Gaat en vermenigvuldig U, maar met mate!

De bezetter had begrip voor grote gezinnen en zorgde voor een “voorrangskaart”; op vertoon van dit document had je voorrang bij lange wachttijden. Thuis hadden we, met een handvol kinderen, zo’n kaart.

Voor het bespreken van de viering werden we daags voor ons huwelijk in 1966 bij de pastoor uitgenodigd. Gezien zijn leeftijd waren zijn opvattingen best modern. De volgende dag bracht de herder het trouwboekje. Toen ik het doorbladerde, reageerde hij: “er is plaats voor twaalf, nu is het de kunst om het zo leeg mogelijk te houden.” Zoöok onze tachtigjarige buurvrouw: “wacht even met kinderen, geniet van het leven”; en zelfs schoonmoeder sprak: “geniet eerst samen enkele jaren”. Zij spraken uit ondervinding.

In ons R.K. trouwboekje, dat in Best “familieboekje” werd genoemd, was de vermelding “Geboren” en “Overleden” uitgebreid met Doop, Eerste H. Communie, H. Vormsel en de Plechtige Geloofsbelijdenis.

Bij mijn ouders en grootouders (1892) was er één regel per kind gereserveerd; de twaalf inschrijvingen waren verdeeld over twee pagina’s. Ons trouwboekje bevatte twee geboorten per bladzijde. Bij een 16 kinderen tellend gezin werden de resterende geboorten onder aan de bladzijde gekrabbeld, terwijl in sommige gemeenten een tweede boekje werd verstrekt.

In Brabant en Limburg kreeg men naast het trouwboekje nog een boekje, met aanwijzingen hoe de rooms-katholieke vrouw moest handelen bij een miskraam. Het Gezinsboekje is heden ten dage niet meer rechtsgeldig, alleen met een actuele akte van de burgerlijke stand.

De Kerk zegt: gaat heen en vermenigvuldigt U! “Met mate” werd er niet bij gezegd. De voorbehoedsmiddelen waren beperkt tot periodieke onthouding en ‘voor het zingen de kerk verlaten.’ Bruikbare middelen waren niet voorhanden, onbekend en zelfs verboden.

Ons Moeke gaf me, voor ik naar een bruiloft ging, de waarschuwing mee: “denk er aan: van feest komt feest.” Destijds was het voor moeders een schande wanneer dochter of aanstaande schoondochter ‘móest’ trouwen. In Zeeland was ‘aangebrand’ de zegswijze, natuur is toch ook bij de mens, Natuur-lijk!! Pas na het tonen van ons Familieboekje plaatste de jonge bediende van de ANWB een stempel op onze kampeerkaart die we nodig hadden om samen in één tent te mogen overnachten, zie punt 5.

De Kerk gaf geen toeslag bij een groot gezin. De kinderbijslag met een eigen bedrijf zoals thuis, was niet van toepassing. Het gezinshoofd van een groot gezin in Volkel sloot zijn smederij, de werkgever werd werknemer. Een oom emigreerde in ’52 naar Canada; hij zag hier geen toekomst voor zijn kinderen.

Familie De Groot-Voss op Zoggel telde achttien gezinsleden, waaronder een tweeling. De foto van het 25-jarig huwelijk is van 16 juni 1939, de jongste was toen drie jaar.

Het was niet menselijk: moeders als ‘machines,’ de burgemeester keek naar meer inwoners, de pastoor naar parochianen. Dit verhaal is een aanvulling bij de tentoonstelling ‘Gezin XXL’ in het Noordbrabants Museum.