Zelden staat de foto in zo’n schril contrast met het verhaal dat er achter schuilgaat. Want we zien wel vier bruidsmeisjes van de familie Van der Donk maar het aandoenlijke bruidsjonkertje ervoor, dat is Herman de Winter. Een ondergedoken Joods jongetje dat van stel op sprong weer moet vluchten vanwege een dreigbrief.
Herman te midden van de bruidjes, foto FOTODD.0042
Even een stap terug in de tijd, naar begin 1942. Janus van der Donk, tuinder uit Den Dungen, krijgt via zijn werk het verzoek een Joodse man onderdak te geven. Zo komt Moos de Winter uit Den Bosch bij de familie Van der Donk terecht. Dat is al snel geen groot geheim in het dorp, binnen de kortste keren kent iedereen ‘de Jood van Van der Donk’. Een jaar later volgt ook vriendin Anneke en eenmaal samen gaat het stel op zoek naar een nieuw onderduikadres. Als Moos hoort dat zijn broer Philip en diens vrouw Sientje op zoek zijn naar een veilige plek voor hun zoontje Herman, weet Moos wel raad: de familie Van der Donk heeft hem ook al die tijd een goed heenkomen gegeven.
Na de avondklok
Twee volwassen kinderen van Janus, Mies en Miet, reizen op 18 mei 1943 af naar Amsterdam om het anderhalf jaar oude manneke op te halen. Zonder papieren gaan ze met de trein. Dat is sowieso een risicovolle onderneming, en het gevaar wordt enkel groter als de trein op de terugweg pas na 21 uur arriveert – ruim een uur na de avondklok. Mies gaat op zoek naar een vergunning om toch de reis naar huis voort te mogen zetten, tewijl Miet, in gezelschap van de jonge Herman, wordt aangesproken door een soldaat. Thuis zit de familie Van der Donk in steeds grotere angst omdat hun kinderen zo ver na achten nog steeds niet thuis zijn.
Gelukkig: de soldaat stelt geen lastige vragen, Mies krijgt de vergunning en in Den Dungen kunnen ze het gezelschap in de armen sluiten. Het gezin probeert het dagelijks leven op te pikken, met daarin een vanzelfsprekende plek voor Herman. Janus reist kort daarop naar Amsterdam om de ouders van Herman te laten weten dat hun zoontje veilig is aangekomen. Philip en Sientje hebben zich dan al moeten verzamelen in de Hollandse Schouwburg maar de boodschap zou volgens de overlevering wel zijn overgekomen.
‘Joodje van Van der Donk’
Drie dames en één bruidsjonker, gasten van de gezusters van der Donk, foto FOTODD.0043
Aanvankelijk wordt kleine Herman eerst nog veel op zolder gehouden maar al snel loopt hij gewoon rond in het huis en gaat daarna ook mee boodschappen doen. Het ‘Joodje van Van der Donk’ is geen mysterie in Den Dungen. Zijn ouders zitten dan inmiddels geografisch dicht bij hun zoontje maar tegelijkertijd als gevangenen in kamp Vught mijlenver weg. Niet veel later worden ze naar Duitsland getransporteerd, en komen allebei om in een concentratiekamp.
Daarvan heeft Herman geen weet, hij waant zich veilig op zijn nieuwe onderkomen. Totdat vader Janus een dreigbrief krijgt. Met een duidelijke boodschap: als hij geen geldbedrag aflevert, zal de anonieme schrijver het gezin bij de Duitsers aangeven. Snel wordt voor Herman – binnen de familie - een nieuw adres gezocht, en dat lukt. Maar de dreiging dat de Duitsers binnenvallen en een verklaring willen voor dat jongetje dat iedereen in het dorp kende, die dreiging die blijft. Iedere dag dat er niet op de deur wordt gebonkt, is er voor de familie Van der Donk er één. Tot de bevrijding hier een eind aan maakt. Van de schrijver van de dreigbrief is nooit meer iets vernomen.
Andre Schoones reageerde op de foto en wees ons op de publicatie van heemkundevereniging Op de Dunghen, 'Toen kwam de oorlog'. Veel dank voor deze verwijzing, André.
Hanneke Prinsen-Brok reageerde op dit verhaal en stuurde ook deze prachtige foto's in:
Herman ("Hermie" zoals hij zichzelf noemde) in de kinderstoel, circa 1943
Stans en Nelly Bergmans met Herman in augustus 1945 of '46
Zoon Herman omschrijft: "Mijn vader, mij daarnaast, mijn jongere broer Leon en mijn moeder." Gemaakt in Enschede, jaren zeventig
Moos de Winter uit Den Bosch. Ik dacht even dat het om de vader van schrijver Leon de Winter ging maar diens moeder heette "Johanna" per wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Leon_de_Winter
Mooi verhaal. Ik had dit nog nooit gehoord.
