Van Miert organiseerde vervanging door het inschakelen van drie jonge vrouwen: zijn nicht Jacoba van Miert, Maria van Hoof en Maria de Rooy. In 1843 bracht hij dit drietal naar Roosendaal, waar ze als novicen onder de zorg kwamen van mère Marie Joseph Raaymakers, overste van de Penitenten-Recollectinen.
Een jaar later, op 23 juni 1844, keerden ze in Veghel terug, waar ze door het hele dorp werden verwelkomd. De volgende dag benoemde moeder Marie Joseph zuster Teresia (Jacoba van Miert) tot tijdelijke Overste in Veghel. Op 19 september deden de drie zusters hun plechtige professie onder leiding van Mgr. Johannes Zwijsen. Die stichtte, stuurde en bevestigde de nieuwe congregatie zelf.
Na een verkiezing volgens de Constituties werd zuster Teresia door Mgr. Zwijsen benoemd tot Algemeen Overste van de nieuwe religieuze communiteit voor een periode van zes jaar. Ze zou deze functie blijven vervullen tot 11 september 1891. Zo begon de pioniers-communiteit van de Franciscanessen van Veghel.
De congregatie verzorgde aanvankelijk alleen het onderwijs aan meisjes, maar vanaf ca. 1875 hielden de zusters zich ook bezig met ouderenzorg, verpleging aan huis én exploiteerden zij een ziekenhuis in Veghel.
Er is nog een tijd lang strijd gevoerd tussen de zusters en Zwijsen over hun geestelijke basis. Zwijsen wilde dat de zusters hun constituties zouden baseren op die van de Zusters van Tilburg, de zusters wilden vasthouden aan de franciscaanse spiritualiteit waarin ze opgevoed waren. Het is uiteindelijk een soort combinatie geworden, waarbij de nadruk is blijven liggen op de franciscaanse geest van eenvoud, onderwerping, liefde en versterving, die tot uiting komt in de zinspreuk van de congregatie: "Ter Liefde Gods".
Iets van die strijd over de identiteit blijkt ook wel uit de moeite die de congregatie heeft gehad om een nieuwe constitutie vast te stellen, toen stichting van een dochterhuis in Deurne wijziging daarvan noodzakelijk maakte. De onderhandelingen duurden erg lang. Pas op 24 april 1870 verleende paus Pius IX goedkeuring aan de franciscaanse congregatie. In hun officële naam, Congregatio Sororum Franciscalium ab Immaculata Conceptione a Beata Mater Dei, ofwel Congregatie van Franciscaner Zusters van de Onbevlekte Ontvangenis van de H. Moeder Gods, komt het franciscaanse element dan ook duidelijk naar voren.
De congregatie heeft zich in Nederland snel uitgebreid. Zij telde in 1935 al 47 huizen en 837 leden: actieve, vrouwelijke religieuzen die zich - geïnspireerd door het evangelie - wilden inzetten voor de noden van de mensen om hen heen, dichtbij en veraf. Ze deden dat door het geven van onderwijs, door de opvang van bejaarden en weduwen, door armenzorg en ziekenzorg, door pastoraal en maatschappelijk werk en sinds 1912 ook in de wijkverpleging.
Alleen al in Noord-Brabant hadden de zusters op enig moment 41 kloosters:
- Aalst, Huis van de H. Barbara;
- Bladel, Huis van de H. Antonius;
- Deurne, Sint Jozefgesticht en klooster Sancta Maria;
- Dinther, Huis van de H. Theresia;
- Erp, Huis van de H. Bernardinus;
- Ginneken, huis van het H. Hart van Maria, Klokkenberg;
- Haarsteeg (Vlijmen), Huize Gertrudis;
- Heesch, Huis van de H. Ludovicus;
- Helenaveen, Huis van de H. Anna;
- Herpen, Huis van de H. Henricus;
- Lage Mierde, klooster in de pastorie;
- Langeweg (Zevenbergen), Huis van de Onbevlekte Ontvangenis (Mariagesticht);
- Lith, Huis van de H. Gertrudis;
- Luyksgestel, Huis van Sint Lucia;
- Maria-Heide (Veghel), Huis van de H. Nicolaas;
- Neerkant (Deurne), Sint Vincentiushuis;
- Nieuwkuijk, Sint Gertrudisgesticht;
- Nistelrode, Huis van de H. Johannes;
- Oisterwijk, Huis van de H. Vincentius à Paulo, later Ten Bijgaerde;
- Reek, Huize Sint Jozef;
- Reusel, Huize Sint Franciscus van Sales;
- Tilburg, Klooster Mariahof, Piusoord, Klokkenberg;
- Uden, Huis van de H. Columba;
- Veghel, Moederhuis (Huis van de H. Franciscus van Assisië), Klooster Sint Jozefziekenhuis, Huis Klondike (Generalaat);
- Veldhoven, Huis van de H. Jozef en Huize Maria-Oord;
- Volkel, Sint Antoniusgesticht;
- Wanroy, Huis van de H. Martinus;
- Zeeland, Huis van de H. Jacobus;
- Zeilberg (Deurne), Liefdegesticht Huis van de H. Franciscus;
- Zijtaart (Veghel), Klooster H. Cecilia.
Daarbuiten hadden ze ook kloosters in Griendtsveen, Hengelo en Rotterdam. Vanaf 1906 waren ze bovendien actief in de missie. In 1906 vetrokken ze op verzoek van paters kapucijnen naar Nederlandsch Indië.
Op Borneo werkten ze zowel in de binnenlanden als aan de kust in het onderwijs en de gezondheidszorg. Behalve het gebruikelijke primaire en secundaire onderwijs gaven zij ook cursussen in handwerken, Maleis, Engels, steno en typen. De zusters werkten verder in een ziekenhuis, een polikliniek, een leproserie en in de verpleging.
Na pauselijke goedkeuring vertrok men in 1929 naar de Filipijnen, waar de zusters werkten op het eiland Luzon in onderwijs en opvoeding. Ze dreven verscheidene lagere scholen, gaven mulo-onderwijs, leidden onderwijzeressen op en gaven cursussen in steno en typen, muziek en opvoeding van kinderen.
Tussen 1962 en 1975 was er een missie in Tanzania en in 1987 kwam er een missie in Thailand tot stand ter bevordering van de dialoog met ‘onze boeddhistische zusters en broeders’. In 1989 werd de missie in Japan opgericht en vijf jaar later, in 1994, opnieuw een Afrikaanse missie, nu in Kenia.
Foto’s
Volkel, pastoor Van de Ven met zusters franciscanessen uit Volkel, 1925. Bron: BHIC, fotonr. UDE1097.
Zeeland, professiefoto van zuster Grarda, z.j.. bron: BHIC, Beeldcollectie Willem Keeris, fotonr. 1698-000856.
Volkel, 100-jarig bestaan van de parochie H. Antonius Abt, 1955. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonr. 1672-003992.
Veghel, nieuwe kleding voor de zusters Franciscanessen, 1956. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonr. 1673-005923.
Wanroij, afscheid van de Zusters van Veghel na 72 jaar, 1961. Bron: BHIC, fotonr. WAN0643.
Dinther, zusters van het Theresiaklooster, 1962. Bron: BHIC, fotonr. DCDIN-000001.
Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
Database Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, Franciscanessen van Veghel (Z072).
Verkoop Hoogstraat 8 (Villa Klondike) d.d. 4-2-2013.
Website Zusters van Veghel.
