Nieuwsgierig naar zijn handgeschreven tekst? Lees die dan hier.
Valkenswaard
Den 7den Augustus 1895 kwam ik voor het eerst in Valkenswaard. Den 1 October 1900 kwam ik er terug; ik vond er andere wethouders dan in 1895: de wethouder Jaspers was middelerwijl gemeente-ontvanger geworden; de wethouder Van den Besselaar kon zich niet verenigen met de groote uitgaven, welke de gemeente deed voor den aanleg van vloeiweiden; hij wilde daarvoor geen verantwoording dragen en bedankte om die reden als lid van den gemeenteraad.
De gemeente heeft thans ongeveer 30 H.A. vloeiweiden; 3 H.A. werden aangelegd door Verhulst uit Westerhoven; jammer, dat die 3 H.A. wat hoog liggen. Voor de rest werd door de Heidemaatschappij een groot plan gemaakt, en uitgevoerd.
Voor de Heidemaatschappij werkte eerst de Heer Engerman, daarna Snijders, en als laatste Born. Die aanleg kostte ongeveer f. 500 per H.A. f. 10.000 werd door de gemeente voor dit doel geleend; hoewel volgens het plan der Heidemaatschappij nog een Hectare of tien moet aangelegd worden, wil de gemeente daarmede wat wachten om eerst wat bij bloed te komen.
In 1900 kon voor het eerst gras verkocht worden van 10 H.A.; dat bracht ruim f. 700 op; in 1901 kan van 20 H.A. verkocht worden, terwijl dan tevens de laatste 10 H.A. worden bezaaid; die liggen daartoe nu gereed. Men rekent, dat aan mest, bewerken enz. in de eerste jaren f. 30 per H.A. nodig is. Later wordt dat minder, terwijl de opbrengst, als de vloeiweiden in beteren staat zijn, later nog moet vermeerderen. Men vreest niet voor overproductie van gras; de paters te Achel hebben 110 H.A. vloeiweiden; zij verkoopen tegenwoordig bijna geengras meer in publieksveiling; bijna hun geheele product gaat naar Duitschland en Engeland.
De toekomstige erfgenamen van de freule Van Tuyll te Heeze droegen aan de Heidemaatschappij op een plan te ontwerpen voor den aanleg van 30 H.A. vloeiweide en 80 H.A. natuurweide, aan de andere zijde van de Tongreep, boven (d.i. zuidelijker) dan de vloeiweiden van de gemeente Valkenswaard. B. en W. vreesden, dat zulks ten nadeele van hunne gemeente zou strekken, doordat voor die vloeiweiden water uit de Tongreep zou worden getrokken, en er dientengevolge niet voldoende water zou overblijven, om de weiden van de gemeente te bevloeien. Men hoopte deswege later een convenant met de erven Van Tuyll te kunnen afsluiten.
Van de 750 H.A. eigendommen van de gemeente zijn ± 100 H.A. met mast bezet; deze groeit redelijk goed. De oudste mast is nu 24 jr oud. De jacht van de gemeente is verhuurd aan den heer Rovers voor f. 400; voor die prijs bejaagt hij ook de eigendommen der ingezetenen, die meestal van hun recht ten behoeve van de gemeente hebben afstand gedaan. Rovers heeft 1½ jachtopziener en betaalt bij calenges hooge premies. Snippenjacht beteekent niet veel; konijnen zijn er weinig; hij zal jaarlijks 150 hazen en 200 patrijzen schieten.
B. en W. schouwen zelve de waterleidingen; eens per jaar; zij moeten veel stukken herschouwen. Dr Gyrath is opgevolgd door Dr Dagevos; hij krijgt f. 600, waarvoor hij ook de verloskundige praktijk moet waarnemen, benevens den doodschouw en de vaccinatie. Hij is tevens gemeentedoctor te Borkel, Waalre en Dommelen. Ambtenaar ter secretarie is Van de Ven, een zoon van den burgemeester van Best; hij wordt zeer geprezen, en heet goed op de hoogte, hij neemt ook de secretarie te Waalre waar; hij is zeer geschikt om met het publiek om te gaan.
Er is veel industrie in Valkenswaard, daardoor wordt door den minderen man veel geld verdiend; werkelijk armoede wordt er dan ook niet geleden. De gemeente geeft voor 1900 eene subsidie van f. 175 aan het burgerlijk armbestuur; de burgemeester vertrouwt dat het alleen voor 1900 zal zijn, en in 1901 dus niet meer noodig. De sigarenmakers op de fabriek van Gebrs van Best hebben eene goede harmonie.
