Mijn moeder, Laurina Barbara Wilhelmina Mentink, roepnaam Laura, werd in 1926 in Eindhoven geboren als dochter van Adrianus Hendrikus Mentink en Barbara Carolina Sanders. Mijn grootouders runden op dat moment Hotel-Café-Restaurant De Bijenkorf op de Markt in Eindhoven, totdat de zonen van mijn oma’s pleegvader Hendrikus van Diessen rijp waren om die horeca voort te zetten.
Het ging erg goed met De Bijenkorf, vooral door hard werken. De tijd die mijn grootouders voor de zaak nodig hadden, konden zij echter niet aan de opvoeding van hun kinderen besteden en daarom werd besloten drie van de vier onder te brengen in een pensionaat.
Mijn moeder en haar oudere zus Corry gingen naar het meisjespensionaat St. Ursula in Weert, waar beter gesitueerde kinderen of die van betere komaf ondergebracht werden. Onderwijs en opvoeding met tucht, orde, discipline en regelmaat onder de hoede van de Ursulinen. Maar natuurlijk ook met liefde, hoewel mijn moeder destijds als vijfjarige dat laatste niet gelijk herkende bij die nonnen. Tot en met haar twaalfde zou ze daar “gevormd” worden, totdat mijn grootouders een oplossing vonden om haar weer permanent thuis te hebben.
Dit alles dus tussen 1931 en 1938, een periode waarin ook een en ander in Europa veranderde, zoals de opkomst van het Nazisme. Ook de Nederlandse maatschappij werd daardoor geraakt. Een van de minst bekende plaatsen waar dat gebeurde, was het pensionaat St. Ursula. Vanaf 1933 kregen de nonnen in toenemende frequentie (onaangekondigd) herenbezoek. Mannen in lange, bruin leren jas, met hoge zwart leren laarzen en leren hoed. Ze liepen straf, keken streng met priemende ogen, praatten luid en indringend tegen de nonnen en verdwenen weer even rap als ze gekomen waren.
Een van mijn moeders meest geliefde activiteiten waren wandelingen en picnicken op de heide. Alle meisjes in een rij, hand in hand met zus Corry, luidkeels liedjes zingend eropuit. Prachtige herinneringen voor haar. Met Kerst, Pasen, Pinksteren, en ’s zomers mocht ze thuis logeren: eindelijk weer eens wakker worden in je eigen bedje en met je pappa, mamma, broer en zusjes ontbijten. Daarna lekker spelen in de tuin, want pappa en mamma doen toch even een middagdutje. Dat was ook hét moment om haar liedjes eens ten gehore te brengen. En daar klonk de hele top-tien van Adolf Hitlers meest gevierde nazistische en fascistische liedjes uit haar onschuldige mondje! Zoals bijvoorbeeld het
Die Fahne hoch! Die Reihen fest geschlossen! SA marschiert mit ruhig festem Schritt…
Mijn moeder herinnert zich alleen nog maar de geschrokken en verbaasde blik van haar pappa in een lange onderbroek, heftig nee schuddend, een vinger op z’n mond en wijzend naar de buren! Het laat zich raden dat mijn opa een hartig woordje met de Mère van de communiteit heeft gesproken. Waarschijnlijk heeft dit het verblijf van mijn moeder in het pensionaat beperkt en de thuiskomst bespoedigd.
De nonnekes zullen dit soort liedjes vast niet uit idealisme in de naïeve kopjes hebben gepompt, maar eerder uit angst voor de toenmalige boze oosterbuur. De Ursulinen hadden al eens eerder voor geweld vanuit Duitsland moeten zwichten. Hoewel de teksten van deze liedjes in mijn moeders geheugen gegrift stonden, heeft ze ze nóóit meer gezongen…
Foto lezende zusters: Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven, fotonr. 175278.
Gerard H.A.A. de Bie
zei op 19 september 2016 om 15:06
"Pensionaat"! ik vroeg me af waarom er diversen woorden voor het (nagenoeg) zelfde zijn. Pensionaat, internaat, Juvenaat, kostschool. Allemaal het zelfde ? Ja en nee volgens mij. Pensionaat legt meer de nadruk op de overnachting, Internaat meer op het intern (= binnen de muren van), Juvenaat was meer gericht op opleiding naar priester, kloosterling, Broeder e.d. Terwijl kostschool een meer overkoepelend woord van de drie voorgaanden is naar mijn gevoel met meer de nadruk op voeding en opleiding. Wie weet hier meer duidelijkheid over te verschaffen ??
