Het Duitse aanvalsplan in mei 1940 omvatte onder meer een uitgebreide luchtlandingsoperatie in West-Nederland, waarvoor honderden transporttoestellen (Junkers Ju-52) richting de Randstad vlogen. Van die transportvliegtuigen zijn er boven heel Nederland uiteindelijk bijna 250 vernietigd.
Vijf daarvan crashten in Noord-Brabant, waar ook nog 32 andere vliegtuigen neerstortten in deze dagen. In totaal ging het om 22 Duitse toestellen, 6 Nederlandse, 4 Franse, 4 Engelse en 1 Belgisch. Daarbij kwamen 40 bemanningsleden om het leven.
Het beeld voor Noord-Brabant is dat de luchtoorlog in deze meidagen vooral boven West-Brabant (en in wat mindere mate het Land van Heusden en Altena) is uitgevochten. Op enkele uitzonderingen na, komen de meeste vliegtuigen neer tussen het Volkerak en de Donge. Dat is ook wel verklaarbaar: de Duitse luchtaanval was gericht op de Moerdijkbruggen, de bruggen bij Dordrecht en Rotterdam en op Den Haag en de vliegvelden daar.
De Nederlandse luchtafweer was grotendeels geconcentreerd binnen de Vesting Holland. Daar gingen dus ook de meeste Duitse vliegtuigen verloren, mede doordat de (laagvliegende) Luftwaffe de kwaliteit en de kwantiteit van de Nederlandse luchtafweer had onderschat. De Vesting Holland had ook een zuidfront, en daarvan maakte de luchtverdediging rond Moerdijk deel uit.
De Franse jagers die de strijd aangingen, hadden hun thuisbasis in Noord-Frankrijk. West-Brabant lag dus op hun route naar waar de vijand was: boven de Vesting Holland en dat gold ook voor de Britse jagers die vanaf de Noordzeekust patrouilleerden. Tot slot: Gilze-Rijen was op dat moment het enige militaire vliegveld buiten Zeeland en de Vesting Holland en dus ook een natuurlijk doelwit voor de Duitsers.
Op 10 mei gingen er 16 militaire vliegtuigen verloren in Noord-Brabant. In Beers zou een - verder onbekend - Duits vliegtuig zijn neergekomen. In de omgeving van Den Bosch kwamen er drie neer: één Heinkel He-111 bommenwerper in Rosmalen en twee Junkers Ju-52 transportvliegtuigen bij de stad zelf. Twee andere Ju-52’s kwamen respectievelijk bij Klundert en Zevenbergschen Hoek neer. Bij Klundert crashten nog twee andere Duitse toestellen, allebei jagers: een Messerschmitt Bf 109 en een Ju-88A-1. Bij Zevenbergschen Hoek crashte een Heinkel He-111 en iets ten zuiden daarvan, bij Prinsenbeek, een Ju-88.
Even ten oosten van Zevenbergschen Hoek, bij Hooge Zwaluwe, stortte aan het eind van de middag een Nederlandse Fokker C-V neer. ’s Ochtends in alle vroegte (5.30 uur ) had een andere Nederlandse piloot, Sgt Buwalda, met zijn Fokker G-IA een noodlanding moeten maken aan de Huizersdijk in Zevenbergen, waarbij het toestel onherstelbaar beschadigd raakte. Op het vliegveld van Gilze-Rijen werden vier Nederlandse vliegtuigen aan de grond vernietigd: twee Fokkers C-V en twee Koolhovens FK-51.
Op 11 mei waren het alleen maar Duitse vliegtuigen die crashten: drie in West-Brabant (een Ju-52 bij Moerdijk, een He-111 in Oosterhout en een Messerschmitt Bf 109 ten zuiden van Zevenbergschen Hoek), één in Almkerk en één in Oost-Brabant, bij Aarle-Rixtel. Die laatste twee waren ook Messerschmitts. Van de laatste weten we dat die aan het eind van de middag als gevolg van brandstofgebrek naar beneden is gekomen.
Op 12 mei is het strijdtoneel in de lucht opnieuw vooral West-Brabant. In Ossendrecht en Woensdrecht kwamen Heinkels He-111 neer, neergeschoten door Franse jagers, die zich inmiddels actief in de strijd hadden gemengd. In Rijsbergen stortte zo’n Franse jager, een Bloch 152, neer.
Maandag 13 mei laat hetzelfde beeld zien: vooral in West-Brabant crashte een aantal strijdende jagers en bommenwerpers. Dat begon al voor zeven uur ’s ochtends toen op drie plekken Britse jagers (Defiants I van het 264 Squadron) neerstortten: in Zevenbergen, Geertruidenberg en Oosterhout.
Rond diezelfde tijd crashte bij Werkendam een Junkers Ju 87B-1 (Stuka), neergeschoten door een van de Defiants of een Spitfire van 66 Squadron, dat ook in de lucht was. Om 08.30 uur stortte in Hoeven een Messerschmitt Bf 109E-3 neer en twintig minuten later overkwam dat een Franse Morane MS 406 bij Roosendaal.