Eene schaduwzijde van de sigarenfabrieken is, dat er zoovele meisjes en vrouwen werken, die reeds als kinderen op de fabriek kwamen; daardoor kennen zij geen huishouden als zij huwen. De bevolking gaat voortdurend in zielental vooruit; van de 21 huwelijken in 1899 gesloten zal 1/5 gedwongen zijn geweest; gedwongen huwelijken komen hoe langer hoe meer voor. Onwettige geboorten daarentegen weinig; de huwelijken worden op zeer jeugdigen leeftijd gesloten. Hoewel de begrafenisfondsen zeer in zwang zijn, is de kindersterfte niet abnormaal groot.
Van de raadsleden woont er een, Smets, op Geenhoven; een, de wethouder Van de Ven, op de Zeelberg; de anderen wonen allen in de kom. Tot 1899 werd bij raadsverkiezingen nooit met drank gewerkt; toen wilde de sigarenfabrikant Lurmans lid van den Raad worden; hij liet toen veel drank drinken. Zonder dat zou hij volgens B. en W. niet gekozen zijn geworden. De burgemeester twijfelde, of hij als eerlijk man zijn zuiveringseed wel had kunnen doen. Later probeerde Mollen ook lid van den Raad te worden, door de kiezers vrij te laten drinken: Mollen werd gelukkig niet gekozen. De hoofdelijke aanslag bedraagt 1 1/3%; alle aanslagen zijn een weinig beneden de werkelijkheid.
Ik vernam van B. en W. dat er geen register werd gehouden van de lijken, op de algemeene begraafplaats begraven, met aanduiding (door paaltjes of anderszins) waar de lijken lagen; ik drong er op aan, dat men daarvoor zou zorgen. Van den burgemeester vernam ik, dat er met kermis druk gedanst werd; den laatsten dag zelfs tot tien uur ’s avonds, op mijn vraag, wat de pastoor daarvan zei, antwoordde hij, dat de pastoor baas was in de kerk, en hij op het raadhuis; ik gaf hem toen te kennen, dat hij toch met den pastoor goede vrienden moest blijven.
Tot nu toe was er in Valkenswaard alleen eene algemeene begraafplaats; er is nu juist eene Katholieke begraafplaats aangelegd, die kan, wanneer men wil, in gebruik genomen worden.
Den 20 mei 1904 kwam ik weer in Valkenswaard, nadat ik dienzelfden dag eerst in Zeelst en daarna in Stratum geweest was. Ik werd op het raadhuis ontvangen door den secretaris en den ontvanger! De burgemeester was miliciens gaan afleveren in Eindhoven, en kwam eerst een oogenblik ná mij te Valkenswaard aan; met hem kwamen de twee wethouders, die blijkbaar hier of daar in een kroeg hadden zitten wachten!
De bevolking gaat vrij sterk vooruit; natuurlijk tengevolge van den aanwas van het cijfer der arbeidende klasse. De moraliteit is nog vrij goed; niet meer dan 20% gedwongen huwelijken. Bij de laatste raadsverkiezing werden de aftredende leden bij candidaatstelling herkozen. De gemeente ging niet voort met den aanleg van vloeiweiden; men vreest, dat men op den duur te veel gras zal krijgen, en dat daardoor de opbrengst de kosten niet meer zouden dekken.
Bn Van Tuyll heeft ook reeds 24 H.A. vloeiweiden; de gemeente eveneens. In 1902 brachten die 27 H.A. ± f. 1.600 op. In 1903 ± f. 1.300, doordat – ten gevolge van het natte weer – de tweede snede mislukte en slechts f. 97 kon gelden. Aan rente en aflossing (3½% + 2½% van het aanlegkapitaal ad f. 14.000) + bemesting (f. 250) + een arbeider (f. 400) is er jaarlijks ± f. 1.500 noodig. Op de vloeiweiden heeft men bovendien 2.300 canada’s staan, waarvan er minstens 1.000 prachtig groeien en over 15 jaar ± f. 10 per stuk moeten opbrengen!
