skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Mariët Bruggeman
Mariët Bruggeman Bhic

Eén dorp, drie heren: Eerde

Rien Wols
Rien Wols Bhic
vertelde op 1 september 2007
bijgewerkt op 22 februari 2023
“Een groot en uitgestrekt gehucht gelegen tusschen Rode, Vegchel en Schijndel, en behoorende ook gedeeltelijk onder, zoo politiek als kerkelijk, de drie genoemde dorpen.” Zo omschrijft in de 19e eeuw de Rooise koster Adriaan Brock het dorp Eerde dat al vanaf de middeleeuwen onder drie heren viel. Aan die ongemakkelijke spagaat (?) kwam pas in 1966 een einde.

Eerde is al in de vroege middeleeuwen ontstaan als akkerdorp. Het kan zijn dat de naam van het dorp daar ook mee te maken heeft. Eerde kan afgeleid zijn van het woord voor beploegde grond of bouwland, maar mogelijk ook rechtstreeks ontleend zijn aan het woord “eerd” dat meestal een strook vruchtbare grond langs een beek aanduidt.

eerde in de 18e eeuw het monument ter herinnering aan de Antoniuskapel

In de vijftiende eeuw is er sprake geweest van een Antoniuskapel in Eerde, op de plek van het huidige Sint-Antoniusplein. Zo’n kapel leidde meestal tot meer concentratie van bebouwing, wat ook in Eerde gebeurde. De kapel is pas in de twintigste eeuw gesloopt.

kadastrale kaart uit 1832Eerde werd heel lang gekenmerkt door de bestuurlijke lappendeken die het dorp was. Die historisch gegroeide situatie leidde ertoe dat de meeste huizen in het dorp én de schuurkerk tot Sint-Oedenrode behoorden, de kapel en de school (de dorpskom eigenlijk) tot Veghel en een deel van het buitengebied weer tot Schijndel. 

Eerde in zijn geheel behoorde tot de parochie van Sint-Oedenrode. Al snel na 1700 gingen de secretarissen van Veghel en Sint-Oedenrode een juridische strijd aan over de zeggenschap over Eerde. Die strijd is nooit beslecht.

Pas in 1966 werd het dorp officieel bij de gemeente Veghel gevoegd en kwam er een einde aan de onduidelijke situatie, waarbij Eerde zelf (grotendeels), De Kuilen (deels), Grootdonk en Bosch bij Sint-Oedenrode hoorden; de Kempkens, de Zandsteeg, Willebrordushoek, Kalverkamp, Abenhoef, De Kuilen (deels), Grootdonk en het dorp (voor een stukje) bij Veghel; en Zandvliet, Hoeves en Heertveld bij Schijndel.

personeel van de afd. Bevolking van de gemeente Veghel neemt de persoonskaarten van Schijndel en Sint-Oedenrode in ontvangstHoewel de inwoners zelf niet van hun plaats kwamen, verhuisden ze natuurlijk wel administratief: de persoonskaarten van de gemeenten Sint-Oedenrode en Schijndel werden aan Veghel overgedragen...

In de achttiende eeuw ontstonden de Eerdse Bergen in hun huidige vorm. Door te intensief gebruik van de Schijndelse Heide was een stuifzandcomplex ontstaan dat al Eerdse Bergen genoemd werd. De stuifzanden dreigden echter het dorp Eerde te bedelven. Om dat te voorkomen werden ze rond 1700 met eikenhout beplant, waardoor de typerende stuifwallen van de Eerdse Bergen ontstonden.

De Eerdse Bergen zijn inmiddels grotendeels afgegraven, maar vormen door hun beplantingspatroon nog altijd een kenmerkend landschapselement. Op dit moment zoekt men naar mogelijkheden om de Eerdse Bergen een intensievere recreatieve functie te geven, als onderdeel van de structuurvisie (PDF, 11,3 MB) die de gemeente Veghel voor en met al zijn dorpen aan het ontwikkelen is.

Eerde heeft flink geleden onder de gevechten tijdens de bevrijding in september 1944. De omgeving van Eerde was aangewezen als landingsplaats voor het 2e en 3e bataljon van het 501ste Parachute Infantry (Geronimo) Regiment. Samen met het 1e bataljon, dat ten noorden van Veghel landde, moesten deze troepen de zogenaamde corridor tussen Sint Oedenrode en Uden veroveren.

Ten noorden van Eerde lagen de strategisch belangrijke bruggen over de Zuid-Willemsvaart en de Aa. De Amerikanen bezetten in korte tijd het dorp. Een dag later vielen Duitse soldaten Eerde aan vanuit de Eerdse Bergen en vanuit Schijndel via het Duits Lijntje. Het kwam tot hevige gevechten waarbij de kerk, de Eerdse molen en de Koeveringse molen ernstig beschadigd raakten.

