skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic

Dorp in verandering, 1940-1970

Rien Wols
Rien Wols Bhic
vertelde op 6 december 2009
bijgewerkt op 23 april 2014
Dit is een kleine selectie van foto's uit de collectie van het BHIC, die samen een beeld laten zien van het Schijndel van de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog. Een uitgebreidere selectie is gepubliceerd in het fotoboekje 'Schijndel in verandering : een dorp van klompen, kousen, kaarsen en kunst tussen 1945 en 1990'. (Uitgegeven bij uitgeverij Aprilis).
   

Schijndel is altijd een agrarisch dorp geweest en is dat deels nog steeds. Deze foto  uit 1940 is van de boerderij aan de Hoofdstraat 1, die inmiddels is gesloopt.

 

Volgens Herman Vanwesenbeeck uit Canada klopt dit niet: “dit is het bedrijf van de twee gezusters en twee gebroeders Hak. Hun huis stond op de noord-oost hoek van de kruising Voortstraat-Hoofdstraat. Het was het eerste nummer aan die kant op de Boschweg. De echte Hoofdstraat 1 was het pand, huis, winkel en bakkerij van de familie G. Brunst. Ik weet dat precies want het volgende huis, Hoofdstraat 3, was mijn ouderlijk huis, van 1936 of 37 tot in de 70'er jaren. Onze buurlui aan de zuidkant was de familie Piet vander Velden, stelenfabrikant. Tegenover ons was smid Van Thiel.” [toegevoegd 14-01-2010]

  Ook dit zijn beelden uit 1940, nu van de Frankische boerderijen  in de Keur, waar respectievelijk de families Van de Ven en Venmans woonden en werkten.
   Kijkje op het erf.
   
   

Eind oktober 1944 verschijnen Amerikaanse troepen in de straten van Schijndel. Ze trekken de Pompstraat in vanaf de kruising met de Hoofdstraat, langs de kledingzaak van Ausems.

  Het 2e Britse leger had de eigenlijke bevrijding van Schijndel voor zijn rekening genomen. Hier, op het Marktveld bij de Hoofdstraat – Kloosterstraat nemen de troepen rust, vlak voor hotel Van Roessel. Schijndel is bevrijd, maar de vernielingen zijn enorm.
   

Die vernielingen zijn goed te zien op deze foto waarop Engelse legertrucks geparkeerd staan onder de verwrongen staalconstructies van wat ooit de trotse gebouwen van de kousenfabriek van Jansen de Wit waren.

   

Op de hoek van de Hoofdstraat met de Pompstraat stond de dorpspomp, schuin voor de modezaak "Ausems Herenkleding". Vóór 1933 was hier het café van Schrijver gevestigd, dat van oudsher de naam van "De Wildeman" droeg.

   

Het is begin jaren vijftig en het grote werk gaat beginnen: de Hoofdstraat wordt gereconstrueerd, waarvoor een aantal panden gesloopt moet worden; Plein 1944 en een nieuw Marktveld worden aangelegd. Sigarenmagazijn en tabakskerverij Van Roessel zijn hier nog te zien.

   

Het begin van het slopen van de panden rondom het nieuw aan te leggen Marktveld.

   

In mei 1946 werd een grote optocht gehouden ter herdenking van de bevrijding. Talloze wagens waarop gedenkwaardige gebeurtenissen uit de afgelopen donkere periode uitgebeeld werden, trokken in een lange stoet door het dorp en iedereen die niet op een wagen zat of meeliep in de tocht, stond langs de kant. Soms werd goedmoedig de spot gedreven met zaken uit de oorlog, zoals op deze wagen, gewijd aan de verplichte tewerkstelling van mannen in Duitsland.

    De ellende van de evacuatie in september 1944 was ook onderdeel van de stoet. Geheel in stijl was deze groep te voet en niet op een wagen uitgebeeld.
    Er was wel weer een  wagen voor een uitbeelding van hoe men het dorp bij terugkeer aangetroffen had: in puin geschoten.
     

