De Udense Gaarkeuken 1944

Voor de inrichting van de volgende dag te openen gaarkeuken werd vrijdagmiddag 20 oktober een beroep gedaan op het er naast gelegen timmerbedrijf van Reinier de Groot. Voor zitplaatsen vond vader in zijn ondertussen mager geworden houtvoorraad planken van 2,5 - 3.0 meter lengte. Deze werden op zitstoelen gelegd. Met de mededeling: ‘planken in leen. Zoo de keuken opgeheven wordt, de planken in goeden staat terug te bezorgen aan R. de Groot.’

Voor vervoer werd ook het handkarreke en een kruiwagen uitgeleend. Vader werkte ‘s zaterdags 11 en zelfs op zondag nog 10 uur aan de inrichting. Dat laatste natuurlijk pas ná het vervullen van de zondagsplicht door het bijwonen van een H. Mis bij de Kruisheren.

‘s Middags werd de ter plaatse bereide warme maaltijd uitgedeeld. Wij deelden soms in wat er overbleef. M’n oudste broer herinnert zich nog de lekkere wortelbetòzie stamp, met vlees en veel uien, waarschijnlijk met rundvlees. Thuis was dat altijd varken.

Verder had vader reparaties aan stelen voor het keukengereedschap: pureestamper, schuimspaan, opscheplepel en roerstok; en moest hij gebroken bezemstelen herstellen, een stoelpoot en -zitting en de griezelsteel (hark). Naast het maken van een ‘houten hamer met steel’ en een kolenopslag noteert hij klein hang- en sluitwerk, waaronder een windhaak, stok met spiegeloog, kelderslot, slot met sleutel, houtschroeven en kruisstiften. Voor het grotere werk duim- en krukgehengen. De vier kilo verwerkte spijkers werden tot vijf gram nauwkeurig afgewogen. Hij was met deze opdrachten 172 uur werkzaam, verdeeld over 27 dagen. Zijn 16-jarige zoon, leerling op de Ambachtsschool in Veghel, hielp een dagje mee.

Adriaan Sanders schrijft in Uden in de Tweede Wereldoorlog: “Volgens de gemeente waren er 975 evacués ondergebracht geweest, zij verbleven nog tot de bevrijding van Nederland mei 1945 in Uden.” Voor de gaarkeuken, het NCB-veilinggebouw, werd een groepsfoto gemaakt met bestuur en bedienend personeel. Met P. Lammers directeur van de zuivelfabriek, notaris Stael en waarnemend burgemeester Frans Hoefs. Verder zie ik onder 33 personen een van de bedienden, de nu 94-jarige Francien Ockhuizen, 5e van rechts. Zij vertelde me over haar dagelijkse aanwezigheid daar. De maaltijdvoorziening bleef er tot 13 februari 1945.

Uit het kasboek van vader.

Omdat er behoefte was aan schoeisel, dekens en kleding, werd in mei 1945 de H.A.R.K. (Hulp Actie Rode Kruis) opgericht, thuis de griesel genoemd. De houtschaarste duurde nog jaren voort, zelfs voor de benodigde ‘zes plankjes van de doodskist’ was een houtaanvraag vereist.

Het is ondertussen 75 Jaar geleden, ik was toen zeven, de fruitveiling heeft plaats gemaakt voor woningbouw, de gebruikte veilingklok hangt in de hal bij de Heemkundekring, alleen de Veilingstraat herinnert nog aan de locatie.