De Duitsers heroverden Eerde, maar werden later weer door de Geallieerden verdreven. Uiteindelijk bleef Eerde op 26 september in Amerikaanse handen. Jaarlijks organiseert het Airborne Comité Eerde op 17 september een herdenking bij het Airborne monument aan het Zandvliet.

Een van de monumentale gebouwen die onder het oorlogsgeweld (bijna) bezweken is, is de Antoniusmolen. Gelukkig heeft zich een club van enthousiaste mensen verenigd in de Stichting Eerdse Molen om de restauratie van dit industriële monument te bevorderen.

Een ander, meer ‘natuurlijk’ monumentje staat op het kerkplein, een beetje links van de kerk. Het is de oude acacia van Eerde. Deze authentieke kronkel-acacia moet rond 1880 geplant zijn. Men zegt dat deze Eerdse acacia de dikste in zijn soort is in Nederland.

In Eerde woonden anno 2007 1.527 mensen in 565 woningen.

Reacties (8)

Rolf Vonk zei op 9 augustus 2011 om 09:46
Een aanvulling voor dit verhaal, aangezien de Eerdse grenzen een interessant verleden kennen. In het verhaal wordt aangegeven dat de meeste huizen in Eerde tot Sint-Oedenrode behoorden. Dat is niet correct. Dhr. M. van Asseldonk heeft op zijn site www.oudzijtaart.nl verschillende goed gedocumenteerde stukken over de geschiedenis van Eerde gepubliceerd, waaronder deze passage: "Eerde is een gehucht halverwege Veghel en Sint-Oedenrode. Alle huizen van Eerde en in het wat zuidelijker gelegen Krijtenburg stonden binnen de grenzen van de gemeint van Veghel, maar een aantal huizen behoorde er tot de kerkelijke parochie en tevens het rechterlijke en bestuurlijke ressort van Sint-Oedenrode. De meeste bewoners van die huizen maakten wel gebruik van de Veghelse gemeint, maar zij betaalden daarvoor, waarbij hun vee gebrandmerkt werd. In de zeventiende eeuw is sprake van 'dingen' of zittingen van Veghelse schepenen in Eerde. Op deze zittingen werd vastgesteld wie in Eerde met hoeveel en wat voor beesten van de Veghelse gemeint gebruik mocht maken. Dit gebruik was toen al heel oud. In de rekening van de hertogelijke rentmeester Tielman van Son van circa 1340 komt een post voor ‘voor de uitgaven van genoemde Tielman gemaakt in Brussel vanwege die van Veghel en toen de gedingen (placita) waren bij Eerde’." Ook is er veel vermeld over de ruzie tussen de zwagers Gerard de Jong, protestants secretaris van Veghel, en Gijsbert Gualtherie, protestants secretaris van Sint-Oedenrode over de ontstane ruzie om de inkomsten van Eerde in de achttiende eeuw. De Rooise lasten waren hoger dan die van Veghel, waardoor rond 1725 meerdere 'Rooise Eerdenaren' hun huis afbraken en opnieuw opbouwden in Veghel.
Er zijn uiteindelijk in de jaren '20, '30 en '40 al pogingen geweest om Eerde in z'n geheel bij één van de drie gemeenten te voegen.
Toen Eerde in 1961 bij Veghel werd gevoegd bleek het dorp nagenoeg geheel op Veghel georienteerd te zijn. Dhr. Govers (Op eigen kracht, Veghel en de regio) beschrijft de redenen van Gedeputeerde Staten -al daterend uit 1941- om Eerde geheel bij Veghel te voegen als volgt:"De beweegreden voor ons voorstel is, dat de huidige verdeling van het dorp Eerde onder de gemeenten St.-Oedenrode, Schijndel en Veghel verkeerd is. Aangezien het veruit grootste deel der bevolking van Eerde reeds thans op gebied der gemeente Veghel woont en bovendien de bewoners van Eerde meer op Veghel dan op Schijndel op St.-Oedenrode zijn aangewezen, biedt ons boven omschreven voorstel (overhevelen van de delen van St.-Oedenrode en Schijndel naar Veghel) de meest redelijke oplossing." In de oorlogsjaren is er echter geen respons op het plan. In 1961 wordt de zoveelste poging gedaan. Dan citeert dhr. Govers opnieuw de mening van de Eerdse werkgroep Commissie van samenwerking (bestaande uit Eerdse inwoners met een breed draagvlak in hun samenleving) aan Gedeputeerde Staten over tot welke gemeente Eerde zou moeten gaan behoren: "In het algemeen genomen, mag worden gesteld, dat die gemeente hiervoor het meest in aanmerking komt, waarmede de plaatselijke gemeenschap de nauwste relatie onderhoudt en het sterkst op is georienteerd. De Eerdse parochie telt in totaal 1.150 zielen, hiervan wonen: 701(61%) onder de gemeente Veghel, 305(26,5%) onder de gemeente St.Oedenrode en 144(12,5%) onder de gemeente Schijndel. Hieruit blijkt overduidelijk, dat het grootste gedeelte van de Eerdse bevolking bestuurlijk bij Veghel is ingedeeld. Geografisch gezien ligt Eerde korter bij de kern Veghel, dan bij St.Oedenrode of Schijndel. Daarbij komt nog, dat de essentiele lokale verzorgingsinstellingen: kerk, patronaatgebouw, klooster, meisjesschool kleuterschool en binnenkort ook de nieuwe jongensschool op Veghels grondgebied lliggen. De nieuw te bouwen boerenleenbank komt eveneens onder Veghel. Voor het voortgezet onderwijs (HBS, MMS, LTS, Landbouwschool, Ulo, BLO), de gezondheidszorg (ziekenhuis, kraamcentrum etc.), de verzorgende overheidsdiensten (Gew.Arb. Bureau, belastingen, PTT) is Eerde volledig op Veghel georienteerd..." Tenslotte komt Eerde op 1 mei 1966 volledig onder de Gemeente Veghel.
Mariët Bruggeman, namens BHIC bhic zei op 11 augustus 2011 om 10:06
Beste Rolf,
heel erg bedankt voor je uitgebreide aanvulling op het verhaal over Eerde.
Je geeft ons en onze bezoekers zeer waardevolle informatie over de grenzen van Eerde door de eeuwen heen.