De overval op het distributiekantoor op 24 juli 1944 is wel een van de meest in oog springende verzetsdaden in Schijndel geweest. Deze wagen beeldt het moment uit dat de knokploeg de bewaker in het St. Servatiusgebouw gekneveld heeft, terwijl een van de overvallers de toegesnelde politieman op afstand probeert te houden door over hem heen te schieten. De politieman houdt zich dood.

     

De herdenkingsoptocht had wel iets weg van een carnavalsoptocht: met humor wordt het gruwelijke verleden becommentarieerd. Deze man beeldt Hitler uit, onder het motto "was ik maar schilder gebleven". De uitgebrande fabriek van Jansen de Wit op de achtergrond maakt duidelijk hoe groot de kracht van humor in moeilijke tijden kan zijn.

     

In 1946 bracht (toen nog) prinses Juliana een bezoek aan Schijndel. Het was een teken van hoop: de komende koningin die zich op de hoogte kwam stellen van de manier waarop een dorp als Schijndel zich aan het herstellen was van de oorlog en aan zijn toekomst bouwde. Achter de prinses staat burgemeester Willem Wijs.

     

In 1950 kwam Juliana terug in Schijndel, nu als koningin. Kinderen speelden (zoals nog steeds) een grote rol bij het koninklijk bezoek. De foto lijkt te suggereren dat er zelfs politie nodig was om de orde te handhaven onder de jeugd bij het uitdelen van de traktaties, maar waarschijnlijk wordt hier alleen maar een helpende hand toegestoken.

     

Tijdens het koninklijk bezoek werden postduiven losgelaten. Als je goed kijkt, is op de mand nog net te zien dat die duiven niet alleen uit Schijndel kwamen.

 

     

Op 1 juni 1952 trad Aloysius Th. J.H. van Tuijl aan als nieuwe burgemeester van Schijndel. Vanaf 1937 was Willem J. N. Wijs, met een korte onderbreking aan het eind van de oorlog, burgemeester geweest. Onder zijn burgemeesterschap waren de wederopbouwplannen ontwikkeld. Onder de bezielende leiding van Van Tuijl zouden ze allemaal uitgevoerd worden. Het aantreden van Gerard M. Scholten in 1976 luidde voor Schijndel wederom een nieuwe fase in

     Voor de reconstructie van de Hoofdstraat moet er veel worden opengebroken. Gelukkig is de fiets, en niet de auto, het voornaamste vervoermiddel, zodat menigeen toch zijn weg kan voortzetten zonder af te stappen.
     

Over gebrek aan belangstelling, zeker van de jeugd, hoeven de aannemer en zijn mannen niet te klagen. Maar ook volwassenen willen wel blijven staan om te zien hoe dat nou allemaal in zijn werk gaat.

     

Voor de jeugd vormen al die grote zandbergen dan ook een eldorado om in te spelen.

     
     

"D'n Drietip" bij de Kastanjeboom aan de Vicaris van Alphenstraat. Rechts de woning van de familie Van Hout (kuiperij), links bakkerij J. Doyen.

     

Ook tijdens de reconstructiewerkzaamheden moest de markt natuurlijk gewoon doorgaan. Die werd daarom verplaatst naar de Kloosterstraat.

  Nog een blik op de verplaatste weekmarkt.
   

Ook de Markt gaat helemaal op de schop. De oude lindeboom, die we verderop in dit verhaal nog tegen zullen komen, staat nog fier overeind.

   

Vanaf de St. Servatiuskerk zijn de noodwoningen rechtsboven goed te zien. Het zijn 60 woningen aan de Servatiusstraat, waar later, in 1967, het Mgr. Bekkershuis zal worden gebouwd. Daarachter staan nieuwbouwwoningen aan de Deken Baekersstraat. Ook elders in Schijndel werden meteen in 1945 al noodwoningen gebouwd: 33 verspreid aan de Molenstraat en de Heikantstraat, 13 betonnen noodwoningen, eveneens aan de Heikantstraat, 16 teenwandwoningen aan de Bunderstraat en hier en daar nog een individuele noodwoning.

  Het is 1952 en de reconstructie van de Hoofdstraat is klaar. De fabriek van Jansen de Wit is inmiddels ook weer helemaal hersteld.
   

Vanaf het dak van Jansen de Wit is de reconstructie van de Hoofdstraat goed te zien.

