Een wieg uit Geldrop

F.G.M.A. van Kimmenade (1898-1988), arts te Geldrop

Laten we beginnen met de opdrachtgever en eigenaar, zoals prominent vermeld op het meubel: Van Kimmenade. De afbeelding onder te tekst, een slang die zich om een staf slingert, wijst de weg: het gaat hier om een esculaap, het symbool voor een arts. En Van Kimmenade was inderdaad arts in Geldrop.

Franciscus Godefridus Maria Antonius (Fred) van Kimmenade was in 1898 in Weert geboren, studeerde geneeskunde in Utrecht en Groningen en vestigde zich eind 1926 als huisarts in Geldrop. Dokter Van Kimmenade was een sociaal bewogen man die zich energiek inzette voor de verbetering van de gezondheidszorg in zijn woonplaats.

Zo stond hij in 1931 aan de wieg van het Sint-Anna-ziekenhuis in Geldrop. In een interview in De Maasbode in 1938 zei hij hierover: “Wel, mijn werk als huisarts gaf mij niet de volle bevrediging. De zekerheidsfactor bij het stellen van een moeilijke diagnose is nu eenmaal voor een groot deel afhankelijk van de alleen in ziekenhuizen mogelijke gebruikmaking van moderne wetenschappelijke hulpmiddelen. [...] De omstandigheid, dat voor de orde van de zusters van Liefde van Schijndel een nieuw klooster in Geldrop gebouwd werd, stelde mij, dank zij de voortvarendheid van de toenmalige moeder-overste, in staat mijn plannen tot stichting van een eigen ziekenhuis in Geldrop te verwezenlijken. In samenwerking met een ervaren gynaecoloog en een bekwaam chirurg, meen ik, dat hier thans een zeer doeltreffende medische organisatie geschapen is, welke volkomen mijn verwachtingen beantwoordt… Ik zou er nog op willen wijzen, hoezeer de medicus zich in deze kleine medische eenheid een “sociaal” werker voelt, hoeveel moeilijkheden van huiselijken en anderen aard hier tevens door de patiënten met den rector of den medicus worden besproken en opgelost." Van Kimmenade zou zijn gehele werkzame leven geneesheer-directeur van het Geldropse ziekenhuis blijven.

In 1938 stond hij opnieuw aan een wieg, dit keer van de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst van Geldrop. Dergelijke diensten die een belangrijke rol speelden bij de preventieve gezondheidszorg, bestonden in Noord-Brabant alleen nog in steden als Eindhoven, Tilburg en Breda, de Geldropse was de eerste op het platteland. Het succes was groot en het werkgebied werd al snel uitgebreid naar de omliggende gemeenten.

In zijn vrije tijd had de dokter vele liefhebberijen: van postzegels verzamelen (de collectie Van Kimmenade, in 1973 geveild, wordt ook heden ten dage nog regelmatig in catalogi van postzegelveilingen vermeld als herkomst van bijzondere en kostbare zegels) tot genealogisch onderzoek, hij hield van klassieke muziek, speelde zelf graag piano, waarop hij zelfs eigen composities schreef. Bovendien was hij een fervent kunstliefhebber en -verzamelaar.

En zo komen we dan langzaam in de richting van nog een wieg, het wiegje in Steenwijk. Van Kimmenade was namelijk bevriend met zijn Deurnese collega Hendrik Wiegersma, arts, maar vooral ook kunstenaar (Van Kimmenade had (minstens één) werk van Wiegersma in bezit). Wiegersma op zijn beurt had weer contacten met beeldhouwer Hildo Krop.

Hildo Krop (1884-1970)

Hildo Krop, de maker van de wieg, werd geboren in Steenwijk, maar is vooral bekend als stadsbeeldhouwer van Amsterdam. In de vroeg twintigste eeuwse stadsuitbreidingswijken van Amsterdam is veel van zijn werk te zien op bruggen en gebouwen. Maar ook elders waren sculpturen van zijn hand te bewonderen, bijvoorbeeld op de in 1923 geopende Wilhelminabrug in ’s-Hertogenbosch. Bij de bevrijding van de stad in 1944 is die brug weliswaar zwaar beschadigd, maar enkele van Krops beeldhouwwerken zijn bewaard gebleven en her en der over de stad verspreid nog steeds te bewonderen, zoals bijvoorbeeld het ruiterstandbeeld van keizer Maximiliaan bij de Hekellaan.

Krop was een veelzijdig en productief kunstenaar, die zich zeker niet beperkte tot werk in klei en steen. Zo ontwierp hij bijvoorbeeld ook keramiek, glas, boekbanken, toneelmaskers. Ook werkte hij graag met hout: hij maakte houtsnijwerk en ontwierp meubels. De wieg uit Geldrop is daar een mooi voorbeeld van.

