“En jullie gaan vandaag niet meer het ijs op! Het is levensgevaarlijk, omdat het nu snel dooit.” Zo sprak mijn vader zijn kroost ’s ochtends toe, voordat ze naar school gingen in het dorp. Maar het is zo verdraaid spannend om uit te proberen wat het (ijs) nog kan lijden.
Schollendansen was bijvoorbeeld zo’n spannende bezigheid, die ouderogen niet zouden kunnen aanzien. Als het ijs stevig aan het dooien was, ontstonden er schollen – grotere stukken ijs die afbraken, omdat we er op liepen. De kunst was om van de ene schol op de andere te stappen, waarbij het van het allergrootste belang was om niet stil te staan en de bewegingen van de schol heel geconcentreerd te volgen. Natuurlijk liepen we dan op zijn minst natte voeten op, maar vaak ook een nat pak. Dit spel speelden we wel op ondiep water; zo gek waren we nou ook weer niet. Het was vanzelfsprekend dat we deze waaghalzerij nooit alleen ondernamen.
Terug naar vaders strenge woorden. Die waren zeer effectief, totdat de achterdeur achter zijn kinderen dichtsloeg. Er is immers niks mooier dan het noodlot tarten.
Jongen op dun ijs, de hond is er al door gezakt (foto: Steve Betts. Bron: Flickr; CC BY 2.0)
Zo dacht mijn broer Harrie er ook over. Hij was een jaar of acht. Op z’n klompen kwam ie na school de Millsebaan af richting De Raam. Aan zijn rechterhand passeerde hij voorbij het huisje van de familie Vialle De Leemskuilen[i]. In plaats van het spoor over te steken om over het bospad naar onze boerderij te lopen, wilde hij nog één keer genieten van het ijs. Voorzichtig schuifelde hij voetje voor voetje op zijn klompen naar het midden van het kleine vijvertje. Totdat het noodlot toesloeg en De Leemskuilen hem opnamen in hun donkere diepte. Tot zijn geluk kon ie zich vastgrijpen aan de rand van het ijs. Maar telkens als hij probeerde zich op het ijs te hijsen brak er weer een stuk af. Zo hing hij daar te bengelen in het ijskoude water, niet wetende wat te doen.
Of hij een schietgebedje naar de hemel zond weet ik niet, maar Jaan van Heeswijk was zijn reddende engel. Zij kwam juist langs gefietst en hoorde Harrie’s paniekerige hulpgeroep. Ze riep dat Harrie vol moest houden en dat ze zijn vaders hulp ging inroepen.
Zo snel ze kan gaat ze naar ons huis. Zonder dralen pakt mijn vader een stuk touw en een leer - dialect voor ladder – en spoedt zich naar de Leemskuilen. Harrie hangt nog steeds met zijn verkleumde armpjes op het ijs. De ladder biedt door zijn lengte veel meer draagvermogen en zo kan vader zijn waaghals naar zich toehalen. Missie geslaagd.
In allerijl brengt hij zijn bijna diepgevroren zoontje naar huis, waar moeder hem van zijn natte kleren ontdoet en in bed stopt. Zij weet blijkbaar dat bij ernstige onderkoeling langzame opwarming de juiste methode is.
De moraal van het verhaal: ”Blijf met je klompen van het ijs!”[ii]
Noten
[i] Leemskuilen zijn ontstaan door afgraving. Van leem bakte men metselstenen. Men vindt dit soort kuilen op vele plaatsen in Nederland. [ii] Met de klompen van het ijs blijven betekent geen onvoorzichtige dingen doen of wegblijven van plaatsen waar je niks te zoeken hebt.