   

In 1957 is ook het Marktveld helemaal opnieuw ingericht. Op de achtergrond zien we het klooster in de Pastoor van Erpstraat met de bijbehorende tuin.

   

Op 10 juli 1957 ontsteekt burgemeester Van Tuijl de gasvlam ter inwijding van het vernieuwde Marktveld.

(Foto Farla)

   

Direct na de bevrijding begon men bij Jansen de Wit de schade op te nemen. Die was groot: de gebouwen waren zwaar beschadigd en het machinepark was grotendeels onbruikbaar. Schoonmaken en herstellen was een ding, zorgen dat er nieuwe brei- en andere machines kwamen een ander. Mathieu Jansen was in de jaren veertig vaak in Amerika om daar onder meer met geld van de Marshallhulp tweedehands machines te kopen. En zo kon in 1948 al een "full fashioned knitting machine" de fabriek worden ingetakeld, terwijl de herstelwerkzaamheden nog volop aan de gang waren.

   

In 1955, Jansen de Wit draaide al weer op volle toeren, vierde het bedrijf zijn 125-jarig bestaan. Onderdeel van de feestelijkheden was een groot kinderfeest, waarvoor alle kinderen van alle scholen in Schijndel waren uitgenodigd. Hier de echtgenotes van de drie gebroeders Jansen, de directeuren van Jansen de Wit, die een bezoek brachten aan alle scholen in Schijndel, ter voorbereiding van het grote kinderfeest.

   

En dat kinderfeest zag er zo uit: voor de kinderen waren er feestmutsen en limonade, en optredens van acrobaten, buiksprekers en clowns. Voor de volwassenen was er 's avonds de revue "het naadje van de kous".

   

Werknemers van Jansen de Wit bij de ingangspoort. De fiets was niet alleen voor hen het vervoermiddel bij uitstek in de vijftiger jaren. Dat gold eigenlijk voor heel Nederland.

   

Aan fietsen werden toen nog strenge eisen gesteld, waarop ook nog eens gecontroleerd werd. De verlichting moest in orde zijn, en het achterspatbord diende voorzien te zijn van een 30 centimeter lang wit vlak. Maar ook in de jaren vijftig wilden achterspatborden nog wel eens roesten. De schilder van de "Sok" bracht uitkomst in de bedrijfsfietsenstalling.

   

De reconstructie van het centrum had de sloop van panden tot gevolg gehad. Ook bij Jansen de Wit leidde vernieuwing tot sloop: hier gaat rond 1960 de portierswoning van de fabriek langzaam tegen de vlakte.

   

Dat verandering niet direct tot sloop hoeft te leiden bewijst het voormalige station van Schijndel: in 1950 werd het Duitse lijntje (van Boxtel naar Wesel) opgeheven en verloor het station zijn functie. Het zou na verloop van tijd worden verbouwd tot particuliere woning.

   

Zwembad Molenheide is al in de jaren dertig, midden in de economische crisis, ontstaan. De aanleg gebeurde via de werkverschaffing op een perceel waar voordien steenfabriek "Molenheide" leem had gedolven. In 1952 werd het bad gemoderniseerd en was het een van de weinige attracties voor de jeugd. In de decennia daarna moest het bad steeds meer de concurrentie aan met andere sporten en vormen van vrijetijdsbesteding. In 1994 opende het nieuwe zwemparadijs Molenhey haar poorten.

   

De sokken- en kousenfabriek Jansen de Wit N.V. draaide op volle toeren in de jaren vijftig en zestig. Op 8 december 1961 verliet een pallet met het tweemiljoenste dozijn kousen de fabriek, op weg naar Rotterdam.

   

Er werkten veel jonge vrouwen bij Jansen de Wit in de jaren zestig. Een blik in de bedrijfskantine van Jansen de Wit.

   
   

Mede dankzij Jansen de Wit konden werkende meisjes ouder dan 17 een extra-opleiding krijgen aan de Mater Amabilisschool, bijvoorbeeld tot modinette. Het Mater Amabilisbeeld op de achtergrond is een geschenk aan Jansen de Wit uit 1956.

