Drie portretten van mijn onderwijzers in de vijftiger jaren

Ik herinner me heel goed dat mijn meester in de eerste klas, Hermsen, een onvriendelijke persoon was, maar dat ik daar wel goed leerde lezen, schrijven en rekenen. En dat hij me een keer liet nablijven in de klas, maar mij vergeten was en ik gered werd door mijn oudere broer Toon, die zei dat ik uit het raam moest klimmen. Hij was immers verantwoordelijk voor het vervoer naar huis van zijn andere twee broers. Een ander voorbeeld: mijn derdeklasonderwijzer straalde een geweldig enthousiasme uit met zijn prachtig geïllustreerde aardrijkskundeboekje, waarin kaboutertjes onder de grond aan het werk waren om de zaden te helpen ontkiemen. Thuis op onze boerderij hadden ze natuurlijk helemaal niks met kaboutertjes, des te meer met het inkopen van goed zaai- en pootgoed bij de firma van Heeswijk en het bemesten van de grond. Gek genoeg leverde dat bij mij totaal geen innerlijke conflicten op. Ongeveer zoals een kind tegelijkertijd weet dat Sinterklaas niet bestaat en toch die overtuiging verliest als de goedheiligman voor zijn neus staat.

Ik ga het hebben over mijn onderwijzers in de tweede, vierde en vijfde-zesde klas op een jongensschool tussen 1954 en 1960. In de tweede klas was meester de Groot mijn onderwijzer, in de vierde A. van D. en in de vijfde en zesde meester de Rijk. De reden dat ik spreek over A. van D.  is dat ik zijn privacy wil beschermen voor zijn kinderen, ook al is hij dood. Ik begrijp ook dat mensen die A. van D. later meegemaakt hebben in de tijd dat hij heel andere, positieve bijdragen leverde aan de maatschappij, dit verhaal koud op het dak valt, maar het is wat het is. Mijn ervaringen en die van vele andere schoolkinderen mogen ook gehoord worden, ook al haal ik flink wat glans af van zijn loopbaan. Het is ook echt geen kinnesinne, geen natrapperij, ik vertel gewoon de werkelijkheid en daar is geen leugen bij. Hij was een product van zijn tijd, maar wel de enige onderwijzer die dit soort geweld nog in die tijd op onze school gebruikte tegen kinderen. Die enkele klap tegen de kont of om de oren die je krijgen kon van opvoeders of ouders was snel vergeten; disproportioneel geweld daarentegen verjaart niet. Misschien wel voor de wet, maar niet in de herinnering van diegenen die dat lijdzaam ondergingen.

Al met al ben ik toch wel positief over de onderwijzers van mijn lagere school. Het is alleen zo dat dat wat negatief is, eerder een prominente plaats inneemt. Dat zal ik proberen recht te zetten in het navolgende drieluik.

Ga naar de onderwijzersportretten