeren die op eene eigen plaats wonen, de mooiste en beste boerderijen zijn gepacht. In den regel zijn de boeren gehuwd, maar zij trouwen op latere leeftijd, de vrouwen zijn meestal boven de dertig. Broers en zusters die samen blijven wonen en samen eene boerderij drijven komen haast niet voor.
Over het algemeen gaat het den boeren niet best; vele gronden worden door hen verlaten, omdat het arbeidsloon te duur is, omdat arbeiders soms helemaal niet te krijgen zijn. Vooral in Vressel worden vele gronden verlaten; soms worden ze dan dichtgepoot met most, soms laat men den grond eenvoudig liggen en doet men er niets meer aan.
De steenfabriek te Nijnsel trekt nogal enkele menschen; de fabriek wordt gedreven door de Gebrs. Werners uit Veghel, die dagelijks heen en weer gaan. Ook aan de boterfabriek van de Gebrs. Van der Hagen werken veel menschen; de Van der Hagens hebben een winkel, of zijn daaraan geïnteresseerd. Blijkbaar moet hun werkvolk daar in den winkel gaan. B. en W. wilden dat niet ronduit verklaren; ze waren blijkbaar te bang voor elkaar, om niet uit de school te durven klappen. Of dat de gedwongen winkelnering reden gaf tot ernstige klachten van de zijde der werklieden kan ik echter niet vernemen.
De leden van den Raad wonen nogal over de gemeente verspreid; vijf wonen er in de kom Habraken, Van de Ven, Swinkels, Kemps en Van Vessem. Moeskops en wethouder Wouters wonen op Heikant, M. Aarts en De Koning op Hout (weg naar Son); Van Grinsven op Wolfswinkel; Th. Aarts op Olland. Bij raadsverkiezingen is er gewoonlijk veel strijd, vooral tusschen burgers en boeren; burgers zijn: Van Grinsven (molenaar), Habraken (bakker), wethouder W. van de Ven, een 80-jarige rentenierende boer; Swinkels; Kemps, molenaar en Van Vessem, zoon van den vroegeren burgemeester.
De oude wethouder Van de Ven is blijkbaar de man, die voor de bepotingen en beplantingen zorgt van de gemeente; die er veel plezier in heeft, en, naar het schijnt ook veel verstand van heeft. Een deel van het Raadhuis werd tot voor korten tijd aan het Rijk verhuurd als post- en telegraafkantoor. Nu de lokalen vrij kwamen doordat het Rijk een eigen gebouw stichtte, raadde ik aan om het archief, dat slecht geborgen op zolder staat, naar beneden te halen en daarvoor eene kamer in te richten; men scheen daar weinig oren naar te hebben, en meer geneigd om de vrijgekomen ruimte aan een particulier als woning te verhuren. Met het oog op het brandgevaar kan ik dat niet aanraden.
De gasfabriek is sinds ± een jr. in andere handen overgegaan; het licht is nu gelukkig voldoende, van tevoren liet het veel te wenschen over, De leerplichtwet wordt veel overtreden; er moeten nog al eens verbalen worden opgemaakt. De gemeente heeft een kleine 1.000 H.A. eigendom; die gronden liggen in de Vresselsche heide en in de Jekscholsche heide; gemeente hakte in 1901 voor ruim f. 4.300 boomen; dat is wat veel; maar als de prijzen van nu blijven bestaan, kan gemeente, zonder zich uit te putten, jaarlijks wel voor f. 3.500 hakken. De canada’s moeten, als ze goed groeien en niet – zooals voor enkele jaren – van de rups hebben te lijden – in 25 jr. hakbaar zijn.
Het schouwen van de waterleidingen, meer dan honderd, waarvan sommige meer dan een uur lang zijn, neemt zeer veel tijd; in den regel zes weken. In 1902 werd tegen een 25-tal eigenaren geverbaliseerd. Onderhoud van wegen kost veel geld; in afgeloopen jaar werd op weg naar Olland voor f. 1.200 maasgrint gestrooid; die grint kost f. 2,25 de m3; transport kost ook nog eens f. 2,25; zoodat de grint, op den weg aangevoerd, f. 4,50 de m2 kost.