Men gaat nog steeds voort met den aanleg van mastbosschen; veel geld legt men daaraan niet ten koste; men laat de grond gelijk hij is, en schiet daarover heen uit heele smalle grippen een beetje zand; daarop wordt de mast gezaaid. Men laat tegenwoordig het zaad zelf springen, dan is men zeker zaad van goede kwaliteit te verkrijgen. Ik heb B. en W., die klaagden dat het onderhoud der waterleidingen groote zorgen baarde, sterk geadviseerd, dat onderhoud ten laste der gemeente te brengen. De Heeren zouden er eens over denken.
Audientie verleend aan v.d. Haterd, die zich beklaagde, dat voor hondenbelastingschuld ( f. 1,50) ten laste van zijn schoonmoeder, die bij hem in huis was, zijn meubels in beslag waren genomen tegelijk met die van zijn schoonmoeder. Hij had nu een bewaarder in huis; de kosten beliepen reeds f. 14! Hem geraden, dat hij de zaak toch zou vereffenen. Hij zeide, dat niet te kunnen, hij had geen geld! Aan B. en W. gezegd, dat zij voorzichtig moesten zijn zich niet te branden, en dat zij moesten zorgen, dat alleen de goederen van de schoonmoeder verkocht werden.
De wachtmeester, brigadecommandant van de marechaussee kwam zich melden. Hij prees zeer den veldwachter van Valkenswaard; ook den ouden veldwachter (82 jr) uit Waalre; hij had veel te zeggen op den gemeentenveldwachter uit Aalst.
 Villa Robijnenhof, gebouwd in 1900 (Collectie PNB, 1981) |
Den 19 maart 1907 kwam ik weer in de gemeente; vanaf het station Valkenswaard had ik eerst Heeze bezocht; later nam ik aan hetzelfde station weer den trein naar Den Bosch. Ik verleende audientie aan den Voorzitter van de gezondheidscommissie, Dr. Dagevos; deze werd Katholiek om juffrouw Eyken uit Geldrop te kunnen trouwen; hij bouwde zich eene prachtige villa in de kom van de gemeente. Aan Willink, den directeur van het postkantoor, een broeder van den voormaligen commies der posterijen te ’s Bosch; aan Fr. Van Best, lid van de Gezondheids Commissie, een zoon van den sigarenfabrikant, en in diens zaken mede werkzaam; aan den wachtmeester der marechaussee Behrens, die wegens doofheid over een pr jaren met pensioen zou gaan en zich aanbevolen hield voor eenige burgerlijke betrekking.
 Veldwachter W. vd Waarden, ca. 1908 (bron: RHCe) |
Hij vertelde mij, dat de veldwachter te Waalre het volgend jaar 60 jr veldwachter zou zijn, en vroeg steun om dien oudgediende alsdan eene eeremedaille te bezorgen; ik zeide hem, dat hij mij een week of zes vóór het feest daarover moest schrijven. Ik heb bij B. en W. sterk aangedrongen op eene zeer gestrenge handhaving der bouwverordening; in dit jaar zouden er ± 30 nieuwe woningen gebouwd worden.
Lang met de Heeren geredeneerd over de exploitatie der gemeentelijke bezittingen; geadviseerd, de hulp in te roepen van de Heide Mij. en van het Staatsboschbeheer; Geraden, om een uitvoerig register aan te leggen inzake de exploitatie der gemeentelijke eigendommen. Men was er niet erg goed over te spreken, dat het onderhoud der waterleidingen ten laste van de gemeente was gebracht.
Sinds 1906 is de nieuw aangelegde Roomsche begraafplaats in gebruik genomen, en wordt er op de algemeene begraafplaats niet meer begraven. Gemeente gaf indertijd f. 18.000 in de kosten van den bouw van een liefdehuis (Franciscanessen); de voorwaarden waaronder werden indertijd niet behoorlijke gestipuleerd; men liet zich door den deken beet nemen. Er is in de gemeente eene zeer bloeiende sigarenindustrie. De fabrikanten Gijrath en De Louw hebben winkels; naar het schijnt bestaat er echter geen gedwongen winkelvering, al hebben die Heeren ook gaarne, dat hunne sigarenmakers in hun winkels koopen.
Den 13 mei 1911 bezocht ik Borkel en Valkenswaard; aan het station te Valkenswaard vond ik ’s ochtends mijn rijtuig; ’s avonds keerde ik vandaar weer naar Den Bosch terug. Burgemeester Thijssen is overleden; in de vacature is nog niet voorzien; aan de weduwe een kort condoleance bezoek gebracht. Op het Raadhuis ontvangen door de beide wethouders; de Heer Van Best is de bekende sigarenfabrikant, een broeder van den voormaligen burgemeester.