Reacties (21)

Donatus VervoortEdmonton, Canada zei op 27 maart 2008 om 23:44
VERY INTERESTING ACCOUNT OF SCHIJNDEL.
Jansen De Wit was one name for the plant. We called it 'De Sok'
Does the factory still exist?
Rien Wols, namens BHIC bhic zei op 28 maart 2008 om 10:00
Dear Donatus,
The plant was closed in 1985, and the buildings are all gone. See our story about JéDéWé on this site, and the protest-speech by the mayor in 1977 (see http://www.bhic.nl/index.php?id=4221).
Next week the site TV Schijndel (http://www.tvschijndel.nl) will show some historical video-material about De Sok.
I assume you are Schijndel-born? We are very interested in your emigration-story!
Herman VanWesenbeeck (Wyevale,Ontario,Canada) zei op 11 november 2009 om 23:55
Zie foto Princess Juliana bezoek aan Schijndel, 1964. Het jonge meisje wat de bloemen aanbiedt is mijn vrouw Jeanneke Verhagen, dochter van Nico Verhagen, dan gemeentesecretaris van Schijndel, staande aan de linkerzij van Kapelaan Woestenburg.
De foto Amerikanen aan de Pompstraat: dat was op Sept 17 of de dag daarna, de soldaten zijn paratroopers of the 101st Airport Division, US Army. Schijndel was bevrijd op October 23, 1944 door de 56th Scotch Highland Division, 2d British Army.

Interessante website,keep it up!
Thanks
Annemarie van Geloven, namens BHIC bhic zei op 12 november 2009 om 20:30
Beste heer Van Weesenbeeck, hartelijk dank voor uw complimenten. Wat leuk dat het meisje, dat de bloemen aan koningin Juliana aanbood op één van de foto's, uw vrouw is geworden!
Als uw vrouw dat leuk vindt, kan zij via de groene knop historisch onderzoek meer vinden over haar vader, o.a. krantenartikelen naar aanleiding van het 40-jarig ambtsjubileum van gemeentesecretaris N.J.J. Verhagen, 31-12-1966 (toegang 1589, inv.nr. SCDOC.0167). Laat u of uw vrouw Jeanneke het maar even weten, dan zal ik eens kijken wat ik voor u doen kan.

