De huiskamer was het klaslokaal en de tuin was de speelplaats. Wij riepen fou en de Franse leeftijdgenootjes dronken thuis le vin. Wijn? Oui! Jawel, aangelengd met wat water. Dagelijks arriveerde er een Franse auto in de straat, mét een echte chauffeur met Michelin-pet die les enfants keurig afleverde. De Franse juf stond al klaar in de deuropening en de schooldag kon beginnen.
Ik wist als jongetje, geboren in april 1958 aan de Fahrenheitstraat 15 van de Franse School op nummer 19. Door het verhaal over de watertoren van Michelin in ’s-Hertogenbosch kwam het verhaal bij mij van de leerling Patrick Bonnet:
"Ik ben Patrick Bonnet, zoon van Jacques Bonnet, werknemer bij de Michelinfabriek vanaf de jaren 1946-’47. Eerst bij het moederbedrijf van Michelin in Clermont-Ferrrand (F) en vervolgens voor een bepaalde periode in Stoke-on-Trent (GB), Zuun (B) en vanaf 1949 in 's-Hertogenbosch (NL) en wel tot 1961. Daarna Tours (F) en opnieuw Clermont-Ferrand (F) in 1967, waar mijn vader met pensioen ging."
 De foto hierboven: 27 novembre 1954: l’intérieur de la classe - Melle Terlet - le garçon avec la chemise blanche est mon frère Claude (né 1948, en France) |
"Ik ben zelf geboren in 1951 in Nederland, ’s-Hertogenbosch, evenals mijn andere zussen en broer en ik woonde er tot 1961. Ik wist dat de installatie van de Nederlandse fabriek aan de Oude Vlijmenseweg 208 volgde op de "gedwongen" overstap van de Duitse fabriek in Karlsruhe (D) van voor de oorlog. De productie in Nederland begon kort na de oorlog (1947). Het verkoopkantoor was toen gevestigd in Amsterdam."
Een kleine groep Frans kader (directie, productiemanagers, laboratoria, etc.) vestigde zich in Bois-Le-Duc voor het opstarten van de fabriek. Ze woonden er doorgaans enkele jaren met de familie, met regelmatig verloop en doorstroming. De produktiemedewerkers waren Nederlanders.
 De foto hierboven: Juin 1955: répétition pour un spectacle de fin d'année scolaire - le garçon avec la chemise grise est mon frère Claude (né 1948, en France) |
"Het aantal Franse kinderen was zodanig dat Michelin in 's-Hertogenbosch een kleine basisschool begon (voorbereidende cursus, CM2 (Cours Moyen 2) met één klas) aan het begin van de jaren '50 tot de jaren '60-’70.
Het adres van de school was Fahrenheitstraat 19, 's-Hertogenbosch. Op de toegangsdeur aan de straat stond geschreven 'Franse school’. Het was een tussenwoning met buren links en rechts. De woonkamer op de begane grond was het klaslokaal, de tuin achter het huis diende als speeltuin en de kamers op de bovenverdiepingen dienden als huisvesting voor de leerkracht.
Eén klas, vijf leerlingen
Ik heb twee Franse leerkrachten meegemaakt: Mademoiselle Terlet en vervolgens Madame Grenier (echtgenote van een Franse werknemer). Schoolprogramma's waren die van de Franse Nationale Educatie, maar de precieze positie van de school en de leraren zijn mij niet bekend. Het was één schoolklas van alle niveaus met enkele (vier of vijf) leerlingen, wat ik mij herinner.
Na een Nederlandse kleuterschool (‘une école maternelle néerlandaise’) bezocht te hebben, volgde ik op de Franse school van Michelin het Franse basisonderwijs, een vooropleiding en de Cours Moyen 2 (CM2). Om toegelaten te worden tot een openbare middelbare school in Frankrijk, moest ik in 1961 toelatingsexamen doen op een ochtend in het Franse Consulaat in Den Haag.
Na een aantal jaren keerde het merendeel van de jongeren en de gezinnen terug naar Frankrijk, doorgaans naar Clermont-Ferrand (F) waar de meerderheid ook vandaan kwam. Eén familie vertrok naar Karlsruhe (D). Voor zover ik weet, hebben alle Franse kinderen normaal in het Franse onderwijs-systeem kunnen instromen. De exacte sluitingsdatum van de Michelinschool ken ik niet.
Inmiddels heb ik een aantal foto's van deze schoolperiode. Ik heb nog ook een kleine persoonlijke herinnering met betrekking tot deze school, van ruim vijfenzestig jaar geleden! Mijn schoolschrift laat zien dat er zes dagen per week school was, van maandag tot en met zaterdag, maar van de schooltijden weet ik niet veel meer!”
foto rechts: Juin 1958 ou 1959: spectacle de fin d'année scolaire - da ben ik ! met m'n zuster (Odile, geb. 1952, Den Bosch)
