Op het einde van de jaren 1930 woonde er te Sint-Oedenrode nog maar twee joodse gezinnen, dat van Jacob Koppens en dat van M. Cohen. In de negentiende eeuw waren er meer families, genoeg voor een eigen synagoge (1866) en een begraafplaats, aangelegd tussen 1803 en 1828 tussen Sint-Oedenrode en Schijndel.
Al in 1754 is er een akte waarin slager David Drievoet met meerdere getuigen voorkomt als “luiden van eer en van competente ouderdom, inwoondere van Sint-Oedenrode”. Joodse families die zich hier te Sint-Oedenrode in de loop van de tijd vestigden, waren o.a. Salomon Mosis, Lazarus Abraham, families Saxen, De Wit, Kloeten, Andriessen, Gompers. Wolf verkocht staatsloten en Schonings en Groenwoud waren borstelmakers.
De familie Schonings woonde rond 1900 op de Borchmolendijk, nu huisnummer 11, en verhuisde later naar Kofferen, nu nummer 12. De familie had op beide adressen een borstelfabriek.
Ook Marcus Meijer Roest heeft in zijn jonge jaren hier in Sint-Oedenrode gewoond, als joodse godsdienstonderwijzer. Later is hij bekend geworden door zijn Duitse bewerking van de wetenschappelijke catalogus van de Bibliotheca Rosenthaliana der Amsterdamse universiteitsbibliotheek.
Bij het opblazen van de Hambrug op 11 mei 1940 wordt ook de synagoge beschadigd. Nog voordat de Duitse bezetter de synagoge in beslag kan nemen, wordt het gebouw verkocht. In het kader van de wederopbouw verbouwt de koper, Cornelis Thomassen, hoofd van de school te Olland, het pand tot twee winkelwoonhuizen. De stichtingssteen die bij de bouw van de synagoge was ingemetseld, is gelukkig door de heer G. Boleij veiliggesteld en bij de bouw van de nieuwe appartementen opnieuw ingemetseld in de muur op de plaats waar eens de synagoge stond.
Bronnen: - Pater Dagobert Gooren ss.cc. in Heemschild 3 (1969), afl. 1, p. 10-12 en afl. 3, p. 38-39. - G. L.Boley, in Heemschild 16 (1982), afl. 1, p. 12-21. - N. Koomans in Heemschild 16 (1982), afl. 2, p. 25-28. - Bep van Lieshout in Heemschild 34 (2000), afl. 4, p. 85-98. Foto's: Collectie Jo van der kaay
Willie Damen van de Mosselaer
zei op 11 mei 2021 om 08:26
Verschillende Rooise inwoners zullen er warm bijgelopen hebben toen door Jacob van Saxen negenenzestig jassen in 1869 in een openbare veiling werden verkocht. Jacob was koopman, winkelier, verkocht sterke drank en handelde in lompen en beenderen
Hij huwde in 1836 met Cornelia de Wit, en in 1843 kocht hij een huis op het Kofferen met daarin twee woningen van Christina van Weerd, weduwe van Adriaan van de Biggelaar.
Op de vrijdagmorgen in 1874 ontstond er brand in het lompenmagazijn gelegen achter zijn huis. Dankzij de goed georganiseerde brandweer was het te danken dat de belendende pakhuizen met afval van vlas en andere spoedig vuur vattende stoffen behouden bleef.
De ‘Brusselsche brandwaarborg maatschappij’ bedankt spuitgasten met een gratificatie wegens goede diensten. Op de maandagavond konden de gasten dertien gulden verteren en de dinsdagavond daaropvolgend 12 gulden.
In die tijd was er hier in Sint-Oedenrode nog geen Synagoge en dankzij bij Koninklijk besluit van 25 juni 1855 kreeg Sint-Oedenrode het predicaat bijkerk onder de ringsynagoge ’s-Hertogenbosch. Jacob realiseerde bij zijn huis de bijkerk in het pand op het Kofferen.
Jaarlijks moest de vergunning voor het houden van de kerkelijke samenkomsten worden verlengd.
Om toch een gezamenlijk ruimte te hebben om samen te komen, zetten de uit Schijndel afkomstige Benjamin de Waal en Jacob van Saxen zich in om een synagoge te bouwen op de Borchmolendijk. Deze werd op 7 december 1866 plechtig ingewijd en waar eens de synagoge stond staat nu een appartement complex.
Bij de sloop van de synagoge is de eerste steen bewaard gebleven en als herinnering aan de Joodse gemeenschap opnieuw op de plaats waar het gebouw eens stond aangebracht.
Wanneer Jacob van Saxen in 1896 komt te overlijden, verkoopt de familie het pand op het Kofferen dat in die tijd werd gehuurd door schoonzoon Nathan van Zwanenburg weduwnaar van Louisa Lazarina Saxen.
Kopers waren de broers Abraham, Mozes, borstels- en kwastenmakers en hun zusters Dina en Johanna Schoonings. Inwonende was Elias Groenewoud die met Berendina Schooning was gehuwd.
In de borstelmakerij o.a. Gerardus Johannes van Wanrooij en Wilhelmus Ketelaers.
Elias Groenewoud was in 1922 de volgende eigenaar en in 1925 stond in talrijke kranten te lezen dat de borstelfabriek was afgebrand, fabriek en werkplaats met bijgebouwtjes gingen in vlammen op.
En zo kwam er een einde aan meer dan 87 jaar bewoning door Joodse ingezetenen van Sint-Oedenrode in het pand nu Kofferen 12.
Marilou Nillesen
bhiczei op 11 mei 2021 om 15:58
Waardevolle aanvulling, Willie, dank daarvoor! Veelzijdige man, deze Jacob van Saxen. Je vraagt je af waar hij zoveel jassen vandaan haalde in die tijd ;)
Al in 1754 is er een akte waarin slager David Drievoet met meerdere getuigen voorkomt als “luiden van eer en van competente ouderdom, inwoondere van Sint-Oedenrode”. Joodse families die zich hier te Sint-Oedenrode in de loop van de tijd vestigden, waren o.a. Salomon Mosis, Lazarus Abraham, families Saxen, De Wit, Kloeten, Andriessen, Gompers. Wolf verkocht staatsloten en Schonings en Groenwoud waren borstelmakers.
De familie Schonings woonde rond 1900 op de Borchmolendijk, nu huisnummer 11, en verhuisde later naar Kofferen, nu nummer 12. De familie had op beide adressen een borstelfabriek.