 Raadhuis met het nog onverharde Marktveld (ca. 1910) |
Een gedeelte van St. Oedenrode, met name het Marktveld en de plaats waar het Raadhuis staat, noemt men de Oude Vrijheid; historisch kunnen wij dien naam niet verklaren. Er is een gemeentelijk ziekenhuis (eene kleine localiteit natuurlijk) om in geval van besmettelijke ziekten de lijders op te nemen; de verpleging zou alsdan geschieden door de zusters uit de gemeente, behorende tot de orde van Schijndel. Deze zusters, 7 in getal, hebben eene bewaarschool, een enkelen ouden man of vrouw, en gaat uit zieken oppassen; eene leerschool hebben ze nog niet. Per zuster krijgen ze f. 100 van den Pastoor; overigens moeten ze zich zelve bedruipen.
B. en W. klagen over den slechten geest der bevolking; dat blijkt vooral als er brand is; dan willen de menschen niet werken, en maken spuit of slangen kapot. Ik heb de Heeren betoogd, dat het in den tegenwoordige tijd ook niet aanging, om diensten bij de brandweer zonder geldelijke vergoeding krachtens een oude politieverordening te eischen.
Als de Pastoor sterft, zal er een liefdehuis komen met eene bijzondere school voor meisjes; dat zal de gemeente financieel zeer verlichten, nu gaat alles op de openbare school, en heeft de gemeente drie eigen scholen te onderhouden, nl. in de kom, te Nijnsel en te Olland, en bovendien twee gemeenschappelijke scholen, nl. te Eerde en te Gemonde.
In het St. Paulusgasthuis zitten 13 oude vrouwen (niet onder toezicht van zusters); het gasthuis wordt door gemeente beheerd; bij stemming maakt de raad uit welke vrouwen daarin zullen worden opgenomen; het is eigenlijk een soort van hofje.
Meest alle hout, dat gemeente verkoopt, wordt door de klompenmakers in de gemeente gekocht en tot klompen verwerkt; in tegenstelling met de goede regeling van Schijndel, waar het hout alleen verkocht wordt tegen contant geld, wordt hier aan de koopers elf maanden crediet gegeven. De canada’s zijn in St. Oedenrode niet zóó goed als in Schijndel. De beste boomen groeien te “Hout” op den weg naar Son, bij Nijnsel. Er zullen een groote 200 klompenmakers in St. Oedenrode wonen.
Den 3den. April 1906 kwam ik weer in St. Oedenrode, ik reed per trein naar Eindhoven, vandaar per rijtuig van Smits-Paulussen naar Son; vervolgens naar St. Oedenrode; daar nam ik later den stoomtram naar Den Bosch (die tram liet een uur op zich wachten, was een uur te laat).Ik vond in deze gemeente twee andere wethouders: bij de laatste periodieke raadsverkiezing was de wethouder Van de Ven als Raadslid uitgevallen; dat trok de andere wethouder, de heer Wouters, zich zoo aan, dat hij ook ontslag nam als lid van den Raad.
 Oda-Klooster met het de Sint Vincentius meisjesschool (geheel rechts) bij het loslaten van de duiven (ca. 1906) |
Ik vernam van B. en W. dat de oude pastoor in 1903 overleden was, en als zoodanig werd geremplaceerd door kapelaan Van Erp uit Den Bosch. Deze begon aanstonds met den bouw van een gasthuis, bijzondere school voor meisjes, bewaarschool enz.; alles werd voor f. 108.000 aanbesteed; daarbij komt ± f. 20.000 bijwerk, en f. 25.000 voor meubilair, zoodat het heele zaakje, als het klaar zal zijn ± f. 150.000 zal gekost hebben. Voor eene nieuwe kerk is er nu geen geld meer, daaraan wordt thans, althans voorloopig, niet meer gedacht.
