Aan de Hoeve 23 in Gassel staat sinds 1817 een windmolen met de fraaie naam Bergzicht. Het is een zogenaamde beltmolen, dat wil zeggen dat hij op een verhoging (de "belt", vergelijk het woord bult) staat. De molen is van hout, achtkantig en gedekt met riet. De belt is van baksteen.
Tegenwoordig maalt hij nog steeds het koren, maar in het verleden kwam er ook ander spul tussen de stenen terecht. Behalve fraai is Bergzicht ook nog in meerdere opzichten een unieke molen.
Die fraaie naam vraagt wel een verklaring, want je kunt je afvragen of een windmolen met uitzicht op een berg wel voldoende wind kan vangen. Dat blijkt reuze mee te vallen. De naam Bergzicht hangt samen met waar de molen staat: er is een theorie dat men vroeger vanaf de belt over de Molenakker en de Gasselse hei heen nog net de "Mookse Berg" zou hebben kunnen zien. Aannemelijker lijkt echter wat Theo Striks hieronder aandroeg: dat het aangrenzende gebied vanouds als toponiem "De (Heessche) Berg" had.
Molen Bergzicht heeft een paar unieke aspecten. Om te beginnen fungeerde de molen in zijn begintijd niet alleen als graanmolen, maar ook als schorsmolen. Daarmee was hij de enige in de wijde omtrek. Voor het malen van schors beschikte de molen behalve over de normale maalstenen ook over twee paar pelstenen. Daarmee vermaalde men de bast van eikenhout.
De gemalen schors werd in de looierij in zogenaamde laafkuipen met water vermengd (dat heette dan run) en daarin werden de te looien huiden gehangen. Na dit proces konden de huiden niet meer bederven. De behoefte van de looierijen aan gemalen eikenschors verdween toen ze chemicaliën met dezelfde uitwerking als run gingen gebruiken. Sindsdien maalt de molen alleen nog maar graan.
Wat de molen van Gassel op een heel andere manier uniek maakt, is dat de molen niet een bestaande molen uit Holland was, die de molenaar in 1817 naar Gassel heeft laten komen, zoals lang is aangenomen, maar dat molen Bergzicht de enige nog bestaande puur Brabantse achtkante molen is (voor de kenners: gebouwd zonder kruizen en zonder verbinding tussen de bintbalken).
Dat bouwen in 1817 was ter vervanging van een oudere molen op deze plek, die drie jaar daarvoor, in 1814, door Franse troepen op hun terugtocht vanuit Grave in brand was gestoken.
In 1962 is de molen gerestaureerd. Het achtkant kreeg toen een rietdekking. In 1990 heeft de molen een grondige herstelbeurt gekregen. Een koppel maalstenen, dat tijdenlang los in de tuin van molenaar Van Haren had gelegen is in 2003 opnieuw in de molen geïnstalleerd.
In het verhaal wordt de naam "Bergzicht" verklaard uit het feit dat vanaf de locatie de Mokerberg nog zichtbaar zou zijn. Op welke bron is deze uitspraak gebaseerd ??
De molen staat aan de rand van een gebied dat in ieder geval voor 1900 "De Berg" of of "De Heese Berg" werd genoemd. (bronnen Schepenbankarchief Gassel en bevolkingsregisters Gassel)
Is dit geen meer aannemelijke verklaring voor de naam "Bergzicht"??
Rien Wols, namens BHIC
bhiczei op 20 mei 2008 om 08:22
Dag Theo,
Dat stukje tekst gaat terug op twee krantenberichtjes uit september 1960 in de "Echo" en "De Gelderlander". Maar jouw verklaring klinkt mij inderdaad een stuk aannemelijker in de oren. Ik zal de tekst aanvullen.
Dank voor je reactie!
Albert van der Cruijsen
zei op 19 februari 2011 om 18:35
Dag Rien,
Afgelopen week was ik op bezoek bij een medescholier van de middelbare school. Niets bijzonders, hoor ik je al zeggen, maar toevallig is hij ook de vorige molenaar van de molen in Gassel en als vrijwilliger van het BHIC, bracht ik het gesprek op de molen en ik heb hem een dag later het verhaal overhandigd over de molen. Er blijken dingen te zijn, die niet helemaal kloppen. Hij vertelde mij, dat hij in zijn jeugd speelde op "De galgenberg", die in omgeving lag en of het daarmee misschien nog iets te maken heeft, is de vraag. Hij heeft nog veel foto's van de molen van vroeger (1930- 1940)en mij uitgenodigd om binnenkort een bezoek te brengen aan de molen, waarop zijn zoon nu molenaar is. Wij hebben afgesproken om in de geschiedenis van de molen te zoeken naar meer gegevens en dan nader te berichten. Ik kom dan met een verdere reactie!
Theo Strik
zei op 9 juli 2016 om 10:29
Op internet kwam ik via Google Books het boek (1e deel) “Geschied- en aardrijkskundige beschrijving der stad Grave” van P. Hendrikx uit 1845 tegen met een passage over het platbranden van Molen Bergzicht door Franse troepen in 1814. Dit op blz. 325 uit het hoofdstuk “Belegering van den jare 1814”:
Den 9 April deed men op den middag een’ sterken uitval met circa 400 man naar de zijde van Gassel. Bij deze gemeente gekomen zijnde, geraakte dit detachement met de troepen aldaar handgemeen; de laatsten werden na een gering verlies tot wijken gebragt. Bij deze gelegenheid werd de molen en eene boerenwoning door de Franschen in de asch gelegd, de Hollandse vlag van den toren gehaald, en eenige krijgsbehoeften medegenomen, waarmede men in de beste orde en zonder de minste bestoking aftrok.
Tegenwoordig maalt hij nog steeds het koren, maar in het verleden kwam er ook ander spul tussen de stenen terecht. Behalve fraai is Bergzicht ook nog in meerdere opzichten een unieke molen.
schors werd in de looierij in zogenaamde laafkuipen met water vermengd (dat heette dan run) en daarin werden de te looien huiden gehangen. Na dit proces konden de huiden niet meer bederven. De behoefte van de looierijen aan gemalen eikenschors verdween toen ze chemicaliën met dezelfde uitwerking als run gingen gebruiken. Sindsdien maalt de molen alleen nog maar graan.
In 1962 is de molen gerestaureerd. Het achtkant kreeg toen een rietdekking. In 1990 heeft de molen een grondige herstelbeurt gekregen. Een koppel maalstenen, dat tijdenlang los in de tuin van molenaar Van Haren had gelegen is in 2003 opnieuw in de molen geïnstalleerd.
