De Belgische Opstand van 1830 leidde in 1838-1839 tot grote internationale druk op Nederland, dat de afscheiding van België nog steeds niet had erkend. Uit België en Frankrijk klonk oorlogszuchtige taal en in Duitsland werden troepen verplaatst. Kroonprins Willem, de latere koning Willem II, vreesde voor de verdediging van Nederland.
Natuurlijk was er de Noord-Brabantse Waterlinie. Maar, zo schrijft hij in zijn (Franstalige) Mémoire sur les environs de Bois le Duc, het Nederlandse veldleger ontbrak het aan een directe verbinding met Holland. In West-Brabant zou voor het terugtrekkende leger een vloot nodig zijn. Bij Grave bestond het gevaar dat de vijand daar eerder zou zijn. Daarnaast zou het leger, als het eenmaal ten noorden van de Maas stond, moeilijk aanvallen ten zuiden van die rivier kunnen uitvoeren.
De oplossing zocht de prins in een positie rond Den Bosch. De omgeving van die stad bood de voordelen die de hij zocht: een positie die hij zowel defensief als offensief kon gebruiken. De positie was met weinig troepen te verdedigen, maar ook groot genoeg om het veldleger op te nemen en had een korte en directe verbinding met Holland via een schipbrug bij het fort Crèvecoeur over de Maas. Als het leger daar de Maas was overgestoken, kon het ook naar het oosten trekken via het fort St. Andries of naar het westen richting het Land van Altena. Dezelfde verbinding kon ook andersom worden gebruikt om de positie van levensmiddelen en versterkingen te voorzien.
Linies en redoutes
De positie zelf was opgebouwd volgens een aantal linies. De eerste linie liep van St. Oedenrode naar Boxtel en maakte gebruik van de Dommel die moest worden opgestuwd zodat de oevers werden geïnundeerd. Deze lijn was meer als vooruitgeschoven post bedoeld.
De tweede linie liep van Boxtel, langs Sint-Michielsgestel naar Haanwijk, waar hij aansloot op de inundaties rond Den Bosch. Ook deze maakte gebruik van de opgestuwde Dommel als extra hindernis.
De positie van Den Bosch naar de opzet van de Prins van Oranje in 1838-1839 (kaart gemaakt en vriendelijk beschikbaar gesteld door David C.H. Ross)
De derde lijn, meer achterwaarts, liep van Esch naar Halder achter het riviertje de Run, tegenwoordig Essche Stroom genaamd. Ook deze linie sloot aan op de inundaties rond Den Bosch. Aan de westzijde van de positie liep een linie van Cromvoirt naar Esch. Deze linie maakte gebruik van de moerassen langs de Leij en sloot bij Cromvoirt aan op de inundaties tussen Den Bosch en Heusden.
Het wat hoger gelegen heidegebied tussen Esch en Boxtel was niet te inunderen. Vanaf dit terrein kon de verdediger vijandelijke activiteiten tijdig onderkennen en deze onder vuur nemen. Daarom werden hier drie redoutes (eenvoudige, rechthoekige, gesloten veldwerken met aarden wal, al of niet met een natte gracht) aangelegd.
Om de verbinding tussen Den Bosch en de Maas te kunnen verdedigen tegen een aanval vanuit het oosten werd de Stelling van Hintham aangelegd.
De verdediging van de positie steunt op een aantal riviertjes die met behulp van stuwen en sluizen zo worden opgestuwd dat zij buiten hun oevers treden, waardoor het moeilijker wordt ze te kruisen. Op een aantal plaatsen waren batterijen en andere verdedigingswerkjes aangelegd, meestal daar waar bruggen en wegen de inundaties kruisten.
Veldwerk no. III bij de Essche brug (kaart: David Ross)
Een aanval is er nooit gekomen, op 19 april 1839 werd het vredesverdrag met België ondertekend. Maar de linie bleef nog een tijd bestaan. In het archief Verboden Kringen uit 1849 liggen de beschrijvingen van vijftien verdedigingswerken die dan nog eigendom zijn van het Ministerie van Oorlog en die zijn gebouwd als onderdeel van de positie van Den Bosch. Daarna moet het doek zijn gevallen; na deze tijd worden ze nergens meer genoemd. Een aantal van deze werken zijn nog wel terug te vinden op de bekende topografische militaire kaart die tussen 1850 en 1864 verscheen. Maar deze kaart is gebaseerd op een eerdere verkenning.
Twee van de drie redoutes tussen Esch en Boxtel zijn nog terug te vinden. Het zijn de laatste restanten van een tamelijk onbekende linie.
Dit verhaal is gebaseerd op het artikel van D.C.H. Ross, Een positie rond Den Bosch 1838-1839, in: Saillant : Kwartaalbericht van de Stichting Menno van Coehoorn, 2008 nr. 4