In de gemeente is er een soort van een hofje, elf woningen, waarin ten koste van een bestaand fonds, na benoeming door den gemeenteraad, even zoovele oude vrouwtjes verpleegd worden. Van die elf woningen zullen er 8 als onbewoonbaar afgekeurd moeten worden. B. en W. zijn ambtshalve beheerders van het fonds; zij willen nu die acht vrouwen tegen betaling in het nieuwe gasthuis doen opnemen, en vroegen mij, wat ik daarvan dacht. Ik heb gezegd, dat ik daarover geen oordeel had, dat zulks afhing van de stichtingsakte. De burgemeester deelde toen mede, dat de stichtingsakte zoek was.
Sinds den zoogenaamde boteroorlog gaan de zaken van v.d. Hagen veel minder goed; hij werkt veel minder, heeft veel minder afzet, en ontsloeg veel werkvolk. Wethouder Aarts kwam er voor uit, dat in den winkel van Verhagen voor diens werkvolk gedwongen winkelnering bestond; hij had dikwijls de menschen hooren zeggen, dat zij op de fabriek niet konden voldoen, wanneer ze hunne voorraden niet vanuit den winkel betrokken.
De houthak van de gemeente gaat achteruit, het rijpe hout is zoo goed als weg, in de eerste tien jaren zal men jaarlijks voor niet meer dan ± f. 1.000 kunnen hakken; dan wordt het weer geleidelijk meer, en zal men weer op f. 1.500 tot f. 2.000 per jaar kunnen rekenen. De gemeentegronden, die voor beplanting met canada’s geschikt zijn, zijn thans alle volgeplant, in den afgeloopen winter had men nog 980 boompjes geplant maar nu was ook alle geschikte grond bewerkt en volgepoot, zoodat nu geen verdere aanplant kan geschieden.
De gasfabriek is in particuliere handen, men is over de exploitatie tevreden; het gas is goed en niet al te duur. Aan B. en W. opgedragen een uitgewerkten staat van de gemeente-eigendommen aan te leggen, waarin alle bijzonderheden omtrent cultuur, exploitatie, opbrengst en kleine bijzonderheden nauwkeurig worden beschreven.
De geneeskundige armenpraktijk wordt waargenomen door Dr. Anderegg, een zoon van den doctor te Mill, men is over hem zeer tevreden. Hoewel in het gemeenteverslag veel wijsheid wordt verkocht over de wekelijksche martken, beteekenen deze in werkelijkheid niets.
 Gemeentesecretaris Johan Kemps |
De jonge Kemps is nog altijd waarnemend gemeentesecretaris; hij werd als zoodanig benoemd, omdat, na het overlijden van zijn vader, zijne moeder broodeloos was. Hij is nu 27 jr. en nog geen cand. gemeentesecretaris; hij studeert ook niet meer voor het examen, en neemt geen les meer. Ik heb B. en W. gewezen op hun plicht, om te zorgen, dat de jonge Kemps studeerde en examen deed; zij moesten hem n.m.m. een bepaalden termijn stellen (bijv. 2 jr.) binnen welke hij examen zou moeten gedaan hebben, op straffe van ontslag.
Den 19 Maart 1910 kwam ik weer in de gemeente; ik was van tevoren in Son geweest; te Schijndel nam ik weer den trein naar Den Bosch. B. en W. zijn zeer onder den indruk, omdat de Raad den jongen Kemps tot gemeentesecretaris benoemd heeft, ondanks hij het diploma als aspirant-gemeentesecretaris nog niet had; hij was nu al 6 jaren waarnemend, in afwachting van zijn examen; hij voerde in dien tijd niet veel anders uit dan plezier maken. B. en W. wilden hem nog ééne kans geven, en wilden hem nog voor drie jaren tijdelijk benoemd zien; de Raad benoemde hem toen definitief.