Rob Wolf
zei op 27 september 2016 om 09:37
Het klooster van de Ursulinen in Weert is ten tijde van de Kulturkampf in 1876 gesticht vanuit Dorsten in Duitsland (gegevens erfgoedcentrum Nederlands kloosterleven). Het waren dus Duitse nonnen. Goede kans dat zij in de jaren dertig daar nog de scepter zwaaiden en niet zo naïef waren over die naziliedjes als Adri Ekstijn schrijft. Die in leer geklede mannen kwamen niet zomaar over de vloer. Hoe stond de moeder-overste tegenover het naziregime?
Adri Ekstijn
zei op 27 september 2016 om 09:55
Beste Rob. Ik vind dit een heel begrijpelijke gedachte en die heb ik in eerste instantie ook, doch feit is wel dat deze Ursuliner nonnen de twee zusjes Polak uit Eindhoven hebben gered tijdens de bezetting, door ze aldaar te laten onderduiken.
Dat is dan weer een troost, maar wie weet dan wel weer enigszins beïnvloed door mijn opa om de heikele situatie rondom mijn moeder.
Het verhaal omtrent mijn moeder blijft hoe dan ook een wonderlijk gegeven en het geeft aan hoe kwetsbaar de geest is in de keuze om de rug recht te houden in onzekere tijden.
Rob Wolf
zei op 27 september 2016 om 10:15
Beste Adri, het een hoeft het ander niet uit te sluiten in de zin dat deze zusters met de jaren de ware aard van het nationaal-socialisme doorzagen, maar het maakt het wel intrigerend. In elk geval mooi dat je dit bijzondere verhaal hebt gedeeld.
Adri Ekstijn
zei op 27 september 2016 om 10:26
Beste Rob. Bedankt voor Uw reactie.
Klopt, men was tenslotte niet blind.
Het heeft mij jaren geplaagd of ik dit kwetsbare thema wel kon delen, maar dit hoort tenslotte toch ook bij geschiedenis.
Ben Clevers
zei op 3 juli 2017 om 16:53
Beste Adri, Over het feit dat zij die liedjes hebben gezongen dat moet je begrijpen, omdat jij de oorlog niet hebt meegemaakt, weet jij niet dat die liederen de hele dag ten gehore werden gebracht op de radio en zelfs de Duitse Fanfares in de straten. En net zoals nu zingen de kinderen ook wat men op de radio hoort zonder over de diepe grond na te denken.
Adri Ekstijn
zei op 3 juli 2017 om 18:34
Beste en zeer geachte Ben Clevers.
Bedankt voor deze toelichting en gelukkig luister ik zeker naar wat mensen zoal in het heden en het verleden aan den lijve hebben meegemaakt of gedaan.
Als oud-N.G.O.'er heb ik ook aan den lijve ondervonden wat eerdere en ogenschijnlijk onschuldige keuzes, uiteindelijk tijdens (gewapende) conflicten, met mensen kan doen.
De mens is maar een traag evoluerend en lerend dier ;-)
Het ging erg goed met De Bijenkorf, vooral door hard werken. De tijd die mijn grootouders voor de zaak nodig hadden, konden zij echter niet aan de opvoeding van hun kinderen besteden en daarom werd besloten drie van de vier onder te brengen in een pensionaat.
Dit alles dus tussen 1931 en 1938, een periode waarin ook een en ander in Europa veranderde, zoals de opkomst van het Nazisme. Ook de Nederlandse maatschappij werd daardoor geraakt. Een van de minst bekende plaatsen waar dat gebeurde, was het pensionaat St. Ursula. Vanaf 1933 kregen de nonnen in toenemende frequentie (onaangekondigd) herenbezoek. Mannen in lange, bruin leren jas, met hoge zwart leren laarzen en leren hoed. Ze liepen straf, keken streng met priemende ogen, praatten luid en indringend tegen de nonnen en verdwenen weer even rap als ze gekomen waren.
Mijn moeder herinnert zich alleen nog maar de geschrokken en verbaasde blik van haar pappa in een lange onderbroek, heftig nee schuddend, een vinger op z’n mond en wijzend naar de buren! Het laat zich raden dat mijn opa een hartig woordje met de Mère van de communiteit heeft gesproken. Waarschijnlijk heeft dit het verblijf van mijn moeder in het pensionaat beperkt en de thuiskomst bespoedigd.
