In de eerste helft van de jaren dertig werden Oss en omgeving geteisterd door een grote hoeveelheid overvallen en inbraken. Gemeentepolitie en marechaussée wisten daaraan een eind te maken door de criminelen achter slot en grendel te zetten. Vooral de Koninklijke Marechaussée werd in Oss met argusogen bekeken, hoewel er ook wel erkentelijkheid was voor het herstellen van de orde.
Toen deze ‘Hollandse vreemdelingen’ meer misstanden in Oss op het spoor meenden te komen - fraude bij de werkverschaffing en het burgerlijk armbestuur van Oss, zedendelicten door de directeur van Organon en door twee priesters - sloeg de vlam in de pan. Het Ossche oproer in 1938 werd tot nationale rel, toen de katholieke minister Goseling laatstgenoemde zaak in de doofpot leek te willen stoppen.
Brabantia Nostra, een beweging die ijverde voor emancipatie van de Brabanders, greep deze kwestie aan. Ze zag er het zoveelste voorbeeld in van onderdrukking van katholiek Brabant door protestants Holland. Een van haar leden, Paul Vlemmincx (pseudoniem van Ferdinand Smulders), schreef hierover een gedicht, getiteld ‘De goede stad Oss’. Gevolg was inbeslagname van het tijdschrift Brabantia Nostra, waarin het gepubliceerd was, en een fikse boete voor de schrijver, die er alleen op uit was de ‘niet-Brabantse hetze van boven de Moerdijk’ te keren en in te gaan tegen de ‘beledigende noorderwind’.
DE GOEDE STAD OSS
Goddank! de tirannie is nu gebroken van die marechaussée’s die onrust stoken. Zij lasteren ons volk; zij doen gemeen; heel Brabant wordt verdrukt en staat op koken.
De schone min is hun gans onbekend; huzarenrijderij zijn zij gewend. Zij jagen achter paartjes die verschrikken; gedwongen krijgt de minnarij haar end.
Hoeveel verwarring stichten deze heeren die, onbeschaafd, kultuur ons willen leren. Zij zijn sadisties, geestlik-abnormaal; het goede Brabant willen zij bekeren
’t Is kermis op het dorp, maar geen plezier heb ik vandaag in ongedwongen zwier. Die duvels kontroleren elk genoegen; zij kijken zwart en spiersen in het bier.
Zij zijn onkatholiek, anti-papisties, zij schatten elken paap aprioristies. Zij weten niets van Brabantse kultuur; zij zijn schijnheilig en zeer kalvinisties.
Zij koeieneren ons; zij hebben macht om in ons huis te breken onverwacht. De rijken gaan vrijuit. ’t Gewone volk wordt door die pummels botweg afgeslacht.
Deze terreur worde voorgoed verbroken; want de marechausée’s, die onrust stoken, horen niet thuis bij ’t goede Brabantse volk. Wanneer zal onze woede overkoken?
A. Raaijmakers, Zwolle (oud-Ossenaar)
zei op 7 april 2011 om 13:19
Wie weet mij te vertellen wat het Ossche oproer van 1938 dan inhield? Meer dan enkel dat gedicht in het tijdschrift van Brabantia Nostra?
En wie is die marechaussee? Is dat te achterhalen? (Toch niet een foto van wachtmeester Hoekman die in 1893 vermoord werd?)
Henk Buijks, namens BHIC
bhiczei op 7 april 2011 om 14:20
Beste meneer Raaijmakers,
Dit verhaal (het "Ossche oproer van 1938")gaat over de 2e helft van de jaren '30, toen enkele fabrieksdirecteuren en geestelijken werden verdacht van ontucht. Daar werd de marechaussee op gezet (foto: wachtmeester De Gier), maar later weer teruggetrokken. Uiteindelijk leidde de deining hierover tot de val van het vierde kabinet Colijn in 1939.
A. Raaijmakers
zei op 7 april 2011 om 15:14
Het is mij nu volkomen duidelijk.
Voor historici geinteresseerd in Oss een vruchtbare tijd, die jaren twintig en dertig van de vorige eeuw!
Voor filmmakers blijkbaar een "fantastische" tijd.
Hartelijk dank voor deze informatie.
In een reactie op een van de publicaties betreffende de Osse Bende, was er vraag naar een portret van een van hen.
Wellicht ten overvloede: in de zaterdagbijlage dd.2 april 2011 van het Brabants Dagblad, genaamd Spectrum, een REPORTAGE VAN HET BANDIETISME IN OSS EN ZIJN OMGEVING; daarin ondermeer een portretgalerij van personen die waren betrokken bij de Osse Bende!
Henk Buijks, namens BHIC
bhiczei op 8 april 2011 om 10:14
Bedankt, meneer Raaijmakers, voor uw reactie. En mooi dat u verwijst naar de bijlage in het BD van afgelopen zaterdag. Die is hier overigens bekend.