Vooral de wethouder Swinkels was daarover slecht te spreken; maar ook de wethouder Aarts was zeer boos. Deze laatste, die zich vooral met de beplantingen bemoeit, vertelde o.a. dat hij geen menschen meer kon krijgen, die voor de gemeente wilden werken, omdat ze zoo lang moesten loopen, voordat ze hun geld kregen omdat Kemps te lui was de mandaten op te maken.
Van het St. Paulusgasthuis zijn, in overleg met de Gezondheidscommissie, de vier slechtste woningen afgebroken, en de zeven anderen verbeterd; de stichting is in stand gebleven; zeven oude vrouwtjes worden daar nu verpleegd. Het archief is geordend door Ghijsbers, thans ambtenaar in Deurne; er is een kamertje op zolder voor afgetimmerd, terwijl er behoorlijke rekken geplaatst zijn. Het is wel niet mooi, maar het is toch veel verbeterd, een inventaris is er nog niet.
Gemeente liet door Heide Mij. een plan opmaken tot ontginning van de Bleek. 80 H.A. op de grens van Lieshout, volgens Heide Mij. moet 20 H.A. weiland worden en 60 H.A. bosch. Met het weiland is men dit jr. begonnen; 6 H.A. werden in gereedheid gebracht, en zullen gehaverd worden. Voor den aanleg van boschgronden recommandeerde ik het Staatsboschbeheer, terwille van de subsidie. Bovendien ried ik sterk aan, om een uitvoerigen staat aan te leggen omtrent de exploitatie der gemeentelijke bezittingen.
Men klaagt zeer over de kosten van het onderhoud der waterleidingen; de gemeente heeft meer dan 200 waterloopen te veegen en te onderhouden. Het gaat den Heeren Van der Hagen slecht met hunne fabriek van natuurboter; ze werken nog wel, maar ze maken geen zaken meer; dientengevolge hebben ze allerlei moeielijkheden, ook finantieele, onder elkander.
Gemeente heeft veel moeite, om finantieel rond te komen; voor enkele jaren was hoofdelijke omslag f. 800, thans f. 4.000; en nog heeft men geen geld voor de meest noodzakelijke uitgaven!
Den 29 Maart 1913 kwam ik weer in de gemeente; ik reed er vanuit Helmond per auto heen; bezocht daarna nog Liempde, en nam toen te Boxtel den trein naar Den Bosch. Wethouder Moeskops is ziek; ik word ontvangen door wethouder Kemps + den burgemeester. Aangeraden eene vereeniging ter voorziening in de volkshuisvesting op te richten, om in den grooten woningnood te voorzien.
Op het raadhuis is een bronzen buste geplaatst ter herinnering aan den schilder De Josselin de Jong, geboortig van St. Oedenrode. Onze gesprekken loopen vooral over de exploitatie van gemeentelijke bezittingen. Tot mijn ergernis heeft burgemeester nog geen algemeene beschrijving daarvan aangelegd; er sterk op aangedrongen, dat die nu eindelijk komt. Omtrent de exploitatie van “de Bleek” was er wél eene beschrijving gemaakt; 23 H.A. zijn tot natuurweide aangelegd; tot de bebossching van de overige 60 H.A. kan men nog niet komen. Nogmaals geadviseerd, zich in verbinding te stellen met het Staatsboschbeheer.
Wethouder Moeskops schijnt zich vooral te interesseeren voor den aanleg van natuurweiden; wethouder Kemps zorgt voor de bebossching; deze laatste was zeer sterk geporteerd voor den aanleg van een algemeen beschrijvenden staat van de exploitatie der bezittingen.
De burgemeester maakte mij een bedroevenden indruk; toen ik later beneden op de secretarie kwam en zag hoe diep daar alles onder de stof zat, heb ik nog weer eens geraden het doozenstelsel in te voeren. De burgemeester beweerde dat men daarmede reeds begonnen was, want er waren twee doozen; hem daarover toen hard gevallen, en er hem op gewezen, dat alles zoo vuil was, dat ik mijne handschoenen bedierf, door eene portefeuille met stukken aan te pakken. Wethouder Kemps maakte mij een goeden indruk.