Er wordt veel gebouwd; bouwverordening wordt streng gehandhaafd; eene werkmanswoning kost van bouwen thans ± f. 1.300; woninghuur loopt van f. 1,25 tot f. 1,50; bij de woning behoort ± 5 aren grond. 20% der arbeiders wonen in eigen woningen; wanneer ze een f. 400 gespaard hebben is het niet moeielijk voor de arbeiders om voor het ontbrekende tot den bouw eener woning het benoodigde geld te leenen.
Het gemiddelde loon van een sigarenmaker zal ± f. 8 bedragen, van een schoenmaker niet meer dan f. 5. De menschen zijn niet meer in bonden vereenigd; sinds het hun goed ging stierven zoowel de socialistische bond als de R.C. Volksbond hun natuurlijken dood. De geest van het volk is zeer goed; evenals in alle fabrieksplaatsen laat moraliteit te wenschen over; zeker 2/3 gedwongen huwelijken. Ook thans nog bestaat dezelfde toestand als in 1903 voor wat betreft de gedwongen winkelnering bij Gijrath-Bots, en bij De Louw. Men kan niet bepaald van gedwongen winkelnering spreken, maar het werkt toch heel verkeerd.
De Paulusvereeniging werkt zeer gunstig; door de gemeente gesubsidieerd met f 25; er zijn enkele geheel onthouders. De toestand van de waterleidingen, speciaal van de Dommel is veel verbeterd, sinds dat de gelanders weer zelve moeten vegen, en daarover schouw gevoerd wordt. Gewezen op de wenschelijkheid om fietspaden aan te leggen.
 Het St. Antoniusgesticht, verzorgd door zusters Franciscanessen (bron: HKK Weerderheem) |
De subsidie aan het liefdehuis ad f. 18.000 was eigenlijk eene subsidie voor de bijzondere school; er wordt slechts één oud vrouwtje verpleegd. Men is zeer tevreden over Dr. Dagevos; zijne instructie deugt niet en is veel te zwaar; zoo mag hij voor eene verlossing slechts vier gulden rekenen. De sigarenmakers werken ’s winters 9½ en ’s zomers 10½ uur doordat de meisjes reeds als kinderen van 13 jr op de fabriek komen zijn zij over het algemeen weinig geschikte huisvrouwen. Op iedere fabriek zijn kassen voor ziektegevallen.
Armoede wordt in gemeente niet geleden; het armbestuur behoeft niet door gemeente gesubsidieerd te worden. Er is nog geen staat van exploitatie van gemeentelijke bezittingen, zoo dat men niet juist weet wat men heeft, noch welke de resultaten zijn (de finantieele resultaten) van wat men deed. Met Bn Van Tuyll kan men wel eens moeite krijgen over het water, benoodigd voor de weterweiden.
De Heide Maatschappij werkte in den laatsten tijd niet meer voor de gemeente. Voor het Staatsboschbeheer voelt men niet veel; men blijft gaarne vrij. Op de weterweiden staan ± 2.000 canada’s; ongeveer de helft daarvan groeit goed, en belooft over een 15-tal jaren eene mooie inkomst voor de gemeente.
Den 10 juni 1916 bezocht ik per auto vanuit Eindhvoen de gemeenten Valkenswaard en Borkel. Ik slaagde er in het gesprek zóó te leiden, dat de slechte verhouding tusschen den burgemeester en zijn wethouders niet tot uiting kwam. Sinds de prijzen der sigaren zoo merkelijk verhoogd werden is den fabrikanten het bestaan weer mogelijk. Zij kunnen nu weer een redelijke winst maken.
Groot en klein samen zullen er ongeveer 1.000 menschen in de sigarenindustrie werkzaam zijn; een middelmatig sigarenmaker verdient thans ruim f. 10. Daarmede kan hij niet zooveel doen, als vóór vijf jaar met f. 8,-, het destijds gemiddelde loon. Alles is thans zoo duur. De verhouding tusschen patroon en werkman is goed, de moraliteit betrekkelijk nog groot; 20% gedwongen huwelijken.
Sterk aangedrongen op de oprichting van een kook- en huishoudschool; in Valkenswaard zou zoo’n inrichting bijzonder nuttig zijn. De meisjes komen als betrekkelijk jonge kinderen op de fabriek, en kunnen nog geen aardappels koken, als zij trouwen.