Marilou Nillesen
bhiczei op 16 september 2020 om 12:28
Goeie associatie, Mark, die (mogelijke) link had ik zelf nog niet gelegd. Maar dat moet dan toch iemand anders zijn.
Het opmerkelijke was dat ik de foto wel kende, maar geen idee had van het verhaal er achter. Maar goed dat André Schoones reageerde op de foto (want we zijn altijd blij met mensen die zo actief reageren maar dat is jou vast bekend ;)
Mark Goossens
zei op 16 september 2020 om 13:25
Nou, "Anneke" zou natuurlijk heel goed de roepnaam voor "Johanna" kunnen zijn, en hoeveel "Moos de Winters" waren er in Den Bosch? Nu ik er nog eens over nadenk, lijkt het me meer toeval dat deze Moos niet Leons vader is dan wel. Dat zou Herman de Winter de oudere neef van Leon maken.
Mark Goossens
zei op 16 september 2020 om 13:31
Ik heb Leon de Winter getweet, met een link naar deze pagina. Wellicht reageert hij.
Marilou Nillesen
bhiczei op 16 september 2020 om 15:21
Ah, ik ben benieuwd! Het zou een extra element aan het toch al bijzondere verhaal toevoegen. Wie weet, we wachten af.
Jos Korsten
zei op 25 september 2020 om 12:07
We hebben in oktober j.l in Den Dungen een prachtige tentoonstelling gerealiseerd met 16 panelen met Dungense verhalen. Daar was er ook eentje bij over Herman de Winter. De foto's die in jouw artikel staan kende ik toen nog niet., maar wel een andere . Daarop staat ook een Herman met zijn ouders. Volgens mijn navorsingen was dat Philip met zijn vrouw, een broer van Moos, die geregeld had dat zij ook in Den Dungen konden verblijven. Ik kan je middels deze reactie het paneel ( word bestand) niet sturen, maar wellicht wel op een andere manier, als je mij dat laat weten. Wat is waar? Boeiend!
Nicolien
zei op 10 oktober 2020 om 10:04
Moos de winter, is de vader van Leon de winter
Marilou Nillesen
bhiczei op 10 oktober 2020 om 19:53
Hallo Jos en Nicolien, bedankt voor jullie berichten. Met allereerst excuus aan Jos, want je berichtje is me ontglipt, ik zie het nu pas. Sorry! Want ik ben heel benieuwd naar de informatie, net zoals naar de tentoonstelling zelf. Het bestand kan naar info@bhic.nl tav Marilou, dus als je dat zou willen doen: héél graag - en alvast dank.
En Nicolien, de vader van Leon de Winter heet inderdaad Moos maar of het om dezelfde persoon gaat als in het verhaal? Achter de schermen wees iemand me op het volgende verhaal. Als je deze url kopieert, kun je het online lezen: https://www.bastionoranje.nl/printerversie.php?artikel=10192
Mark Goossens
zei op 15 oktober 2020 om 17:13
Da's een interessant verhaal, maar het sluit niet uit dat het hier om dezelfde Moos de Winter gaat. (1) Zijn vrouw/vriendin wordt in dat verhaal "Annie" genoemd; hier "Anneke". (2) De De Winters zaten daar ondergedoken in 1943, en daarna weer ergens anders. Dat sluit het opnieuw niet uit aangezien het hier om een Moos de Winter gaat die in 1942 in Den Dungen zat.
Marilou Nillesen
bhiczei op 22 oktober 2020 om 09:16
Het blijft intrigeren, Mark, juist door deze overlappingen.
Véronique Bijvoet
zei op 18 juli 2022 om 15:17
Ook de ouders van schrijver Leon de Winter zaten bij deze familie ondergedoken. Ze hebben beide de oorlog overleefd.
Marilou Nillesen
bhiczei op 18 juli 2022 om 21:10
Ja, Moos de Winter he? Intrigerend aspect van een intrigerend verhaal, vind je niet?
Herman de Winter
zei op 15 oktober 2022 om 12:30
Beste Marilou,
Gisteren vond mijn zoon bij toeval het door jou geplaatste stuk over Herman de Winter.
Ik was verrast, want mijn vader was geen spraakzame man als ik iets vroeg over zijn jeugd.
Mijn naam is overigens ook Herman de Winter, net als mijn vader.
De naam van mijn opa is Philip de Winter en mijn Oma is Sippora Wegloop.
Moos en Anneke zijn inderdaad de ouders van Leon de Winter.
Op de site van Joods monument is al deze informatie te vinden.
Bedankt voor het publiceren en veel succes verder.
Veronique Bijvoet
zei op 15 oktober 2022 om 13:52
Herman was een neefje van Moos en Anneke. Moos en Anneke zijn de ouders van schrijver Leon de Winter.