Per auto reed ik op 11 Mei 1915 vanuit Den Bosch naar St. Oedenrode; tevoren had ik Boekel bezocht. V. Rijckevorsel, de nieuwe burgemeester, maakt een goeden indruk; hij schijnt het met de wethouders goed te kunnen vinden. Hoewel er geen partijen zijn in de gemeente, denkt men toch dat er stemming, misschien wel herstemming zal zijn bij de aanst. Raadsverkiezing; daarvoor zorgen de kasteleins!
 Stoomploeg waarmee gedeeltelijk de gronden in de ontginningen door de Heidemij werden geploegd (ca. 1909) |
Wethouder Moeskops zorgt voor de ontginningen enz. Omtrent de exploitatie van “de Bleek” is een uitvoerig beschrijvend register aangelegd. Op de 22 H.A. weiden 50 beesten à f. 22,- en 8 paarden à f. 50,-. Het oud archief is thans door den secretaris zoo goed mogelijk geïnventariseerd. De secretarie ziet er thans goed uit; de boel is schoon; het doozenstelsel is er ingevoerd.
Tegenover de klacht, dat de gemeente zoo onbillijk bezwaard is met het onderhoud der waterleidingen stelde ik dat er in St. Oedenrode 5 provinciale wegen waren, zoodat het onderhoud der wegen zoo goed als niets kostte; er zijn gemeenten o.a. Boekel waarin geen enkele provinciale weg is. Er wordt geen herhalingsonderwijs gegeven; B. en W. op het hart gedrukt, dat onderwijs zooveel mogelijk te bevorderen.
B. en W. er op gewezen dat de klompenindustrie in gemeente zeer sterk gedreven wordt; bestaat er voldoende gelegenheid om het vak te leeren? Zooniet, moet men dan niet bevorderen het bezoeken van den cursus voor klompenmakers te Best? Pastoor Van Erp vertelde mij omtrent oud-burgemeester Sassen dat, toen v. Rijckevorsel receptie hield na zijne installatie, Sassen de eerste was die daarvan gebruik maakte!
Zoo lang ik op het Raadhuis was, zat Sassen op een bank voor zijne woning (vlak naast het Raadhuis) met zijn beenen boven op het ijzeren hek. Aan brutaliteit ontbreekt het den Heer Sassen blijkbaar niet.
Den 29 Juli 1918 bezocht ik per auto de gemeenten Liempde, St. Oedenrode en Lieshout. Het gaat gelukkig heel goed onder burgemeester Van Rijckevorsel; ook de Overste Van de Poll, die ter audientie kwam, maakte zeer zijn éloges. Om in den woningnood te voorzien is een vereeniging opgericht; voorloopig voor 12 woningen.
 Een klompenmaker aan het werk |
Het volk krijgt in St. Oedenrode van den eersten stand een slecht voorbeeld; na het schandaal van oud-burgemeester Sassen (?) Mevrouw Walther komt nu weer een schandaal in het gezin Van der Hagen-Schindler; v.d. H. bezocht wat veel een boerenmeisje; zijn vrouw – eene dochter van den vroegeren burgemeester van St. Oedenrode – heeft tegen hem een proces tot scheiding van tafel en bed ingespannen; eisch door Rechtbank toegewezen; v.d. Hagen moet aan zijne vrouw jaarlijks f. 3.000 voor levensonderhoud uitkeeren.
De klompenindustrie maakt op het moment schitterende zaken; 80 klompenmakerijen waarin minstens 350 menschen werken, verdienen veel geld. De opleiding in het vak is echter gebrekkig; geschiedt bij de bazen; een bekwaam boorder moet, om het hakken te mogen leeren, een maand of vier voor niets werken. Kan hij gedurende zoo’n langen tijd zijn loon niet missen, dan blijft hij alleen boorder. Geen armoede; het algemeen armbestuur houdt alle jaren geld over.