Om 9.00 uur stortte opnieuw bij Hoeven een Bf 109E-1 neer en bijna op hetzelfde moment en vlakbij (de Koedijk in de St.-Maartenspolder) een Heinkel He 111. Weer twintig minuten later crashte in Etten-Leur een Franse Morane jager. Later op de dag kwam een Duitse Heinkel He-111 bij Wouwse Plantage naar beneden en aan het eind van de middag stortte een Franse Potez 63.11 neer bij Oirschot. Bij elkaar zijn dat 11 vliegtuigen.
Op 14 mei, de dag van het bombardement op Rotterdam, crashten er geen vliegtuigen in Brabant en op 15 mei, de dag van de capitulatie stortte er in de middag bij Hoogerheide nog een Belgische bommenwerper neer en bij Oosterhout een Britse bommenwerper (die Breda als doelwit had). In totaal sneuvelden er 5 geallieerde vliegeniers en 10 Duitse boven Brabant in deze oorlogsdagen in mei.
Het wordt daarna rustiger wat betreft neergestorte vliegtuigen. De activiteiten in de lucht zijn vooral Duits en het zijn dan ook vooral Duitse vliegtuigen die crashen, met een incidentele Britse bommenwerper er tussendoor. Dat beeld zal in de jaren daarna langzaamaan veranderen: het aandeel geallieerde bommenwerpers neemt geleidelijk toe, gelijk oplopend met de intensivering van de geallieerde bombardementen op Duitsland. Maar dat is een ander verhaal.
Foto’s: Een Junkers Ju 52 na zijn noodlanding op Rijksweg 13, nabij vliegveld Ypenburg. Bron: NIMH, fotonr. 2157_001238. Nederlands machinegeweer Vickers kaliber 7.7mm, gebruikt voor luchtafweer, 1940. Bron: NIMH, fotonr. 2155_047459. Fokker G.1 Mercury, 1939. Bron: NIMH, fotonr. 2161_026428.
Vijf daarvan crashten in Noord-Brabant, waar ook nog 32 andere vliegtuigen neerstortten in deze dagen. In totaal ging het om 22 Duitse toestellen, 6 Nederlandse, 4 Franse, 4 Engelse en 1 Belgisch. Daarbij kwamen 40 bemanningsleden om het leven.
De Nederlandse luchtafweer was grotendeels geconcentreerd binnen de Vesting Holland. Daar gingen dus ook de meeste Duitse vliegtuigen verloren, mede doordat de (laagvliegende) Luftwaffe de kwaliteit en de kwantiteit van de Nederlandse luchtafweer had onderschat. De Vesting Holland had ook een zuidfront, en daarvan maakte de luchtverdediging rond Moerdijk deel uit.
Op 10 mei gingen er 16 militaire vliegtuigen verloren in Noord-Brabant. In Beers zou een - verder onbekend - Duits vliegtuig zijn neergekomen. In de omgeving van Den Bosch kwamen er drie neer: één Heinkel He-111 bommenwerper in Rosmalen en twee Junkers Ju-52 transportvliegtuigen bij de stad zelf. Twee andere Ju-52’s kwamen respectievelijk bij Klundert en Zevenbergschen Hoek neer. Bij Klundert crashten nog twee andere Duitse toestellen, allebei jagers: een Messerschmitt Bf 109 en een Ju-88A-1. Bij Zevenbergschen Hoek crashte een Heinkel He-111 en iets ten zuiden daarvan, bij Prinsenbeek, een Ju-88.
Even ten oosten van Zevenbergschen Hoek, bij Hooge Zwaluwe, stortte aan het eind van de middag een Nederlandse Fokker C-V neer. ’s Ochtends in alle vroegte (5.30 uur ) had een andere Nederlandse piloot, Sgt Buwalda, met zijn Fokker G-IA een noodlanding moeten maken aan de Huizersdijk in Zevenbergen, waarbij het toestel onherstelbaar beschadigd raakte. Op het vliegveld van Gilze-Rijen werden vier Nederlandse vliegtuigen aan de grond vernietigd: twee Fokkers C-V en twee Koolhovens FK-51.
Op 12 mei is het strijdtoneel in de lucht opnieuw vooral West-Brabant. In Ossendrecht en Woensdrecht kwamen Heinkels He-111 neer, neergeschoten door Franse jagers, die zich inmiddels actief in de strijd hadden gemengd. In Rijsbergen stortte zo’n Franse jager, een Bloch 152, neer.
Om 9.00 uur stortte opnieuw bij Hoeven een Bf 109E-1 neer en bijna op hetzelfde moment en vlakbij (de Koedijk in de St.-Maartenspolder) een Heinkel He 111. Weer twintig minuten later crashte in Etten-Leur een Franse Morane jager. Later op de dag kwam een Duitse Heinkel He-111 bij Wouwse Plantage naar beneden en aan het eind van de middag stortte een Franse Potez 63.11 neer bij Oirschot. Bij elkaar zijn dat 11 vliegtuigen.