Herman de Winter
zei op 15 oktober 2022 om 16:22
Klopt helemaal!
Ken je de familie de Winter?
Veronique Bijvoet
zei op 15 oktober 2022 om 17:14
Dit verhaal speelde zich af bij mijn grootouders in Den Dungen. Mies en Miet zijn een oom en tante van mij. Leon de Winter heb ik ooit verblijd met een foto van zijn ouders. Een foto die voor hem nog onbekend was.
Marilou Nillesen
bhiczei op 16 oktober 2022 om 17:58
Veel dank voor jullie berichten, Herman en Veronique. En wat fijn dat je zoon op het verhaal is gestuit én dat je hier reageert, Herman.
Nog niet zo lang geleden ontving ik een berichtje uit Jeruzalem, van iemand waarbij Herman een tijd in huis is geweest. Hopelijk levert dat binnenkort weer een nieuw verhaal (of meer informatie) op, zeker omdat je vader niet veel vertelde over die tijd.
En bedankt voor je reactie, Veronique. Vertelde je oom en tante wel eens over die periode? Bleven er 'familieverhalen' over uit die tijd?
Herman de Winter
zei op 16 oktober 2022 om 20:29
Hoi Marilou,
Ik geef het allemaal even een plek, omdat het ook na al die jaren nog steeds veel impact heeft. Mijn vader heeft altijd een intens verdriet gehad vanwege het verlies van zijn ouders. Dit heeft op ons als gezin ook zijn neerslag gehad. Ik heb het door jou geplaatste stuk aan mijn broer en zussen gestuurd. Wat fijn dat dit belicht werd, zodat we een stukje van de puzzel kon worden gelegd in het tot nu toe duistere verleden van mijn vader. Daarnaast besef ik me ook, dat fam. van der Donk mijn vader het leven hebben gered.
Zo dankbaar.....
Misschien is het mogelijk (Veronique) om eens contact te hebben als dat van jouw kant ook gewenst is natuurlijk!
Mochten er nog foto,s zijn van mijn vader en grootouders, dan zou ik ze heel graag willen zien!
Mijn vader stierf op 52 jarige leeftijd.
Ik had nog zoveel vragen, dus elk stukje informatie is meegenomen.
Helaas is mijn vader op 52 jarige leeftijd overleden.
Veronique Bijvoet
zei op 16 oktober 2022 om 22:23
Dag Herman
Heel graag kom ik in contact met jou en eventueel je broers en zussen. Ik zal mijn neven en nichten contacten voor wellicht nog meer informatie en foto's van jouw vader en zijn ouders.
Marilou Nillesen
bhiczei op 17 oktober 2022 om 09:17
Bedankt voor je reactie, Herman, ik kan me voorstellen dat dit allemaal behoorlijk gevoelig kan liggen; zoiets heeft vanzelfsprekend een enorme impact.
Ik ga achter de schermen in ieder geval jullie mailadressen uitwisselen, dan kunnen jullie verder contact opnemen.
Mark Goossens
zei op 17 oktober 2022 om 15:51
Prachtig dit vervolg op dit verhaal!
Mieke Waterman -(Daniels)
zei op 17 oktober 2022 om 18:34
WOW....wow...wow...ik wist helemaal niet dat Herman kinderen had. Herman heeft zo'n 2 jaar bij ons in huis gewoond in Amsterdam. Zijn oom Moos de Winter en zijn tante Anneke de Winter-Zeldenrust kenden mijn ouders (oorspronkelijk uit A'dam) vanuit Den Bosch, waar mijn vader een aantal jaren heeft gewerkt bij zijn zwager Maurits Benjamins. Na hun huwelijk in 1942 zijn mijn ouders erin geslaagd de oorlog te overleven via een aantal onderduikadressen in Den Bosch, hun laatste adres bij de fam. Koesen in de Ackersdijckstraat, waar zij zijn bevrijd. Mijn ouders zijn in 1948 weer teruggegaan naar A'dam, maar hebben altijd nog contact gehouden met de Joodse gemeenschap in Den Bosch. Ik ben daar in 1947 nog geboren. Zoon Herman de Winter van Herman (1943), als je informatie wil over je vader kan je mij altijd bereiken. Via Marilou Nillessen kan ik je mijn contactgegevens geven. Ook heb ik nog foto's uit zijn tijd bij ons thuis. Ik wist dat Herman op jonge leeftijd omstreeks zijn 50ste jaar helaas is overleden.
Herman de Winter
zei op 17 oktober 2022 om 18:56
Echt geweldig om dit te lezen!
En uiteraard gaan we jullie bezoeken als dat mogelijk is!
Mijn broer Leon ziet er ook naar uit.