Valkenswaard heeft 27 H.A. vloeiweiden; het grasgewas juist verpacht voor f. 4.230; 22 H.A. natuurweiden verhuurd tegen gemiddeld f. 50 de H.A.; 44 H.A. heide verhuurd voor 25 jaar tegen f. 125. (de huurder moest de ontginningskosten dragen); 4.000 canada’s van welke ministens 2.000 prachtig groeien. Bovendien vele mooie dennenbosschen, waaruit reeds enkele telefoonpalen gehakt werden. Sommige bosschen zouden reeds hakbaar zijn; men laat ze nog staan, om de naastgelegen bosschen te sparen; men vreest nl. dat die dan veel van de vliegworm zouden te lijden krijgen.
De jacht is verhuurd voor f. 600; de pachter van de jacht geeft bovendien jaarlijks f. 200 voor de armen. De Heide Maatschappij heeft voor 3 jr elf H.A. nog aangelegd; sinds niet meer. Voor Staatsboschbeheer voelt men niets.
Den 14 augustus 1920 kwam ik weer in Valkenswaard. De Raadsverkiezingen 1919 brachten vijf andere raadsleden, een nieuwen wethouder. Op de Katholieke lijst werden 6 raadsleden gekozen, op de neutrale 4, en op een afzonderlijke lijst een (Gyrath). Volgens B. en W. zijn er 300 socialisten in de gemeente; niet allen zijn aangesloten aan den Bond; de niet aangeslotenen durven voor hun gevoel nog niet goed uitkomen.
Er zijn ± 1.250 sigarenmakers in de gemeente; ten gevolge van de malaise zijn er 150 “uitgetrokken”; men vreest, dat hun aantal binnenkort zeer sterk zal toenemen; het kan wel 500 worden. Doordat de loonen weer 5% naar boven worden gejaagd, zullen de fabrikanten een groot deel van hun personeel gedaan moeten geven.
De woningnood is groot; blijkens eene telling zaten in 162 woningen twee gezinnen. Thans zijn 62 woningen in aanbouw; men denkt er 150 te bouwen; dat kost aan de gemeente 50 jr lang f. 60 x 150 = f. 9.000. Valkenswaard bestraatte in 1917/18 den weg naar het station enz met klinkers, kosten f. 25.000,-. Voor drie maanden kwam een lastauto van 3.300 K.G. eigen gewicht met ijzeren banden in de gemeente; deze heeft de nieuwe bestrating heelemaal stukgereden; daar is geen enkele steen meer heel!
Er zou een harde weg komen. Valkenswaard-Waalre-Meereveldhoven; Valkenswaard wilde daar in f. 10.000 bijdragen; wil echter niet bijdragen in de jaarlijksche onderhoudskosten. De weg zal er wel niet koomen! Gemeente heeft nog wel 900 H.A. heide; van Staatsboschbeheer wil gemeente niets weten. Gemeente subsidieert het armbestuur met f. 400. Men hoopt binnenkort eene Wit-Gele Kruiszuster te krijgen.
Men zou gaarne zien, dat Dommelen bij Valkenswaard gevoegd werd; Dommelen zal daarvan echter wel niets willen weten. De hoofdelijke omslag bedraag f. 35.000; percentage 2½ ; het volgende jaar moet het f. 62.000 worden. Men is bezig het laagspanningsnet voor de elektriciteit aan te leggen; het is aanbesteed voor f. 115.000. Er wordt landbouwonderwijs gegeven, dat vrij goed gevolgd wordt. Veel mond- en klauwzeer; tamelijk kwaadaardig.
Er zal eene tweede parochiekerk gesticht worden; deze is, naar het schijnt, hard noodig. Het postkantoor werd voor f. 35.000 aan het Rijk verkocht; voor de opbrengst denkt men een nieuw raadhuis te bouwen. Burgerwacht en vrijwillige landstorm vallen niet erg in den smaak, en hebben niet veel te betekenen.
Den 17 juli 1924 kwam ik weer in Valkenswaard. Bij de laatste Raadsverkiezingen werden 5 Raadsleden uitgeworpen. In den Raad zitten thans drie arbeiders en twee middenstanders. Nog al eens moeielijkheden. Gyrath maakte in den Raad en bij B. en W. veel moeielijkheden. De burgemeester stelde in den Raad een motie van afkeuring tegen hem voor, welke met alle stemmen werd aangenomen; om hem baas te kunnen werd zelfs het Reglement van Orde gewijzigd. Thans schijnt de verhouding weer wat beter te zijn, ten minste én de burgemeester, én de wethouder Gyrath verklaarden zulks.