Hendrik Wiegersma (1891-1969)

Krop en Van Kimmenade hebben elkaar ontmoet bij een gemeenschappelijke bekende: Hendrik Wiegersma. Wiegersma was huisarts in Deurne en daarnaast kunstenaar en kunstverzamelaar. Wanneer Krop en Wiegersma elkaar hebben leren kennen is onzeker. Wellicht bij gelegenheid van de tentoonstelling van Wiegersma’s werk in het Stedelijk Museum in Amsterdam in 1928? In ieder geval hebben ze vanaf begin jaren dertig contact met elkaar gehad: Wiegersma was toen lid was van een comité dat zich beijverde voor een gedenkteken voor Vincent van Gogh in Nuenen, en Hildo Krop was degene die dat monument in opdracht van dat comité uiteindelijk vervaardigde. Een paar jaar later behoorden zowel Wiegersma als Krop tot de Nederlandse deelnemers aan de Biënnale van Venetië. Uit het archief van Wiegersma blijkt dat er van de jaren dertig tot in de jaren zestig sporadisch briefcontact was tussen beide heren.

De mate en diepgang van het contact tussen Krop en Wiegersma zijn uit deze schaarse gegevens natuurlijk niet goed af te leiden. Feit is wel dat ze elkaar kenden en dat Van Kimmenade via Wiegersma in contact is gekomen met Krop.

De wieg uit Geldrop

Pas getrouwd vroeg Van Kimmenade in 1931 aan Krop om een wieg te ontwerpen voor zijn eerste kind, dat inmiddels op komst was. Het resultaat, een lindenhouten wieg met zwarte spijlen en veel houtsnijwerk, is sindsdien in bezit van de familie gebleven, tot hij in 2021 werd verworven door het Hildo Krop Museum, waar hij tegenwoordig te bewonderen is.

Het eerste kind van Van Kimmenade werd geboren op 16 juni 1932. En daarmee is het opschrift aan de ene kant van de wieg – Geldrop – van Kimmenade – 16 JUNI 1932 fecit Hildo Krop – volledig verklaard.

Aan de andere kant van de wieg zien we de namen van de eerste vier kinderen van het gezin Van Kimmenade en daarboven het opschrift plus est en vous, dat wil zeggen: meer is in u, ofwel: er zit meer in je dan je denkt. Oorspronkelijk was dit de lijfspreuk van de middeleeuwse Brugse familie Van Gruuthuse, later vooral door de Jezuïeten gebruikt om leerlingen op hun scholen aan te sporen. Of Van Kimmenade zijn middelbare schoolopleiding bij de Jezuïeten heeft genoten weet ik niet, maar hoe dan ook is duidelijk dat het hier om een aansporing aan zijn kinderen gaat om altijd het beste uit zichzelf te halen.

Op de korte kanten van de wieg tenslotte zien we een moeder met kind en een man en vrouw met muziekbalken, een verwijzing naar Van Kimmenade’s passie voor muziek.

In totaal zes kinderen en twee kleinkinderen van de dokter hebben in deze stijlvolle wieg gelegen. Stijlvol, maar niet erg praktisch. Mevrouw van Kimmenade althans vond de wieg onhandig, want de kinderen vielen er nog wel eens uit, aldus jongste zoon Thijs.

Als je als baby in een wieg hebt gelegen die ontworpen en uitgevoerd is door een bekende beeldhouwer, als je je het opschrift van de wieg ter harte neemt, en als je bovendien over het nodige talent beschikt, dan ligt een artistieke toekomst voor de hand. En inderdaad, zoon Thijs van Kimmenade ontpopte zich tot … beeldhouwer. 

Literatuur:

• Martien van den Biggelaar, De gemeenschappelijke gezondheidsdienst Geldrop.
• Ferd op de Coul, ‘Op zoek naar de oorsprong van de 'van Kimmenades'. Rustend arts F.G.M.A. van Kimmenade: genealoog en componist’, Brabantia 31-2 (1982) 46-48
• Digitaal Kenniscentrum Hildo Krop, Me 49 – Wieg voor F.G.M.A. van Kimmenade – Geldrop.
• Th.G.A. Hoogbergen e.a. ed., Hendrik Wiegersma 1891-1969 : medicus-pictor (Tilburg en Amsterdam 1997) 
• F.B.A.M. Verhagen, Geldrop. Economische-statistische beschrijving van een industrieëele plattelands-gemeente vanaf het begin der 19^e eeuw (Eindhoven 1945).
• Loek van Vlerken, 'Nieuw in de collectie 2: Een wieg', Hildo Krop Museum Steenwijk 32 (september 2021)