Ettense priester vader van drie kinderen

Het celibaat

Het celibaat verplicht geestelijken in de Rooms-Katholieke Kerk tot seksuele onthouding en ongehuwd blijven. Het is in 1075 op de synode van Mainz door paus Gregorius VII ingesteld en werd in 1123 op het Eerste Lateraanse Concilie wet.

Omdat veel geestelijken in de loop der tijd zich niet veel aantrokken van het celibaat is het bij het Concilie van Trente (1545-1563) aangescherpt en werd door de kerk strenger toegezien op de naleving.

Er was onder invloed van de Renaissance scherpe kritiek op het celibaat ontstaan. Met name vanuit het protestantisme en humanisme. Zo waren onder meer Erasmus (1466-1536) en Maarten Luther (1483-1546) er fel tegen gekant, maar ook de katholieke keizer Karel V (1500-1558) moest niets van het celibaat hebben.

Dat Erasmus tegen het celibaat was is begrijpelijk. Hij was immers zelf door een priester verwekt. Zijn moeder, dochter van een chirurgijn uit Zevenbergen, was huishoudster bij een priester in Gouda, van wie ze al eerder een zoontje had, genaamd Pieter.

De priester kanunnik Henrick van der Avoirt, alias Henrick van Etten

De in Etten geboren priester Henrick van der Avoirt, alias Henrick van Etten, was een tijdgenoot van Erasmus. Hij had canoniek recht gestudeerd. Op 6 juni 1472 of 1473 werd hij ingeschreven aan de universiteit van Leuven. Van 1486 tot 1504 was hij kanunnik aan de collegiale kerk te Breda. In 1485 was hij rector van het Altaar van het Heilig Kruis in de kerk te Etten en rector van het Maria-altaar in het Gasthuis op de Markt (nu nr. 11 t/m 17) eveneens in Etten. Beide rectoraten liet hij waarnemen door Hieronymus van de Avoirt. Ook was hij rector van de Mariakapel op Gageldonck. Als kanunnik woonde hij in de Visserstraat 31 (De Drie Moren) te Breda.

De onwettige kinderen van priester Henrick van de Avoirt

Voor zover bekend heeft Henrick minstens drie onwettige kinderen verwekt, te weten Adriaen, Katelijn en Lijsbeth.  In de notariële akten en vestbrieven in het Stadsarchief van Breda wordt hij de ene keer als Henrick van de(r) Avoirt vermeld, dan weer als Henrick van Etten. Wie de moeder van de kinderen was, wordt niet vermeld.

Over zijn zoon Adriaen wordt in een vestbrief van 4 december 1506 het volgende vermeld: “Dyrck de Kock in den name en als gemechticht sijnde van Heer Adriaen van de Avoirt, natuerlicz van Heer Henrick van de Avoirt priester, alias Van Etten, bekende de quitantie als Katelijn gedaen heeft” etc. Zoals in deze vestbrief vermeld, is Adriaen de natuurlijke zoon en wordt met Katelijn, zoals we in de volgende vestbrief kunnen zien de natuurlijke dochter bedoeld.

In een vestbrief van 27 november 1506 staat het volgende over dochter Katelijn: “Katelijn Henricxdr. van Etten, natuerlike dochter van Heer Henrick van Etten priester, met man Herman Knappaert, bekent A. van Peter Deckers, gezworen uutdraighster en vercoopster der stad van Breda, ontfangen te hebben, en oic B. uutgesondert C. aen Henrick van den Corput priester des capittels van Breda gegeven”. De natuurlijke dochter Katelijn was getrouwd met Herman Knappaert.

Over de tweede dochter Lijsbeth vermeld een vestbrief van 13 september 1508 het volgende: “Ghijsbrecht van Ryele heeft vercoft aen Heer Jan Borchman priester en canonick tot Breda. Ghijsbrecht van Ryele heeft 2/3 vant huys gecoft van Yene, Gielis Buysen huysfrou, na heur opwinning, en 1/3 was Ghijsbrecht van Ryele in Etten aengeërfdeelt na dode van Lijsbeth Henrick van Etten natuerlike dochter, sijn huysfrou was”. Lijsbeth de natuurlijke dochter van Henrick van Etten was dus getrouwd met Ghijsbrecht van Ryele.

Voor zover in het Stadsarchief van Breda is na te gaan was zoon Adriaen van de Avoirt niet getrouwd en was hij priester. Of hij net als zijn vader kinderen verwekt heeft, daarvan is in dit archief niets te vinden.

Hoewel hij zelf (Henrick) drie onwettige kinderen had, verzocht de aartsbisschop hem 1482 toe te zien op het innen van boetes, die opgelegd waren wegens het niet naleven van het celibaat. Het kan verkeren.

Bronnen

Stadsarchief Breda
Frans Gooskens, De kanunniken verbonden aan de collegiale kerk te Breda (1303-1504), in: De Oranjeboom 2015/02
Celibaat, Een korte geschiedenis, Website Historiek, geraadpleegd 16-03-2023
Hupperetz, W., Het geheugen van een straat. Utrecht 2004.