In de jaren ’20 en vooral tijdens de crisis van de jaren ’30 blijkt dat de arbeidsproductiviteit op veel boerderijen te laag is. Een te groot aantal personen is afhankelijk van een te klein stuk grond. Een probleem dat bekend raakt als het ‘Kleine-Boeren vraagstuk’.
Het speelt ook in Nistelrode, waar een aanzienlijk deel van de kleine boerenstand afstamt van voormalige wevers. “Die menschen kenden van huis uit het boerenbedrijf niet voldoende; ze waren ook niet voldoende kapitaalkrachtig. Vandaar, dat er in Nistelrode bijna geen goed gezeten boeren zijn” aldus de Commissaris van de Koningin. De overheid hemelt de kleine boeren op. Als hoeders van geloof en zeden. Het zijn mensen die deugden als zuinigheid, spaarzaamheid en werklust hoog in het vaandel hebben. En hun kinderrijke gezinnen bieden een perspectief voor de vraag naar arbeidskrachten.
Niet zo tevreden
Het behoud van de krachtige kleine-boerenstand is dus van belang voor de samenleving. De kleine boeren vormen “een krachtig element van rust en tevredenheid” en investeren in deze groep vergroot “de bestaansmogelijkheden ten plattenlande”, aldus de Commissie van Advies van de Dienst der kleine boerenbedrijven in Nederland. Dat die tevredenheid toch niet altijd zo groot is, blijkt in oktober 1937. Landbouwer ‘van den B.’ uit Donzel bij Nistelrode is vader van een groot gezin. Hij hoort bij de categorie kleine boeren en komt in aanmerking voor gemeentesteun. Hij hoeft alleen maar een staat van zijn grondbezittingen op te geven.
Zogezegd, zo gedaan. Tot twee jaar later blijkt dat ‘van den B.’ niet eerlijk is geweest. Behalve het bezit van eigen grond, huurt hij 60 are van een particulier. Die zijn niet opgegeven aan de secretaris. Van den B. beweert niet te weten dat gehuurd land ook opgegeven moest worden, maar de gemeente Nistelrode gelooft er geen snars van. Immers van gehuurd land komt ook opbrengst aan het gezin ten goede. Nistelrode is onverbiddelijk en spant een rechtszaak aan.
Valsheid in geschriften
De aanklacht voor de rechtbank luidt valsheid in geschriften. De eis is twee weken gevangenisstraf. Is zelfs de kleine boer niet meer te vertrouwen als ‘hoeder van geloof en zeden’? Wel of geen kleine boer, in Nistelrode wordt de aanvraag op steun met overheidsgeld goed gecontroleerd. En ja, ook de secretaris die de gegevens van Van den B. heeft ingevuld wordt nog aan de tand gevoeld over dit ‘vraagstuk’.
Dit verhaal verscheen eerder in Brabants Dagblad
