'De kindervriend'

In augustus 1941 verdwijnt de tienjarige Tilburgse Ria Pagie op Maria Hemelvaart. Twee weken later is er weer een meisje spoorloos, de dertienjarige Rotterdamse Annie Remken, die in het lommerrijke Oisterwijk op een afgelegen boerderij geniet van een maand vakantie. In de avonduren wordt het haar naakte en levenloze lichaam gevonden in een dichtbegroeid dennenbosje. Ze blijkt verkracht en om het leven gebracht. Eind oktober 1941 ontdekt een jachtopziener het stoffelijk overschot van Ria Pagie op een landgoed tussen Moergestel en Berkel-Enschot. Als verdachte van beide moorden wordt een buurman van Ria Pagie gearresteerd. Het is Theo van Berkel, die na omzwervingen in Amerika, Duitsland en Rotterdam vanaf 1940 in Tilburg bij zijn nicht in de kost is. Even wordt hij ook nog verdacht van een dubbele kindermoord bij Geldrop in 1940. De kranten noemen hem een ‘beestmensch’ en een ‘gevaarlijke psychopaat’.

Een lang proces volgt waarin Theo van Berkel steevast blijft ontkennen dat hij iets met de moorden te maken heeft. Maar de rechter veroordeelt hem tot een gevangenisstraf van 15 jaar. Eind jaren vijftig komt hij vrij en gaat in Noord-Limburg wonen. Amper een half jaar later verdwijnt in 1960 in die buurt de elfjarige Hansje Hermans, tijdens een fietstochtje door een verlaten stuk van de Peel. Het manneke wordt twee dagen later vermoord aangetroffen, begraven in een aspergeveld. En weer is Van Berkel de verdachte.

Voor politie, justitie en de publieke opinie is Van Berkel een levensgevaarlijke psychopaat. Maar zijn collega’s op het werk vinden hem een prima vakman, die zorgzaam is naar anderen. Kinderen trakteert hij op ijsjes en zij mogen ritjes maken op zijn rode scooter. Hij weet jong en oud te boeien met sterke verhalen over avonturen in Amerika, waar hij twintig jaar gewoond heeft. ‘Den Amerikaon’, ‘ome Theo’ en ‘de kindervriend’ luiden zijn bijnamen.

Wie was Theo van Berkel nu werkelijk? De ‘beestmensch’ uit de kranten of de sentimentele man die in huilen uitbarst als collega’s op zijn werk achter vogeltjes aanjagen? Daarvoor zijn historicus Ad van den Oord en een team van Oisterwijk in Beeld een jaar lang de archieven ingedoken. Het begon met enkele tegenvallers. In het Tilburgse politiearchief bleken stelselmatig alle processen-verbaal over deze zaak uit het archief te zijn gelicht. Op het BHIC waren weliswaar de processen-verbaal van de rechtszaken te vinden, maar niet het dossier zelf. Totdat we bij toeval stuitten op een aanvullend archiefstuk van de rechtbank. En laat daar nu uitgerekend het dossier over Theo van Berkel inzitten, 820 scans ‘dik’! Vervolgens bleken op het Historisch Centrum Limburg latere processtukken over zijn TBS-tijd te vinden en in het Friese archief Tresoar zat zijn gevangenisdossier.

We hadden plotseling veel en nog nooit onderzocht archiefmateriaal. Maar het viel nog niet mee om uit de stukken waarheid en fictie te onderscheiden bij iemand die, zoals hij zelf zegt, ‘leeft van de leugen’. Toch slaagden we erin een tamelijk volledige reconstructie van het leven van deze serie-kindermoordenaar te maken. In een boek en in een documentaire wordt nu verteld hoe deze kansloze jongen uit een Udens achterbuurtje, die zwaar gebukt ging onder zijn tirannieke vader, vervolgens ook zelf totaal ontspoorde.

Voor meer info over het boek zie: Stichting Het Kwartier van Oisterwijk

Voor meer info over de documentaire zie: Oisterwijk in Beeld. De trailer kun je hier alvast bekijken.