Nogmaals bedankt en met vriendelijke groeten,
Jeanne van der Eerden zei op 13 februari 2016 om 16:02
In de stamboom van mijn voorouders wordt gesproken over een stuk hoijlant gelegen ter plaetse in de Eerdt genaempt den Haegh in 1715 verkocht. Bestaat den Haegh nog in Eerde?
Marilou Nillesen
Marilou Nillesen bhic zei op 17 februari 2016 om 21:40
Dag Jeanne, een korte zoektocht heeft mij helaas geen antwoord gegeven op je vraag... Maar mogelijk kan de heemkundekring je wél meer vertellen hierover: info@vehchele.nl

Succes!
Tony van G. zei op 17 februari 2016 om 22:24
Dag Jeanne,
Dat hooiland van je voorouders in de Haag lag volgens mij ten noorden van de voormalige spoorweg Boxtel- Gennep tussen de Heertveldse hoef en de Grootdonk.
Met Eerdse groeten ,Tony van Geffen.
Jeanne van der Eerden zei op 18 februari 2016 om 16:47
Hoi Tony, We vroegen ons al af of de naam "van der Eerden" te maken had met het stuk hooiland in Eerde. Onze voorvader, geboren in 1636, met de naam Anselm Martens van der Eerden, die genoemd wordt als Ansem Martens, heeft schijnbaar dit land aan zijn dochter Marie Ansems gegeven toen ze trouwde met Willem Stevens. Die heeft het weer in 1715 verkocht aan Lijsbeth Goort Gijsbers, de weduwe van Ansem Martens, dus de vader van Marie.
Het laatste aanknopingspunt van onze stamboom is dit gegeven: "Inventaris RA 135 folio 131, jaar 1715. Willem Stevens als in huwelijk hebbende Marie Ansems woonende binnen den dorpe van Vechgel, een stuck soo tuil als hoijlant, gelegen ter plaetse de Eerdt genaempt den Haegh. Hij heeft vercoft aen Lijsbeth Goort Gijsbers weduwe wijle Ansem Martens woonende binnen den dorpe van Schijndel." Lijsbeth Goort Gijsbers wordt ook genoemd Elisabeth Godefridus Gijsberts. Ansem Martens van der Eerden ook: Anselmus Martens van der Eerden. Ze zijn 30-6-1675 getrouwd in Schijndel. Marie Ansem Martens was geboren in 1684. Zou er nog ergens in een archief meer te vinden zijn over de voorouders van Ansem Martens van der Eerden, want dat is tot nu toe niet gelukt. Met name de herkomst van "van der Eerden".
Martien van Asseldonk zei op 15 juli 2016 om 23:00
Kijk eens op www.oudzijtaart.nl, bij de downloads, regesten van de Veghelse schepenportocollen waarin de familie van der erde geregeld genoemd wordt
Jeanne van der Eerden zei op 16 juli 2016 om 22:32
Dankjewel voor deze informatie. Ik heb info gevonden over Jan Aer(ts)sen van der Eerde, gewese Heylige Geestmeester, Kerckmeester, Borgemeester ende Schepen van Vecchel in Peelandt, Meyerye van 's Hertogenbossche. Hij was "schepen in Veghel in 1621-1623, armmeester in 1626 en borgemeester in 1620-1621". Dat zou een voorvader kunnen zijn omdat ons ooit verteld is dat een voorvader burgemeester van Veghel was. Ik ga in ieder geval verder zoeken.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.