De Geldropse Watermolen, later ook Weverijmolen genaamd, is een onderslagmolen op de Kleine Dommel in Geldrop. In zijn oudste vorm bestaat hij al sinds de mideleeuwen; de molen zou gebouwd zijn in 1403. In 1798 was sprake van een dubbele watermolen die dienst deed als koren-, olie- en volmolen.
De Wollenstoffenfabriek A. van den Heuvel, nu Weverijmuseum Geldrop
In de loop van de negentiende eeuw mechaniseerde de textielnijverheid in Geldrop, waarvoor opnieuw machines gebruikt werden die op waterkracht draaiden. Zo werd de Wollenstoffenfabriek van Adriaan van den Heuvel, die sinds 1820 bestond, over de watermolen heen gebouwd. Voortaan dreef het rad de volmachines aan. In 1854 kwamen in plaats van de volmachines nieuwe spinmachines.
In 1874 besloot de toenmalige directeur Willem van den Heuvel het waterrad te vervangen door een voor die tijd uiterst modern Sagebien-waterrad. Mogelijk heeft de Maastrichtse industrieel Petrus Regoût tot de aanschaf van zo’n rad geadviseerd. Regoût was bevriend met Van den Heuvel en had in 1871 voor zijn eigen porceleinfabriek in Maastricht zelf zo’n Sagebien-rad besteld bij de Luikse firma Pastèges et Fils.
Het sluisje in de fabriek
In 1920 verruilde de Geldropse textielfabriek de waterkracht in voor een aandrijving met behulp van stoom en elektriciteit. De watermolen werd stilgelegd, omdat de wateraanvoer in de Kleine Dommel lang niet altijd voldoende was. Enkele jaren later stortte het rad in en werd het aandrijfmechanisme afgebroken. Het riviertje werd overkluisd met een betonnen vloer.
In de tweede helft van de twintigste eeuw kreeg de textielindustrie het steeds moeilijker en in 1980 sloot de fabriek, die daarop in verval raakte. Na een brand in 1995 begon men met de renovatie, waarbij restanten van het oude rad werden aangetroffen. Op basis van de overblijfselen en met behulp van een oude tekening van het rad van Regoût werd een replica gebouwd. Dit gereconstrueerde waterrad (met een doorsnee van 7 meter) draaide in 2000 bij de opening van het Weverijmuseum Geldrop in het gerestaureerde gebouw van de oude spinnerij.
Hoewel het rad nu functioneert, wordt de waterkracht nog niet gebruikt. Er bestaan plannen om elektriciteit op te wekken, maar dat is slechts mogelijk indien de Kleine Dommel weer voldoende mag worden opgestuwd.
Deze molen bevond zich op de Kleine Dommel en stamde uit de Middeleeuwen. In het register van Patentschuldigen van de Gemeente Geldrop zien we over 1834 en 1835 Antony Sevens als molenaar, in samenwerking met Dirk Verbeek. Ook in 1846 en 1847 zien we Antony Sevens nog als mede-eigenaar. In 1852 was de weduwe van Antony molenares (Johanna van Schijndel), toen zij werd gelast tijdelijk de sluizen, behorende tot de watermolen “binnen deze gemeente” te openen. In april 1854 werd de molen verkocht. Herbouwd in 2000.
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 27 mei 2010 om 10:32
Bedankt voor je aanvulling, Paul. De namen van de molenaars erbij kleurt het verhaal meteen.
Hans Tielmans
zei op 3 november 2016 om 21:41
De oudste vermelding van een watermolen in Geldrop op de kleine dommel stamt uit 1380. Zie publicatie in Peellands Molennieuws nr. 72 van Wiro van Heugten.
