Het is even zoeken, maar op het einde van een doodlopend pad tussen de laatste woonhuizen aan de Pastoor van Weerdtstraat, loop je vanzelf tegen dit erfgoed van ijzer aan. De schutskooi, gerestaureerd in 2002, is opgenomen in de Kunst & Cultuur Route.
Schutskooien waren vroeger gebruikelijk om loslopend vee vast te zetten. Natuurlijke afrasteringen, zoals houtwallen, heggen, hagen, bosjes en waterpoelen, hielden de beesten niet altijd tegen en zo ontsnapten ze nog al eens uit weilanden of liepen los op wegen, voetpaden en eigendommen van derden.
Als een boer zijn vee kwijt was, ging hij bij de schutskooien in de buurt kijken om te zien of zijn ontsnapte dier daar stond. Hij moest dan wel een vergoeding betalen in de vorm van schutgeld voor de dagen dat zijn dier daar verzorgd, gevoederd en gedrenkt werd.
De nu gerestaureerde schutskooi dateert uit 1928. In het polderarchief van Teeffelen bevindt zich een betalingsopdracht voor ƒ 140,- aan J.J. Holl, smid te Alphen, d.d. 10 november 1928 als aanneemsom voor een schutskooi te Teeffelen. Bijgevoegd bij de offerte was een eenvoudige schetstekening van de kooi.
De smid voegde daaronder nog aan toe: "Graag had ik dat de zaak wat vlug werd afgemaakt. het is nu nog mooi weer." Misschien vond hij dat bij nader inzien wat al te brutaal, en schreef er nog snel achter: "als ik soms de laagste mocht zijn bij deze inschrijving."
Honderdveertig gulden was best een hoog bedrag voor de kas van een kleine polder. Het polderbestuur stelde voor de bouw en de toekomstige onderhoudskosten van deze smeedijzeren schutskooi te bekostigen uit de opbrengsten van het schutsgeld.
Blijkbaar stond de oude schutskooi op een andere plek, want pas in het voorjaar van 1929 besteedde het polderbestuur van Teeffelen de afbraak van de oude schutskooi openbaar aan. De sloop werd gegund aan Johannes Hendrikus Jacobus van den Brand, landbouwer in Teeffelen, voor de som van ƒ13,50. Er wordt in deze aanbesteding duidelijk gesproken over een “houten” schutskooi.
Volgens het informatiebord ter plekke dateert de oude schutskooi uit 1795 en zou er een gedetailleerd bestek bewaard zijn gebleven. Dit bestek is echter in de archieven niet boven water gekomen. Er is wél een vermelding in de dorpsrekening van 1796: M. Roefs heeft toen 40 nagels van 4 à 5 duim geleverd voor de schutskooi. Van de houten balken is geen betalingsbewijs aangetroffen, maar misschien hebben de boeren van Teeffelen oude bomen verzameld en bewerkt.
Het doodlopende pad blijkt onderdeel te zijn van een oude polderweg die al op oude kadastrale kaarten voorkomt. Er leven voorzichtige plannen om die oude polderweg in het landschap weer in ere te herstellen, zodat er een rondwandeling ontstaat langs schutskooi, kerk, kapel en enkele karakteristieke boerderijen en huizen.
De leverancier van de nagels voor de schutskooi is Michiel Roefs uit Oijen, aldaar geboren 29 september 1753 en overleden 19 oktober 1825, als zoon van Gerardus Roefs en Geertrudis IJsvogel.
Hij is meestersmid en heeft zijn bedrijf aan de Oijense Benedendijk (buitendijks) ter hoogte van de Heuvel, gelegen ten westen van de pastorie.
Hij en zijn echtgenote Theodora Maria van Kraaij bouwen in de loop van de tijd een groot kapitaal op.
Ze zijn eigenaar van 3 woningen in Oijen, 2 in Macharen en hebben verder 31 percelen bouwland, wei- en hooiland in Oijen, Macharen en Oss. De eigendommen hebben een gezamenlijk oppervlak van bijna 38 hectare.
Michiel Roefs bekleedt gedurende vele jaren functies in het dorpsbestuur: president-schepen, borgmeester, commissaris van huwelijkszaken en op latere leeftijd ook lid van de gemeenteraad.
Hij behoort daarenboven in 1825 tot de weinige burgers die stemrecht hebben in het eerste district van de provincie Noord-Brabant.
Michiel Roefs is ook de katholieke zaak zeer toegedaan. In 1800 (Franse tijd) is hij betrokken als 'gecommitteerde uyt het Roomsch kerkgenootschap' in de (woorden)strijd die gevoerd om het plaatselijke bewind ervan te overtuigen dat de dorpskerk na 200 jaar een gereformeerde signatuur te hebben gehad weer in katholieke handen dient te komen.
Mariët Bruggeman, namens BHIC
bhiczei op 12 augustus 2011 om 11:47
Beste Maurice,
heel erg bedankt voor je aanvulling bij ons verhaal over de schutskooi van Teeffelen. Naast de vermelding in de dorpsrekening van Teeffelen hadden we nog niet veel meer informatie over deze meestersmid.
Nogmaals bedankt en met vriendelijke groeten,
Ben van Dijk
zei op 8 februari 2022 om 14:32
Bij toeval trof ik hier een bericht aan, waarbij de smid Hannes Holl wordt genoemd. Hij heeft het smeedwerk van deze schutskooi geleverd. Heel mooi dat “het bonnetje” daarvan nog steeds bewaard is gebleven!
Hannes (Johannes Josephus) Holl werd in 1889 in Alphen aan de Maas geboren en was bij iedereen bekend als Hannes de Smid. Hij is bijna 90 jaar geworden. Hij woonde vlak bij de school en als kind haalde ik er stukjes overgebleven carbid waarmee we dan in de kersenboomgaarden de spreeuwen mochten verjagen (en als loon de gevallen kersen mochten opeten!).
Hannes heeft in Alphen ook heel veel boerengereedschap gesmeed. Later legde hij ook in vele huizen elektriciteit aan. Bij de smederij had zijn vrouw in het voorhuis een winkel in huishoudelijke artikelen.
Het is niet vreemd dat hij voor deze klus de Maas over ging. Er waren in die tijd verschillende voetveer pontjes waardoor de afstand maar enkele kilometers was.
Ben van Dijk. Werkgroep Historisch Alphen aan de Maas.
Rini de Groot.
zei op 8 februari 2022 om 15:41
Interessant artikel, nooit van een Schutskooi gehoord.
En Ben mooie aanvulling, 'stukjes overgebleven carbid' klinkt raar voor me,
heb nooit deze stof in me handen gehad. Thuis raapte we ook de kersen
onder de boom op. Ik vermoed dat daar tegenwoordig weinig animo voor is!
Schutskooien waren vroeger gebruikelijk om loslopend vee vast te zetten. Natuurlijke afrasteringen, zoals houtwallen, heggen, hagen, bosjes en waterpoelen, hielden de beesten niet altijd tegen en zo ontsnapten ze nog al eens uit weilanden of liepen los op wegen, voetpaden en eigendommen van derden.