Den 8sten. Juni 1922 bezocht ik vanuit Den Bosch de gemeenten Liempde en St. Oedenrode. Burgemeester Van Rijckevorsel is bezig de inrichting van het gemeentehuis te verbeteren. Een gedeelte daarvan was verhuurd; met veel moeite kreeg hij van den Raad gedaan dat de huur werd opgezegd. Daardoor kreeg hij wat meer ruimte; de raadszaal werd weer naar beneden gebracht; ook boven kwam er meer plaats.
 Burgemeester Jhr. Hubert L.J.M. van Rijckevorsel van Kessel, 1915-1942 |
Thans moet de secretarie, waar de administratie in uiterst primitieven vorm gevoerd wordt, hervormd en nieuw ingericht worden. Op de begrooting voor 1922 werd daarvoor een zeker bedrag uitgetrokken. De wethouders zien er tegenop, eraan te beginnen; alles is zoo duur; voor een betrekkelijk eenvoudige kast werd f. 600 gevraagd! Ik heb B. en W. op de secretarie geroepen, en hen daar betoogd, dat de nieuwe inrichting meer dan noodzakelijk moet heeten!
Aan het verslag 1920 was weinig zorg besteed. Bovendien was het haast niet te ontcijferen vanwege het slechte schrift. Op verzoek van den burgemeester gaf ik den ambtenaar Kluytmans – die het gemaakt had – deswege eene reprimande.
Door eene bouwvereeniging 22 woningen gebouwd; huurprijs f. 4,- tot f 4,50. Achttien woningen kregen in de bouwkosten een Rijkspremie. Twee boerderijen met Rijkssteun: 2 x f. 400 per H.A. (een in de Jekschotsche, en een in de Schijndelse heide). Nog voor 3 boerderijen Rijkssteun aangevraagd; nog in behandeling.
Electriciteitsbedrijf. Den 10 November 1920 in bedrijf gegaan met zes aansluitingen; op het moment zijn er 117 aansluitingen en 7 dito’s voor kracht; licht 60 cnt. (wordt 50 cnt.); kracht 25 cnt. Groote tegenwerking: er is eene gasfabriek, waarvan de concessie afliep einde April 1922. Na hevigen strijd in den Raad is die concessie verlengd: voor licht tot einde April 1923; voor warmte tot einde April 1927. De menschen hebben dus een jaar tijd gekregen om in hunne huizen electrische geleidingen te maken. B. en W. verwachten, dat er nu vele aansluitingen op het electriciteitsnet zullen komen, en het bedrijf behoorlijk rendabel zal worden; in 1921 bedroeg het verlies saldo ± f. 5.000.
Het levensmiddelenbedrijf kostte ± f. 25.000; men meende, dat het geheel afgerekend was; dezer dagen kwam er nog eene navordering uit Den Haag van f. 8.000 voor vet, geleverd in 1917 en 1918! Besselaar, Gemonde en Olland vormen te samen den Bodem van Elde. Het onderhoud van den harden weg St. Oedenrode-Olland-weg Boxtel/Schijndel is ten laste van gemeente; het is een grintweg; wordt thans verhard met basaltsteenslag.
Ten gevolge van de malaise zijn er ± 125 werkeloozen geweest; gemeente heeft thans nog 16 werkeloozen werk. Het gaat den klompenmakers niet best, velen hebben bovendien een reuzenstrop aan het klompenmagazijn te Boxtel; directeur Van Gassel, adviseur kapelaan Van de Ven te Boxtel. De klompen, daar opgeslagen, zijn grootendeels gebarsten, beschimmeld of kromgetrokken. Met Staatsbosbeheer gecontracteerd voor 300 H.A. In de Bleek 60 beesten ingeschaard tegen f. 35 - f. 45.