Wat een verrassende wending in een paar dagen.
Er valt enorm veel te vertellen over het leven van mijn vader en over ons gezin.
Eens afspreken is voor ons absoluut een optie!
Ik heb veronique haar email, dus je kunt een mailtje verwachten!
Wellicht tot ziens.
Groetjes,
Herman de Winter
Mieke Waterman -(Daniels)
zei op 17 oktober 2022 om 19:22
Beste Herman, je kan via Marilou Nillesen mijn e-mailadres opvragen. Je bent uiteraard altijd welkom hier in Jeruzalem. Ik heb veel informatie over je vader, die op zijn 12de, 13de jaar en later bij ons in huis heeft gewoond in A'dam. Ik kom meestal 1 a 2 per jaar naar Nederland voor familiebezoek en werk. Dus dan zouden we ook contact kunnen opnemen. Alle goeds, Mieke Waterman
Yvonne Korn - de Winter
zei op 17 oktober 2022 om 20:38
Wat geweldig om dit te lezen, heel indrukwekkend en zoals mijn broer al zei onze vader sprak vroeger nooit veel over zijn jeugd.
Maar fijn om zo beetje bij beetje iets meer over onze vader te weten te komen .
Met vriendelijke groet,
Yvonne Korn - de Winter
Herman de Winter
zei op 17 oktober 2022 om 21:01
Een extra reden om Jeruzalem te gaan bezoeken Mieke!
Ik ga je emailadres regelen en dan houden we contact!
Tot snel!
Marilou Nillesen
bhiczei op 17 oktober 2022 om 21:04
Dag allemaal, wat bijzonder dat dit zo allemaal is gaan rollen! Ik ga meteen achter de schermen mailadressen doorsturen.
Als de tijd daar is (en jullie zelf dat zelf ook een goed plan vinden) zou ik graag een vervolg willen maken. Een verhaal over het verdere verloop van zijn leven - als een soort blijvende herinnering aan Herman (of wellicht Mieke, dat jij hier verder een rol in kan/wil spelen?)
Maar allereerst natuurlijk alle tijd en ruimte om jullie contact en eventuele ontmoetingen een plek te geven. Houden jullie ons op de hoogte? ;)
Yvonne Korn - de Winter
zei op 17 oktober 2022 om 21:06
Hoi Marilou,
Wat een goed idee van jou.
Groetjes
Yvonne Korn- de Winter
Mark Goossens
zei op 17 oktober 2022 om 22:23
Hier zit een documentaire in!
Hanneke Prinsen-Brok
zei op 27 maart 2024 om 13:41
Ik heb wel een aanvulling op bovenstaand verhaal.
Mijn oom, Harrie van der Steijn had verkering met Dora van der Donk (een van de dochters van de tuinder).
Volgens mijn moeder(Stans Bergmans) kwam op een dag in 1943 Harrie uit Den Dungen met Herman de Winter achter op de fiets naar hun huis in Dinther. Herman moest op stel en sprong weg van het onderduikadres omdat andere onderduikers in gevaar kwamen omdat hij veel huilde(?)
Hij is zeker tot half 1945 en misschien wel 1946 bij hen gebleven voordat zijn oom Moos met zijn vrouw hem kwam ophalen in Dinther.
Het gezin waarin hij terecht kwam in Dinther, bestond uit vader Bergmans, 3 dochters en nog 4 thuiswonende zonen, waarvan 2 uit een eerder huwelijk van zijn vrouw. De moeder was in 1939 overleden en de oudste dochter Nelly regelde het huishouden. Zij en haar vader waren degenen die altijd thuis waren.
Bovenstaande foto's zijn allemaal gemaakt op 14-06-1944, op de bruiloft in Den Dungen van Harrie van der Steijn met Dora van der Donk en Toon Hoevenaars met Miet van der Donk. Op de foto met de 3 vrouwen, staan de 3 zussen Bergmans, vlnr Stans, Nelly en Toos. Herman was toentertijd bij hen in huis in Dinther.
Ik begreep dat in de tijd dat Herman in Dinther verbleef, er 2x verraad is gepleegd, maar dat zij bijtijds werden gewaarschuwd. Herman ging dan naar Den Bosch en werd tijdelijk geruild voor een kind uit dat andere gezin.
Ik heb nog 2 foto's van Herman uit die tijd. Ik wil ze best opsturen.
Laat maar weten
Marilou Nillesen
bhiczei op 27 maart 2024 om 16:08
Oh, dat zou inderdaad heel erg fijn zijn, Hanneke, ik ben heel erg benieuwd. Zou je die willen sturen naar info@bhic.nl ovv Herman van der Donk?
En veel dank door deze toelichting; ongelooflijk om te lezen ook - over het verraad of over het ruilen van kinderen. Heel aangrijpend.