Nelleke Reijs
zei op 25 mei 2014 om 11:51
Een beetje late reactie op dit verhaal. Ik kwam het bij toeval nu pas tegen.
Dat het kabinet is gevallen over de 'affaire Oss' is niet (helemaal) juist. Er was wel veel ophef over en in januari 1939 stuurde minister Goseling eindelijk het rapport over deze kwestie naar de Tweede Kamer. Tijdens de bespreking hiervan kwam het zelfs tot een handgemeen, doordat NSB-er Rost van Tonningen voor zijn beurt wilde interpelleren. Uiteindelijk oordeelde een meerderheid van de Tweede Kamer dat, hoewel de minister te goeder trouw had gehandeld, zijn beslissing (om de marechaussee de opsporingsbevoegdheid te ontnemen) niet voldoende onderbouwd was geweest. Het kabinet had echter daarvoor al, op 29 juni 1939, zijn ontslag aangeboden en dit was wegens het ontbreken van eenstemmigheid over de financiële politiek. Er was met name onenigheid over de financiering van de bestrijding van de jeugdwerkloosheid.
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 26 mei 2014 om 11:32
Bedankt Nelleke, voor je nadere uitleg over de rol van deze 'affaire Oss' bij het vallen van het kabinet. Het vermelden van de data geeft hier wat meer inzicht in. Dat er ophef was in de Tweede Kamer staat in ieder geval buiten kijf.
Nogmaals bedankt en met vriendelijke groeten,
F.M.van de Vorst
zei op 6 januari 2015 om 17:41
Even nog een verlate reactie op de affaire Oss 1939 die u ik niet wil onthouden.
De emoties liepen tijdens een debat in 1939 zo hoog op dat NSB’er Rost van Tonningen uit de vergaderzaal werd gezet. Een Kamermeerderheid veroordeelde Goselings doofpotbeleid en eiste zijn vertrek. Twee dagen later viel het kabinet-Colijn 4. Officieel op het financieel-economische beleid, maar de affaire-Oss had er wel degelijk mee te maken en het laatste duwtje gegeven. Het rapport van Goseling werd pas een jaar later behandeld.
Chris de Gier
zei op 20 juli 2017 om 22:59
Interessant stukje geschiedenis. Er is nog best wel veel over terug te vinden op internet en er zijn in het verleden ook enkele boeken verschenen over die periode in Oss. De man op de foto is inderdaad wachtmeester de Gier, mijn opa. Toen hij nog leefde heeft hij eigenlijk nooit iets verteld over die tijd en de periode van de 2e wereld oorlog toen hij actief in het verzet was. Van mijn vader wel te weten gekomen, dat hij zich zeer vernederd voelde hoe hij en de marechaussee behandeld zijn geworden door o.a. die Goseling. Hij heeft wel altijd de stellige mening gehad dat hij en zijn companen absoluut fout behandeld zijn .
Annemarie van Geloven
bhiczei op 24 juli 2017 om 11:07
Goed dat u dit als kleinzoon van wachtmeester De Gier op dit forum kwijt kunt.
En veel complimenten voor uw bijzonder interessante website over de Koninklijke Marechaussee Brigade Oss http://www.marechausseesporen.nl/pagina_brig_oss.htm
Jos van Altvorst
zei op 17 augustus 2021 om 15:02
Mijn moeder, als klein kind wonende aan de Torenstraat 21 in Megen, heeft samen met haar zusje de ontsnapping van de twee bendeleden van de “bende van Oss” zien gebeuren. Ze werden wakker van rumoer en zagen twee figuren van onder de muur vandaan kruipen en wegrennen.
Lisette Kuijper
bhiczei op 18 augustus 2021 om 10:24
Die ontsnapping heeft vast veel indruk gemaakt op je moeder en haar zusje, Jos! Bedankt voor je reactie. Weet je misschien ook of de twee ontsnapte bendeleden wel weer opnieuw zijn opgepakt? Heeft je moeder nog meer verteld over de Bende van Oss en wat zij er verder van gemerkt heeft?
Rini de Groot.
zei op 7 november 2021 om 08:11
In de afgelopen Geschiedenis bezocht ik oa. het Marechausseemuseum van Buren.
Waarbij uitgebreid stilgestaan met, ‘Dossier Oss’ en wat daaraan vooraf ging.
De aanleiding van onrust tussen 1890 en 1940 in deze kleine gemeenschap.
Toen deze ‘Hollandse vreemdelingen’ meer misstanden in Oss op het spoor meenden te komen - fraude bij de werkverschaffing en het burgerlijk armbestuur van Oss, zedendelicten door de directeur van Organon en door twee priesters - sloeg de vlam in de pan. Het Ossche oproer in 1938 werd tot nationale rel, toen de katholieke minister Goseling laatstgenoemde zaak in de doofpot leek te willen stoppen.
DE GOEDE STAD OSS