Secretaris Verhoeven heeft een been gebroken en kwam de laatste drie maanden niet meer op het Raadhuis; de administratie was vrij goed, vooral door de goede zorgen van den bekwamen eersten ambtenaar, die door de afwezigheid van Verhoeven de gelegenheid had om alles netjes op te redderen en bij te werken. Voor een maand of vier had ik mij verplicht gezien Verhoeven ongevraagd te ontslaan als secretaris van de Gezondheids Commissie te Valkenswaard; het was meer dan ergerlijk zoals door zijne nonchalance de administratie van die Commissie in de war was geloopen.
Het Raadhuis te Valkenswaard is veel en veel te klein; de gemeente is er geheel uitgegroeid! Alle mogelijke archief is naar Den Bosch (het Rijksarchief) gegaan, omdat men het onmogelijk kon bergen. De opbrengst van den verkoop van het postkantoor (f. 35.000) wil men voor de bouw van een nieuw Raadhuis besteden; men kocht reeds een terrein van f. 3.400; maar tot den bouw kwam het nog niet. De plannen voor een nieuw Raadhuis zien er zeer goed uit; maar de bouw zal zeker heel wat meer dan f. 35.000 kosten; de raming is f. 43.000.
Er is thans geen woningnood meer; door gemeente werden in het geheel 66 woningen gebouwd; de exploitatie kost jaarlijks f. 34.000 aan gemeente. Met Rijkspremie kwamen er 50 tot stand. Thans voorziet het particulier initiatief voldoende in de behoefte.
De elektrificatie gaat goed; licht 43 kracht 25; in 1923 een winst van f. 2.500. Burgemeester is verleden jaar gehuwd; kon geen woning krijgen. Gemeente richtte voor f. 12.000 voor hem eene ambtswoning in; daarvan betaalt hij de eerste vijf jaren f. 450 huur. De jaarmarkten gaan langzaam maar zeker achteruit; om ze nieuw leven in te blazen, verminderde men het aantal 6 eerst met 3; daarna veranderde men van inzicht en bracht het getal op 12!! Het zal wel niet veel helpen.
Gemeente heeft 53 H.A. vischvijvers; den laatsten tijd brachten die f. 60 per H.A. op. De karpers zijn in 1½ à 2 jr gegroeid tot visschen van 2 à 3 pond. Men krijgt ze als kleine vischjes van de Heide Maatschappij. Ze worden gevoerd met lupinen; later met mais.
Men heeft overleg gepleegd met Eindhoven over een gemeenschappelijke brandweer; dat zou f. 2.000 per jaar kosten; te duur. B. en W. stelden toen aan den Raad voor een waterspuit te koopen; verworpen. De spuit + de meest noodzakelijke nortonputjes zou f. 7.000 gekost hebben. Gemeente heeft groot grondbezit; 35 H.A. vloeiweide, 86 natuurweide, 44 heide verhuurd op langen termijn, 158 dennenbosch en 53 vischvijvers. Gemeente zal nog een 140 H.A. inculte gronden bezitten. Van de 3.100 canada’s zullen er 1.600 op het moment f. 15 waard zijn; ze groeien echter zoo mooi, dat het zonde zou zijn, ze nu reeds te hakken.
Er is thans eene Wit-Gele Kruiszuster; tehuis bij de Zusters in het Gasthuis; ze voldoet erg goed. Hoofdelijke omslag is f. 56.000; distributieschuld is heelemaal afgelost. Nu het zoo slecht gaat tusschen Aalst en Waalre is men huiverig geworden voor eene vereeniging met Dommelen.
Dr. B. Dagevos, ca. 1925 (bron: 
De sigarenfabriek van Gebrs. Van Best, 1886 (bron: 
Burgemeester Thijssen, 1903-1911 (bron: 
Het station te Valkenswaard, 1920 (bron: 
Betaaldag sigarenfabriek Jasneva, ca. 1930 (bron: 
Het postkantoor te Valkenswaard, 1939 (bron: 
Burgemeester Kuijpers, 1920-1940, met zijn bruid (bron: 
