Operatie Market Garden had zijn doel, de Rijnbrug bij Arnhem veroveren, niet bereikt. Maar de geallieerden hadden tijdens die actie wel een wig gedreven in de Duitse linies. Deze “corridor” van tachtig kilometer diep en twintig tot dertig kilometer breed liep van de Belgische grens bij Valkenswaard tot aan Nijmegen (blauwe lijn).
Deze uitstulping in de frontlijn zouden de Duitsers relatief makkelijk kunnen afsnijden. Maar niet alleen dat: de Duitse troepen in Midden- en West-Brabant vormden ook een bedreiging voor de aanvoerlijnen van en naar Antwerpen.
Veldmaarschalk Montgomery vond daarom dat de corridor breder moest. De Duitsers moesten tot aan de overkant van de Maas worden teruggedrongen. Pas dan zouden de haven van Antwerpen en de transportlijnen veilig zijn.
De Duitsers waren echter niet van plan zichzelf en het terrein zomaar gewonnen te geven. Ze vochten en vernielden. Eind september deden Britse troepen, gesteund door Polen, een uitval richting Tilburg. Na zware gevechten bij Alphen en Goirle namen de Polen Baarle-Nassau en Alphen in en de Britten Hilvarenbeek. Maar Tilburg was nog een stap te ver, de Duitse tegenstand bleek te hevig. Op 7 oktober werd voorlopig afgezien van verdere aanvallen.
Op 20 oktober begon alsnog Operatie Pheasant, een serieuze poging om Noord-Brabant te bevrijden. Na soms bittere strijd was deze operatie op 9 november met de bevrijding van Moerdijk voltooid. Bijna heel Brabant was nu bevrijd gebied (rode lijn). Maar dat gold niet voor het gebied tussen Bergsche Maas en Gorinchem. De Strijd om Kapelsche Veer - in de winter van 1944-1945 - eistte een hoge tol aan gesneuvelden, gewonden, vermisten en krijgsgevangenen [zie reactie W. Heessels / 29 augustus 2022 hieronder].
De luchtoorlog
Klik voor een vergroting
Wat voor gevolgen hadden deze ontwikkelingen nu allemaal voor de luchtoorlog? De enorme toename van de bombardementsvluchten op Duitsland in de zomer van 1944 vertaalt zich in een groeiend aantal neergeschoten bommenwerpers boven Brabant. Maar na oktober zet een daling in van het aantal crashes.
Enerzijds is dat te danken aan de toenemende inzet van escorterende lange-afstandsjagers zoals de P-51 bij de geallieerden, anderzijds aan het verdwijnen van Duits luchtafweergeschut achter de nieuwe frontlinies.
Tegelijkertijd zien we een toenemend aantal crashes van geallieerde jachtvliegtuigen. Die grafiek maakt een fikse sprong in september 1944 en dat heeft natuurlijk alles te maken met Market Garden en vervolgens de ondersteuning door jagers van het grondoffensief om de Duitsers over de Maas te drijven.
Klik voor een vergroting
Van enkele crashes per maand, stijgt het aantal in september ineens naar 28. Pas in april 1945 zakte het maandelijks aantal crashes weer, maar dan is de strijd ook wel bijna geleverd. Dat het aantal al die maanden relatief hoog blijft, komt doordat de geallieerden na de bevrijding van Brabant in november de vliegvelden Gilze en Eindhoven in gebruik nemen.
Ze openen daarnaast ook nog extra airstrips, om vandaaraf de geallieerde opmars in Duitsland vanuit de lucht te ondersteunen. Er is dus heel veel geallieerde activiteit in de lucht en dat leidt dan ook tot meer crashes. Vijandelijk luchtafweergeschut is er niet meer op Brabantse bodem, maar er vliegen nog wel Duitse jagers rond en er gebeuren ook veel ongelukken.
Klik voor een vergroting
Aan Duitse zijde zien we juist een sterke afname van gecrashte toestellen na september 1944. Er is nog één piek: die van januari 1945. Maar liefst 34 Duitse jagers storten dan neer, het merendeel op 1 januari. Dat is het resultaat van Operatie Bodenplatte, een soort wanhoopsaanval op de geallieerde vliegvelden in Zuid-Nederland, België en Noord-Frankrijk. Met voor de Duitsers vooral negatief resultaat: de rol van de Luftwaffe in de verdediging van Duitsland was daarna dan ook nagenoeg uitgespeeld.
Hoezo heel Brabant bevrijd? Sinds wanneer hoort het stuk tussen Bergsche Maas en Gorinchem niet meer bij Noord Brabant? Land van Altena, slag om Capelse Veer, paar honderd doden na november. Een heel stuk van de Biesbosch hoort ook nog steeds bij Brabant. De line-crossings horen bij Brabantse geschiedenis.
Zag dit pas vandaag maar stoort me als oud-inwoner zeer.
Marilou Nillesen
bhiczei op 29 augustus 2022 om 19:12
Dat kan ik me voorstellen, W. Heessels. Met excuses voor deze omissie is de tekst inmiddels aangepast.