Herman Vanwesenbeeck (Canada) zei op 14 januari 2010 om 11:40
De eerste foto van de boerderij aan de Hoofdstraat 1 klopt niet: Dit is het bedrijf van de twee gezusters en twee gebroeders Hak. Hun huis stond op de noord-oost hoek van de kruising Voortstraat-Hoofdstraat. Het was het eerste nummer aan die kant op de Boschweg. De echte Hoofdstraat 1 was het pand, huis, winkel en bakkerij van de familie G. Brunst. Ik weet dat precies want het volgende huis, Hoofdstraat 3, was mijn ouderlijk huis, van 1936 of 37 tot in de 70'er jaren. Onze buurlui aan de zuidkant was de familie Piet vander Velden, stelenfabrikant. Tegenover ons was smid Van Thiel.
Rien Wols, namens BHIC bhic zei op 19 januari 2010 om 14:56
@Herman Vanwesenbeeck:
dank voor je reactie, Herman. Ik heb de tekst bij de foto aangepast.
Irmy zei op 18 juni 2012 om 21:10
weet iemand misschien hoeveel mannen en vrouwen er vroeger in Schijndel wonen?
Irmy zei op 18 juni 2012 om 21:10
weet iemand toevallig hoeveel mannen en vrouwen er vroeger in Schijndel woonden? ik moet dat weten voor een geschiedenis project!!
Jan van den Oever zei op 18 juni 2012 om 21:55
Zoek eens op volkstellingen schijndel
A. Hak zei op 13 september 2012 om 19:09
Beste mensen
Hierbij wil reageren op de bewering van de heer Weesenbeeck die in 2010 zei dat dit de boerderij was van de familie Hak.
Dit is absoluut niet waar.De boerderij had geen voordeur aan de kopse kant.Ze had de voordeur aan de kant van de Bosweg.Het adres was Bosweg nr1. Ze had ook geen schild aan de voorkant, ook geen schild aan de achterkant.De kopse gevels waren opgetrokken tot aan de nok.In de kopgevel boven het woongedeelte zat op zolderhoogte een deur.In de voorgevel aan de zijde van de Bosweg was een kleine schuurdeur [laag] en een hogen schuurdeur.De boerderij die op foto staat lijkt op de boerderij waar nu Nico v.Zutven woont.Bij het nieuwe politiebureau.Daar heeft voorheen een zekere van Gestel gewoond die volgens mij getrouwd was met de zus van mijn opa.Die moet volgens mij de achternaam Hak gedragen hebben. De familie Hak die daar gewoond heeft was namelijk mijn Opa en Oma.Ik kom nog weleens langs want ik zoek ook nog het een en ander.Groetjes en tot ziens.PS De naam Hak werd vroeger veelal zo[Hack] geschreven
Mariët Bruggeman, namens BHIC bhic zei op 17 september 2012 om 10:49
Beste Meneer Hak,
hartelijk dank voor uw reactie en leuk om te lezen dat we nu dus wel weten waar de familie Hak gewoond heeft.
Nogmaals bedankt en met vriendelijke groeten,
Henk van den Brand zei op 30 juni 2015 om 20:03
Beste Rien,
bij de foto in het boekje Schijndel in verandering over JedeWe staat dat het Mater Amabilisbeeld een geschenk aan Jansen de Wit was uit 1956.
Is bekend wie de schenker was? En wellicht ook de maker van het beeld?
henk van den brand zei op 1 juli 2015 om 19:22
Beste Rien,
Het antwoord op mijn vragen heb ik vanmorgen zelf gevonden in de schijndelse krant van juli 1956.
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 2 juli 2015 om 14:44
Nou zijn wij natuurlijk wél benieuwd Henk, wat het antwoord op jouw vraag was.......
Henk van den Brand zei op 2 juli 2015 om 19:33
de schenker was de Aannemingsmaatschappij J.P. van Eesteren N.V. te Rotterdam.
het beeld is vervaardigd door beeldhouwer Uitewaal te Utrecht van geglazuurd aardewerk en gebakken door de firma Goedewagen te Gouda.
Bron: De Schijndelse Krant van 13 juli 1956.
Ik heb ook nog gezocht naar de beeldhouwer. Ik vond Uiterwaal te Utrecht, die meer beelden in dezelfde stijl heeft gemaakt.
De informatie is gevraagd naar aanleiding van een brainstormsessie voor het realiseren van een toneelstuk over Jansen de Wit in 2017.
Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman bhic zei op 3 juli 2015 om 14:47
Bedankt Henk voor je uitgebreide verslag van jouw zoektocht! Nu weten we allemaal het antwoord.
Gerard H.A.A. de Bie
Gerard H.A.A. de Bie zei op 7 februari 2017 om 20:50
<img src="/media/schijndel__kruiwagen_molenheide_1954-12-22_in_de_boerderij_.jpg" title="advertentie kruiwagen" width="breedte in pixels" height="hoogte in pixels" border="0">
Foto 40/44 laat zwembad "De Molenheide" ( sinds de jaren 30 ) zien op een perceel waar voordien steenfabriek "Molenheide" (sinds 1898) leem had gedolven.
In vakblad 'De Boerderij' van 22 December 1954 kwam ik een advertentie tegen van Houthandel en Houtindustrie "De Molenheide" met langs een tekening van een kruiwagen de tekst : "Een steenhout kruiwagen kan meer verdragen".
Dus de naam "De Molenheide" is in Schijndel al lang een veel gebruikte naam.
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 8 februari 2017 om 08:58
Inderdaad Gerard, daar lijkt het inderdaad wel op. Mooie vondst hoor. Mogelijk zijn er mensen uit Schijndel die meer weten over de herkomst van deze naam?
Henk van den Brand zei op 8 februari 2017 om 12:44
Een Bossche schepenakte d.d. 3 oktober 1415 spreekt van een windmolen tussen Berlicum en Schijndel. Het gaat om de molen op de Molenheide.
Bron: Het Schijndelse Landschap, bladzijde 194

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.

Lees ook deze verhalen